Ο Καθηγητής Μ. Βαρβούνης ζητά την αναθεώρηση της απόφασης προφυλάκισης του Γέροντα Εφραίμ

Βατοπαιδινά Χριστούγεννα

Η φετεινή εορτή των Χριστουγέννων συνοδεύτηκε από την προφυλάκιση του Ηγουμένου της Αγιορείτικης Μονής Βατοπαιδίου, του πολυσέβαστου Γέροντα Εφραίμ. Ενός ανθρώπου με Πανορθόδοξη ακτινοβολία, που μόλις είχε επιστρέψει στη χωρά μας από μια πολυήμερη επίσκεψη στη Ρωσία, όπου εκατομμύρια άνθρωποι ευλογήθηκαν και χιλιάδες προσκύνησαν την Αγία Ζώνη της Θεοτόκου, που φυλάσσεται στη Μονή Βατοπαιδίου.

Δεν είμαι νομικός, ούτε έχω αρμοδιότητα ή διάθεση να κρίνω δικαστικές αποφάσεις. Έχω μόνο δύο σχόλια να διατυπώσω για την υπόθεση αυτή, της οποίας την δικαστική και νομική πλευρά δεν γνωρίζω. Ωστόσο, η υπόθεση του Βατοπαιδίου δεν έχει μόνο νομική υπόσταση, και επ’ αυτού στηρίζονται όσα θα ακολουθήσουν. Σπεύδω δε εξ αρχής να πω ότι μπορεί το νομικό σύστημα μιας χώρας να στηρίζει θεσμικά την κοινωνία, αυτό όμως καθόλου δεν σημαίνει ότι στα νομικά εξαντλούνται οι κανόνες που ρυθμίζουν την ανθρώπινη ζωή. Υπάρχουν κι άλλες πραγματικότητες, που οι νόμοι και οι νομικοί δεν αγγίζουν, ρυθμίζουν όμως ουσιωδώς τη ζωή και τη δημιουργία των ανθρώπων.

Ένας από αυτούς τους κανόνες – σπουδαιότατος μάλιστα για όσους πιστεύουν- είναι ο νόμος του Θεού. Ο Γέρων Εφραίμ είναι ιερομόναχος και ηγούμενος, δηλαδή εξ ορισμού άνθρωπος της πίστης. Το σπουδαίο λοιπόν είναι να εξετάσουμε αν παρενέβη το νόμο του Θεού. Πιστεύω πως όχι. Ό,τι έπραξε, και είναι γνωστό αυτό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, το έπραξε προσπαθώντας να στηρίξει τα συμφέροντα της μονής του. Για τις μονές όμως και για τις αδελφότητές τους· το συμφέρον δεν έχει ατομική, αλλά συλλογική υπόσταση. Αυτό σημαίνει ότι ο Εφραίμ, και αποδείχθηκε νομίζω αυτό στη διάρκεια της διαδικασίας, δεν είχε ούτε ποτέ επεδίωξε προσωπικό οικονομικό όφελος. Όσα αποκόμισε αποτελούν περιουσία της μονής του, και μόνον.

Θα μπορούσε ωστόσο κάποιος να ρωτήσει: Τί χρειάζεται η μονή, που στεγάζει εξ όρκου ακτήμονες μοναχούς, περιουσιακά στοιχεία; Η απάντηση είναι απλή. Από αυτά ζουν οι μοναχοί, και η μονή Βατοπαιδίου έχει σήμερα την μεγαλύτερη αδελφότητα στον ορθόδοξο κόσμο, αποτελούμενη από εκατόν είκοσι, κατά κανόνα νέους και με Πανεπιστημιακή μόρφωση, μοναχούς. Από αυτά συντηρούνται και επισκευάζονται κτίρια, έργα τέχνης και κειμήλια, που ανήκουν στους πολιτισμικούς θησαυρούς της ανθρωπότητας και μας κάνουν όλους περήφανους για το παρελθόν μας. Από αυτά φιλοξενούνται οι χιλιάδες λαϊκοί και κληρικοί προσκυνητές που συρρέουν καθημερινά στη μονή, ζητώντας στήριξη, βοήθεια και αναψυχή στα προβλήματα της σκληρής ζωής μας. Από αυτά, τέλος, αοκείται συστηματική φιλανθρωπία, πληρώνονται νοσηλεία και τροφεία, υποτροφίες σπουδών και επιδόματα βοηθείας για πολλούς εμπερίστατους συνανθρώπους μας.

