Πεμπτουσία· Ορθοδοξία-Πολιτισμός-Επιστήμες

Όσιος Εφραίμ ο Σύρος. (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο αυτεξούσιο, τιμώντας τον με λόγο και με σοφία, βάζοντας μπροστά στα μάτια του τη ζωή και το θάνατο1, ώστε, αν θα θελήσει να βαδίσει το δρόμο της ζωής με την αυτεξουσιότητά του, να ζήσει στον αιώνα· αν όμως παρακινημένος από την κακή προαίρεση βαδίσει το δρόμο του θανάτου, να τιμωρείται αιώνια· διότι τα πράγματα της φύσης είναι αμετάβλητα, και δεν είναι άξια ούτε για τιμές, ούτε για τιμωρίες· κανείς δηλαδή ποτέ δεν κατηγορήθηκε, επειδή είναι λευκός ή μαύρος, ή για το ότι είναι ψηλός ή κοντός· διότι αυτά δεν ανήκουν στην προαίρεσή μας· στην προαίρεσή μας δηλαδή ανήκουν και οι τιμωρίες και οι τιμές· διότι χρειάζονται και τα δύο: και ...

Ο Ντοστογιέφσκι στον περίφημο μονόλογο του Μεγάλου Ιεροεξεταστή προς τον Ιησού, που παραθέτει στο  διήγημά του “Αδελφοί Καραμαζώφ”, μεταξύ άλλων λέγει τα εξής: “Το πονηρό και ισχυρό Πνεύμα Σού είπε ακόμα να πέσεις από την σκεπή του Ναού, για να Σε σηκώσουν οι άγγελοι για να μην πάθεις τίποτα. Μα Εσύ κι’ αυτό δεν το παραδέχθηκες, και του αποκρίθηκες: «Ουκ εκπειράσεις Κύριον τον Θεόν σου». Και τότε που Σε σταύρωσαν και Σου φωνάζανε περιπαιχτικά «κατέβα, αν μπορείς, από τον σταυρό», Εσύ δεν κατέβηκες να τους κάνης να σέρνονται μπροστά Σου, γιατί δεν ήθελες να καταργήσεις την ελευθερία τους”. Ο συγγραφέας αποδίδοντας τα παραπάνω λόγια στον Ιεροεξεταστή τα οποία προέρχονται από τη διήγηση που μας διασώζουν οι Ευαγγελιστές περί των  πειρασμών του ...

Τον ενδέκατο αιώνα, την εποχή του αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού, καθιερώθηκε ο κοινός εορτασμός τριών μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, και του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, Αρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας, για να τιμηθεί η υπέρτατη προσφορά τους στην παιδεία, η ακλόνητη και θερμουργός πίστη πρός τον Θεό και η απαράμιλλη ποιμαντορική και φιλανθρωπική τους δράση. Από τότε επικράτησε εθιμοτυπικά η εορτή των Τριών Ιεραρχών να σχετίζεται με την παιδεία και τα ελληνικά γράμματα, έθος που συνεχίστηκε και κατά τη περίοδο της Τουρκοκρατίας, οπότε και πήρε εθνικό χαρακτήρα. Στους Τούρκους εμφανιζόταν ως θρησκευτική εορτή και ημέρα εξέτασης της προόδου των μαθητών, αλλά ουσιαστικά οι παπάδες-δάσκαλοι καλλιεργούσαν στα Ελληνόπουλα τον πόθο για ...

Ο ΚΟΣΜΟ-ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ (+3.1.1911). (Πολιτικές & Κοινωνικές, θέσεις & αντιθέσεις). Σε όλους λίγο ή πολύ είναι γνωστός ο έλληνας λόγιος των γραμμάτων και της λογοτεχνίας ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Τα λόγια του απηχούν στο σήμερα και μας διδάσκουν, παρότι σήμερα η παρουσία του απουσιάζει αρκετά κι απ’ τα σχολικά βιβλία για αυτογνωσία και λογοτεχνία στη νέα γενιά. Αυτός ο κοσμο/καλόγερος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης θα γράψει το μυθιστόρημά του: «Έμποροι των Εθνών», όπου δημοσιεύθηκε στο περιοδικὸ: «Μὴ χάνεσαι», του Γαβριηλίδη, περίπου και μεταξύ των μηνών του Νοεμβρίου του έτους 1882 και Φεβρουαρίου του έτους 1883. Αυτή η δημοσίευση ήταν ελεγκτική και κριτική καθώς και άλλες συναφείς δημοσιεύσεις που με οξεία κριτική τολμούσε, αλλά δυστυχώς του έδωσαν τον τίτλο του στιγματισμού και του γραφικού, ...

 «Καθετί που επιτρέπει ο Θεός να μας δίνεται, γίνεται ό,τι έχουμε πραγματικά ανάγκη, αν πιστεύουμε» (Αββάς Δωρόθεος) Με το παράπονο στο στόμα έναντι του Θεού είμαστε οι άνθρωποι όταν δεν έρχεται αυτό που περιμένουμε στην ζωή μας. Στόχοι που βάζουμε, αγαθά που επιθυμούμε, χρήματα που μας λείπουν γίνονται αφορμές να αισθανόμαστε πικραμένοι. Το ίδιο συμβαίνει και στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους. Οι γονείς βάζουν στόχους για τα παιδιά τους και όταν εκείνα δεν μπορούν να ανταποκριθούν, τότε η λύπη κυβερνά την καρδιά των μεγαλύτερων. Περιμένουν συγκεκριμένες συμπεριφορές και όταν διαπιστώνουν το αντίθετο, τότε ο θυμός κυβερνά. Η ζωή μας απαρτίζεται από τα ανικανοποίητά μας. Υπάρχει μια σοφή αρχή στην ασκητική παράδοση της πίστης μας, ότι σε όσους αγαπούνε τον Θεό και τον ...

Άγιος Γεώργιος Καρσλίδης (1901-1959). (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) : Μια φορά κάποιος πήγε και εξομολογήθηκε σε ένα πνευματικό και εκείνος του έβαλε κανόνα να πάρει ένα κοτόπουλο και να ‘ρθει να τον βρει. Στο δρόμο θα ξεπουπούλιαζε το κοτόπουλο μέχρι να βγάλει όλα τα πούπουλα. Πράγματι, έτσι κι έκανε. Όταν έφθασε στον πνευματικό, του είπε αυτός: – Το ξεπουπούλιασες παιδί μου; – Ναι, πάτερ, αποκρίθηκε εκείνος, δείχνοντάς του το μαδημένο κοτόπουλο. – Ωραία, τώρα πήγαινε να μαζέψεις τα πούπουλα και να μου τα φέρεις. Ο άνθρωπος τα ‘χασε. – Μα πώς να τα μαζέψω; Αυτό είναι αδύνατον… – Βλέπεις που δεν μπορείς να τα μαζέψεις; του λέει ο πνευματικός. Γι’ αυτό, άλλη φορά τα λόγια σου να τα προσέχεις, γιατί αφού τα ξεστομίσεις, δεν μπορείς μετά να τα μαζέψεις.   Από το βιβλίο, ο ...

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, (1296-1360), Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης ο θαυματουργός. (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, οι «Δέκα Εντολές» (Έξοδος Κ’, 1-18) 2. Ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον, ουδέ παντός ομοίωμα, όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γη κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης. Δεν θα (πρέπει) να κατασκευάσεις κανένα ομοίωμα κάποιου πράγματος από όσα βρίσκονται επάνω στον ουρανό και κάτω στην γη και μέσα στην θάλασσα, με σκοπό να τους αποδώσεις λατρεία και δόξα όμοια με εκείνη που αρμόζει στο Θεό. Και τούτο, γιατί όλα αυτά είναι δημιούργημα του ενός και μοναδικού Θεού, που, αφού τώρα τελευταία επήρε σάρκα γεννηθείς από παρθενική γαστέρα, παρουσιάστηκε στην γη και ήλθε σε επαφή με τους ανθρώπους, και αφού πρώτα υπέστη πάθος για χάρη ...

Κύριε των Δυνάμεων, Σε ικετεύουμε έλα και θεράπευσε τις πληγές μας από τις καταιγίδες που περικύκλωσαν τη ζωή μας. Κύριε Δέσποτα Μου, Ευλόγησέ μας με την Ουράνια Παρουσία Σου. Άπλωσε τα Χέρια Σου να μας παρηγορήσεις να αντέξουμε ακόμη μια φορά, από τις συνεχόμενες θλίψεις. Χάραξε το δρόμο μας, μέσα από το Φως της Αιώνιας Αγάπης Σου μακριά από ‘κείνα τα ατέρμονα σκοτάδια που βουλιάζουν κάθε ανθρώπινη ψυχή! Δυνάμωσε Μας, με ατσαλένια θέληση σε κάθε δοκιμασία. Απέστειλε την Χάρη Σου, στα διψασμένα πλήθη που αναζητούν τυφλά την σωτηρία τους. Γιατί κανείς μας δεν είναι τέλειος όπως ΕΣΥ. Οδήγησε Μας, σε κείνα τα φωτεινά μονοπάτια να αγαλλιάσει η ψυχή μας. Κύριε Ουράνιε Πατέρα Μου, σαν έρθει η Μεγάλη Ώρα της Κρίσης Σου ζητούμε ταπεινά το Έλεος Σου. Εσύ Είσαι η Αρχή και το Τέλος όλων, μέχρι τα βάθη της ...