Ο Γέρων Εφραίμ λοιπόν τήρησε το νόμο του Θεού για φιλανθρωπία και συμπαράσταση στον πλησίον, κατά το «είδες τον αδελφόν σου, είδες τον Θεόν σου», αλλά και τη μυστικότητα που ο ίδιος ο Κύριος διέταξε. Αγωνίζεται χρόνια τώρα για το καλό, μοχθεί νυχθημερόν για τον πνευματικό καταρτισμό και τη σωτηρία όσων του έχουν εμπιστευθεί τις ψυχές τους. Δεν παρενέβη το νόμο του Θεού, κι ίσως γι’ αυτό τον καταδιώκει ο νόμος των ανθρώπων, ο νόμος των πρόσκαιρων και των φθαρτών, η ανθρώπινη δικαιοσύνη που συχνά ούτε γνωρίζει αλλά ούτε και υποψιάζεται την αιώνια πραγματικότητα της δικαιοσύνης του Θεού. Το δεύτερο σχόλιο, που θα ήθελα να διατυπώσω, σχετίζεται με την γενικότερη παρουσία του Αγίου Όρους στον ορθόδοξο κόσμο, ο οποίος, ως γνωστόν, δεν είναι μόνον ελληνικός. Οι γνωρίζοντες θυμούνται βεβαίως από την ιστορία τον πανσλαβισμό και τις προσπάθειες ρωσικής κυριαρχίας στο Άγιον Όρος, που σταμάτησαν με την Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917, οπότε η Σοβιετική Ένωση που τελικά προέκυψε από εκείνη την ιστορική συγκυρία επαναπροσανατόλισε τα ενδιαφέροντα της, αφήνοντας το Άγιον Όρος ήσυχο.

Μετά την προφυλάκιση του Γέροντος Εφραίμ ζούμε όλοι μια εντεινόμενη παρέμβαση στα αγιορείτικα πράγματα άπό αλλοεθνείς ορθοδόξο’υς, ακόμη και σε ανώτα- το κρατικό επίπεδο. Φοβούμαι μάλιστα ότι το κίνημα αυτό, που έχει λάβει ήδη τη μορφή συλλογής υπογραφών στο διαδίκτυο, θα ενταθεί τους επόμενους μήνες. Έναντι όλων αυτών, η ελληνική πολιτεία φρόντισε να στείλει στον Αθω πάνοπλες αστυνομικές δυνάμεις, προκαλώντας αλγεινή εντύπωση παγκοσμίως, μην τυχόν και δραπέτευε ο Γέρων Εφραίμ, που από την πρώτη στιγμή είχε δηλώσει ότι ήταν οτη διάθεση των αρχών. Καμιά φορά η εμμονή στο γράμμα του νόμου μάλλον φέρνει τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Χρησιμοποιήθηκε στην περίπτωόη του Γέροντα Εφραίμ το επιχείρημα ότι όλοι οι Έλληνες πολίτες -βεβαίως και οι ιερωμένοι- είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται απ’ τις αρχές. Φυσικά και έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα, το επιχείρημα όμως αυτό μπορεί να αντιστραφεί και να διατυπωθεί και με τη μορφή ερωτήματος: είναι ισότητα όταν οι φυσικοί αυτουργοί απαλλάσσονται λόγω πρόωρου κλεισίματος της Βουλής να προφυλακίζονται οι φερόμενοι ως ηθικοί αυτουργοί; Χαρακτηριστικό εν προκειμένω είναι το αλάνθαστο λαϊκό αισθητήριο: ο μέσος Έλληνας λέει ότι «έπιασαν τον Εφραίμ γιατί αυτόν βρήκαν, αυτόν μπόρεσαν». Πώς το νομικό μας σύστημα μπορεί να απαντήσει σε αυτήν την περί δικαίου κοινή αίσθηση του λαού μας;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην περίπτωση του Γέροντα Εφραίμ και στον χειρισμό της εμφιλοχώρησαν υπερβολές και αστοχίες. Μένει η αποκατάσταση των πραγμάτων, η οποία θα δώοει στο λαό και την αίσθηση της δικαιοσύνης, ιδίως στις παρούσες κρίσιμες συνθήκες, οπότε η εμπιστοσύνη στους θεσμούς είναι άκρως απαραίτητη για την κοινή γνώμη της χώρας μας.