Εξέχουσα θέση στη χορεία των αγίων της Εκκλησίας µας έχει ο αναχωρητής Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος. Μια μορφή που αγιάζει την Πάφο και τους προσκυνητές του ασκητηρίου του, που το επισκέπτονται από όλη την Κύπρο. Ο βίος του αγίου είναι σε όλους μας γνωστός και η φήμη της αγιότητας του έφθασε σε όλα τα μέρη της Κύπρου και η Εγκλείστρα έγινε προσκύνημα για πολλούς πιστούς. Ο Άγιος Νεόφυτος γεννήθηκε το 1134 στα Λεύκαρα. Σε ηλικία 18 ετών εγκατέλειψε τους γονείς του και το γάμο που του ετοίμαζαν και αναχώρησε για τη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στους πρόποδες του Πενταδάκτυλου, µε σκοπό να γίνει μοναχός γιατί έβλεπε το μάταιο του κόσμου τούτου, όπως ο ίδιος αφηγείται. Στη Μονή του Αγίου ...

Από την πρώτη στιγμή που ο άνθρωπος απέκτησε αυτοσυνειδησία, έθεσε στον εαυτό του το ερώτημα περί της ύπαρξης του. Ποια είναι η φύση του  και ποιος ή τι είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία του; Τι είναι η ζωή και τι ο θάνατος; Υπάρχει κάτι πέρα από αυτό που ζει και βιώνει; Στην προσπάθειά του να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά, δεν έχει πάψει να  θεολογεί και να φιλοσοφεί. Στην αρχαία Ελλάδα το ερώτημα για  την ανθρώπινη φύση, απασχόλησε ιδιαίτερα την ελληνική σκέψη. Πριν από την ανάπτυξη της φιλοσοφίας,η θρησκευτικότητα ήταν ο μοναδικός χώρος στον οποίο ο Έλληνας αναζητούσε τις απαντήσεις των υπαρξιακών του ερωτημάτων. Η τραγική πραγματικότητα  του θανάτου ήταν η αφορμή για να γεννηθούν οι απορίες για την φύση του ανθρώπου. ...

Η φάση των ιστορικών ελληνικών χρόνων κοινωνική και πολιτιστική κορύφωση του «ελληνικού θαύματος» κατά την κλασσική εποχή, συνήθως διαιρείται σε τέσσερις περιόδους: 1100-800 π.Χ.: μεταβατική φάση πρώιμη ιστορική περίοδος που ονομάζεται και ομηρική εποχή οι ηρωικοί χρόνοι. 800-479 π.Χ.: Αρχαϊκός ελληνισμός. 479-336 π.Χ.: Κλασικός ελληνισμός. 336-215  π.Χ.: Αλεξανδρινός ελληνισμός. Αυτές οι τέσσερις περίοδοι συνθέτουν την εποποία ενός λαού που απέκτησε την τελική του διαμόρφωση, διέγραψε μία καταπληκτική τροχιά εξαπλώσεως, αναπτύξεως, δημιουργίας και παρακμής με υπόβαθρο τη βαθμιαία επικράτηση της δημοκρατικής οικονομίας και δραματικό αποκορύφωμα την πολιτιστική μεγαλουργία των κλασικών χρόνων. Η αρχή των ιστορικών χρονών εγκαινιάζεται με την πληθυσμιακή αναστάτωση που προκάλεσε η επιδρομή των Δωριέων και άλλων φύλων και  φυγή των Αχαιών και άλλων. Για την εποχή εκείνη έχουν επισημανθεί 32 ελληνικά φύλλα από τα ...