Κι αυτό πρέπει πάντοτε να το έχουν κατά νου οι εκάστοτε κριτές και κρίνοντες. Από την άλλη πλευρά ενδιαφέρουσα είναι η φυσιογνωμία του προφυλακισθέντος Ηγουμένου και του έργου του. Κι αυτό επειδή πέρα από τα όσα προηγουμένως επιγραμματικά αναφέρθηκαν, το μοναστήρι, υπό την καθοδήγησή του, έχει οργανώσει και υλοποιεί ένα μοναδικό εκκλησιαστικό, φιλανθρωπικό, εκδοτικό και πολιτισμικό έργο, αποτελώντας πρότυπο για όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Αρκεί κανείς να αναλογιστεί ότι χιλιάδες συνανθρώπων μας, από διάφορες χώρες του κόσμου, ανάμεσα στους οποίους αρχηγοί κρατών, διάδοχοι θρόνων, μεγιστάνες του πλούτου και καθημερινοί απλοί άνθρωποι προστρέχουν στη μονή Βατοπαιδίου για πνευματική αναψυχή και στήριξη.

Αν σε αυτά προστεθούν και τα σχετικά με την ήδη κλονισμένη υγεία του Γέροντος Εφραίμ, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε αν και κατά πόσο το ταπεινός και άξιος αγιορείτης ηγούμενος, ο οποίος ουσιαστικά τίποτε άλλο δεν έπραξε παρά να συμμορφωθεί προς την μακραίωνη ορθόδοξη μοναστική παράδοση που επιτάσσει την προστασία των συμφερόντων και της περιουσίας της μονής του, έχει τα χαρακτηριστικά επικίνδυνης και ρέπουσας προς το έγκλημα προσωπικότητας, ώστε να χρειάζεται η προφυλάκισή του, που τόσα προβλήματα έχει ήδη δημιουργήσει στις σχέσεις μας με άλλους ομόδοξους και ομόθρησκους λαούς της ευρύτερης περιοχής μας.

Νομίζω ότι προς άλλη κατεύθυνση μπορούμε πράγματι να εντοπίσουμε φυσικούς αυτουργούς παρανόμων πράξεων, οι οποίοι θα έπρεπε να προφυλακίζονται, αφού πράγματι παρανομούν συνεχώς. Μια ματιά μόνο στα δελτία ειδήσεων των τελευταίων μηνών είναι αρκετή για να φανερώσει πλείστες όσες υποθέσεις. Ας μην ξεχνούμε ότι το περί δικαίου αίσθημα του λαού μας δεν ικανοποιήθηκε από την υπόθεση αυτή, μάλλον δε εξαγριώνεται βλέποντας να μη λογοδοτούν όσοι οφείλουν εξηγήσεις νια τη σημερινή κατάσταση της χώρας, ακριβώς επειδή οι ίδιοι φρόντισαν να κατασκευάσουν το πλαίσιο της ατιμωρησίας τους. Κι αυτό δεν είναι διαπίστωση του γράφοντος, αλλά ολόκληρης σχεδόν της ελληνικής κοινωνίας. Μετά από αυτά, νομίζω ότι η αναθεώρηση της απόφασης προφυλάκισης του Γέροντα Εφραίμ είναι απαραίτητη, όχι μόνο για την κάλυψη όσων κακώς επιτρέψαμε να ξεκινήσουν, αλλά κυρίως για την αποκατάσταση της αληθείας και του δικαίου, τουλάχιστον όπως αυτό το αντιλαμβάνεται ο μέσος Έλληνας πολίτης.

Μανώλης Γ. Βαρβούνης

Αν. Καθηγητής Λαογραφίας Πανεπιστημίου Θράκης

Σαμιακόν Βήμα τεύχος 3812

23 Ιανουαρίου 2012

Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς

Πηγή : http://www.vatopedi.gr/