«Φιλοξενία του Αβραάμ», Η «Αγία Τριάς». (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Οι «Δέκα Εντολές» (Έξοδος Κ´, 1-18) 1. Εγώ ειμι Κύριος ο Θεός σου, ουκ έσονται σοι θεοί έτεροι πλην εμού. Ένας Κύριος είναι ο Κύριος ο Θεός σου, Αυτός που φανερώνεται (με τρία πρόσωπα, δηλ.) σαν Πατέρας και σαν Υιός και σαν Άγιο Πνεύμα. Σαν Πατέρας μεν αγέννητος, σαν Υιός δε γεννητός (μεν, αλλά και αυτό πάλι) χωρίς αρχή, και πέρα από τον χρόνο, και χωρίς να πάθει καμμία αλλοίωση, σαν Λόγος (του Θεού Πατρός). Αυτός δε ονομάζεται Χριστός, γιατί έχρισε (δηλ. αγίασε) με το να αναλάβει ο ίδιος το δικό μας (ανθρώπινο) είδος. Και σαν Άγιο Πνεύμα, που και Αυτό προέρχεται από τον Πατέρα, όχι γιατί γεννήθηκε απ’ Αυτόν, αλλά ...

Ο Κύριος επεσκέπτετο κάθε πόλη και περιοχή της Ιουδαίας, όπου εθεράπευε τους ανθρώπους από κάθε νόσο και κάθε σωματικό ελάττωμα, και εκήρυσσε μετάνοιαν, επιστρέφοντας τους πλανωμένους στη γνώση της αληθείας και επιβεβαιώνοντας τις διδασκαλίες με τα παράδοξα θαύματά του. Διότι οι άνθρωποι συνηθίζουν να πείθωνται και να υπακούουν όχι τόσον στα λόγια όσον στα έργα. Ανεβαίνοντας ο Ιησούς για τα Ιεροσόλυμα, πέρασε από την Ιεριχώ. Έξω από την πόλη καθόταν κάποιος τυφλός, και ζητούσε τη βοήθεια των περαστικών, ζητιάνευε δηλαδή. Άκουσε την οχλαγωγία και ρωτούσε να μάθει τι συνέβαινε. Όταν του είπαν ότι περνούσε ο Ιησούς, αυτός χάρηκε σφόδρα διότι άκουσε για τον μέγα Διδάσκαλο και Ιατρό, για τα θαύμα που επιτελούσε. Προσπάθησε να τον πλησιάσει και τον παρακάλεσε να τον ιατρεύσει. Ο τυφλός ...

Ποια είναι άραγε η αληθινή προέλευση των Ελλήνων; Υπάρχει η κλασική θεωρία που τους θεωρεί κλάδο της γερμανικής φυλής που ήρθε από τον Βορρά δια μέσω της Βαλκανικής, θεωρίες που ανέπτυξαν πολλοί ξένοι. (……) Αλλά και Έλληνες επιστήμονες (Γκλοτς, Μούλλερ, Σεργέιεφ κ. ά), αλλά και έλληνες επιστήμονες (Παπαρρηγόπουλος, Άμαντος, Κεραμόπουλος). Αυτή είναι η καθιερωμένη, επίσημη άποψη. Υπάρχει η αντίθετη θεωρία (Κούρτιους, Μπουτμαν, Κορδάτος) κατά την οποίαν οι Έλληνες ήταν ινδογερμανοί, αλλά ήρθαν από τη Μικρά Ασία στην ηπειρωτική Ελλάδα και όχι από τον Βορρά. Υπάρχει επίσης η θεωρία (Κούμα, Πούλιαρη, Κουμανού) ότι οι Έλληνες είναι αυτόχθονες, που οι ρίζες τους ανάγονται στους παλαιολιθικούς και νεολιθικούς ανθρώπους. Και ότι η λεγόμενη «κάθοδος των ελληνικών φύλων» από τον Βορρά, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ...

Αγαπημένε μου κατηχητή, Αγαπημένη μου κατηχήτρια, Ένα ακόμη θαύμα του Χριστού μας περιγράφεται στην σημερινή ευαγγελική περικοπή. Μία από τις πολλές θαυμαστές ιάσεις, που, εκ πρώτης όψεως, συμπίπτουν απόλυτα στο κεντρικό τους μήνυμα: Ο Χριστός, αποκαθιστώντας την ανθρώπινη υγεία με τρόπο θαυμαστό, υπενθυμίζει την αρχέγονη ποιότητα της ζωής, ζωής απελευθερωμένης από τη φθορά και τον θάνατο. Και μάλιστα, η αποκατάσταση αυτή, δεν αποτελεί μόνον υπενθύμιση αλλά και προοπτική. Όπως όμως συμβαίνει σε όλες τις περικοπές, έτσι και σ΄ αυτήν, ορισμένες λεπτομέρειες προσδίδουν μια ιδιαιτερότητα, αλλά και οδηγούν σε ιδιαίτερα μηνύματα και συμπεράσματα. Από την εμπειρία σου θα γνωρίζεις, όπως όλοι μας, πόσο μεγάλη σημασία έχει για τους έφηβους, η εικόνα που δίνουν στους άλλους. Πόσο «μετράει» γι΄αυτούς η ένταξή στην ομάδα, ...

Η σημερινή ευαγγελική περικοπή, αναφέρεται στο θαύμα της θεραπείας του τυφλού στην Ιεριχώ. Αποτελεί θαυμαστό υπόδειγμα προσωπικής κοινωνίας ανθρώπου με τον Ιησού Χριστό, ως Σωτήρα και Λυτρωτή. Με την περικοπή αυτή, ο Ευαγγελιστής θέλει να μας διδάξει την πίστη την οποία πρέπει να έχουμε και πως αν η πίστη αυτή είναι πραγματικά αληθινή τότε αυτή βραβεύεται απ’ τον Θεό.   Βλέπουμε ότι ο τυφλός στο σημείο που καθόταν και επαιτούσε, άκουσε να περνάει κόσμος και πληροφορείται ότι από το σημείο εκείνο διερχόταν ο Ιησούς ο Ναζωραίος, άμεσα και χωρίς απώλεια χρόνου άρχισε να φωνάζει δυνατά, απευθυνόμενος προς τον Ιησού, «Ιησού Υιέ Δαβίδ, ελέησόν με», σώσε με και δώσε μου την θεραπεία μου για να αναβλέψω. Ο Κύριος δεν τον αγνόησε, αλλά κοντοστάθηκε, ...

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Δυο φιλόσοφοι επισκέφτηκαν κάποιο γέροντα και τον ρώτησαν να τους πει λόγο ωφέλιμο. Ο γέροντας όμως σιωπούσε. Ξαναείπαν οι φιλόσοφοι: – Δεν μας αποκρίνεσαι τίποτε πάτερ. Τότε ο γέροντας λέει σ ̓ αυτούς: – Ότι μεν είστε φιλολόγοι* το ξέρω, ότι όμως δεν είστε αληθινοί φιλόσοφοι** το δηλώνω. Μέχρι πότε θα μαθαίνετε να μιλάτε, σεις οι οποίοι ανέκαθεν δεν ξέρετε να μιλάτε; Ας σας γίνει λοιπόν έργο φιλοσοφίας το να μελετάτε παντοτινά το θάνατο και φυλάγεστε με τη σιωπή και την ησυχία». * Φιλόλογος: Αυτός που αγαπά τα λόγια. ** Φιλόσοφος: Αυτός που αγαπά τη σοφία, έχει μέσα του τη σοφία του Θεού.   Από το βιβλίο του Ιωάννου Μόσχου, «Λειμωνάριον», έκδοση Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος. Εισαγωγικά, μετάφραση, σχόλια, Μοναχού Θεολόγου.

Μια μεγάλη εκκλησιαστική μορφή, όχι μόνο της Κύπρου, αλλά ολόκληρης της Ορθοδοξίας και του Χριστιανισμού είναι ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, τόσο για τη σημαντική του συμβολή στην υπόθεση του Μοναχισμού, όσο κι ως πολυγραφότατος εκκλησιαστικός συγγραφέας με δεκαέξι βιβλία, από τα οποία ξεχωρίζουν τα Ερμηνευτικά του διά την Αγία Γραφή, οι λόγοι του για τις Δεσποτικές Εορτές και ο Κανονισμός Λειτουργίας του Κοινοβίου, θυμίζοντας μας τις μεγάλες ασκητικές μορφές της ερήμου της Αιγύπτου, τον άγιο Αντώνιο, τον άγιο Παχώμιο και τον άγιο Μακάριο. Κοινό τους χαρακτηριστικό ο πνευματικός πλούτος της Αγίας Γραφής μέσα από το βίο των προφητών της Παλαιάς Διαθήκης και τη ζωή του Ιωάννου του Προδρόμου, του Ιησού Χριστού και του Αποστόλου Παύλου, όπου η έρημος αποτέλεσε μέρος ...