Η Παναγία… απέναντι στη Μικρασία

του π. Αθανασίου Γιουσμά

Κοιτάζω κι αυτό το καλοκαίρι τα απέναντι μέρη και δακρύζω και θυμάμαι… Θυμάμαι την προαιώνια ελληνική παρουσία σ’ εκείνη την περιοχή, και δακρύζω για την παντελή σημερινή μας απουσία! Πάω να τραγουδήσω το «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ’ναι» και καταπίνω τις φράσεις, και πνίγω το ρυθμό, γιατί και τον πόλεμο δεν θέλω και με ψεύτικα όνειρα δεν ωφελεί να ζω.

Μένω στις θύμησες, στις αναμνήσεις… Και μια γλυκιά ανάμνηση είναι ο σεβασμός των αειμνήστων Μικρασιατών στην Κυρά μας Παναγιά. Η αγάπη τους και η οικειότητά τους σ’ Αυτήν… Και δικαιολογημένα, αφού ο «υιοθετημένος» Της γιος – τότε από το Γολγοθά – ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, σ’ εκείνα τα μέρη έδρασε και εκοιμήθη. Την αγαπούσε την Παναγία ο Ιωάννης και γι’ αυτό σε αυτόν ο Θεάνθρωπος λίγο πριν ξεψυχήσει Την εμπιστεύθηκε, κι όχι λ.χ. σ’ ένα από τα πολλά παιδιά του Ιωσήφ, από προηγούμενο γάμο του. Η Ανατολή που ιεραποστολικά οργώθηκε από τα πόδια και τις θυσίες των Αγίων Αποστόλων, σεβάστηκε και αγάπησε και τίμησε την Θεοτόκο που σέβονταν κι εκείνοι. Μια αγάπη που για πολλά χρόνια, πριν την Καταστροφή του 1922, την έσπερναν και την ξανάσπερναν Αγιορείτες καλόγεροι στα διάσπαρτα εδώ κι εκεί Μετόχια του ευλογημένου Άθωνα. Στην Έφεσο – δεν είναι τυχαίο αυτό – πραγματοποιήθηκε η Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος, η μοναδική Σύνοδος που ασχολήθηκε και με το ιερό πρόσωπο της Θεομήτορος! Στην Έφεσο που η Κυρία των Αγγέλων και η Μάνα των ανθρώπων, ποτέ δεν έφτασε, ποτέ δεν επισκέφθηκε, κι ούτε εκεί εκοιμήθη, όπως τα τελευταία χρόνια οι Ρωμαιοκαθολικοί ψεύτικα πλασάρουν…

Θυμάμαι την αγάπη της Μοσχονησιώτισας γιαγιά μου, προς την Παναγία… Φέρνω στο νου τις εκκλησιές της Ανατολής τις αφιερωμένες σ’ Εκείνη… Θα άξιζε να γραφόταν βιβλίο – λεύκωμα με αυτό το θέμα! Bιβλίο που θα αποτύπωνε μία αλήθεια: Πώς ένα από τα θεία πρόσωπα που κέρδισαν την αγάπη και την καρδιά των Μικρασιατών ήταν μαζί με του Ταξιάρχη, του Άι Γιώργη και του Άι Νικόλα και αυτό της Θεοτόκου. Ο Ναός της Εκάτης από τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια έγινε Ναός της Παναγίας Παρθένου και το ιερό του Απόλλωνα, Ναός του Άι Γιώργη, του λεβέντη καβαλάρη!

Και τεκμηριώνω τούτη την αλήθεια αναλογιζόμενος πως λ.χ. το Αϊβαλί είχε δύο ενοριακούς Ναούς αφιερωμένους σ’ Εκείνη! Την Κάτω Παναγιά, στην αγορά, που σήμερα δε σώζεται τίποτα από αυτόν το Ναό και την Πάνω Παναγιά ή αλλιώς την Παναγιά των Ορφανών που έχει μεταποιηθεί στις μέρες μας ως Τζαμί. Παράλληλα κι ένα σημαντικό προσκύνημα αφιερωμένο σ’ Εκείνη, αυτό της Φανερωμένης, που μετά το διωγμό των Ελλήνων από τους ανθρώπους του Κεμάλ έγινε ελαιοτριβείο και σήμερα κλειδαμπαρωμένο ερειπώνεται. Και τα Μοσχονήσια, που είχαν έναν ενοριακό Ναό κι δυο Μοναστήρια, δεξιά κι αριστερά της Πολιτείας, το ένα ανδρικό αυτό της «Λέκκας Παναγιάς» και το άλλο γυναικείο αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου! Ο Μοσχονησιώτικος Ναός της Παναγίας, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της «Κεράς Δέσποινας», όπως το έλεγαν οι πρόσφυγες, με τη μεγάλη καμπάνα που «σαν χτύπαγε ακουγόταν ως τη Μυτιλήνη», είχε χτιστεί μεγάλος κι επιβλητικός σε ωραίο ύψωμα για να δεσπόζει, για να φαίνεται… «Η ομορφιά της, ο εσωτερικός πλούτος, το πλήθος των αφιερωμάτων, όλα ήταν περίτεχνα», θυμόταν η γιαγιά μου. Και συμπλήρωνε: «Η Παναγιά η Μοσχονησιώτισα, η Παναγιά μας, ήταν ξακουστή σε όλη την Ανατολή για την ομορφιά της, τη χάρη της και τα Θαύματά της».

Στην επανάσταση του 1821 το Ναό τον κατέστρεψαν οι Τούρκοι και τον ξανάχτισαν πεισματικά οι Χριστιανοί, για να τον λεηλατήσουν και να τον ισοπεδώσουν μετά το 1922, τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι απόγονοί τους, ως κατακτητές πλέον…

Και «διηγώντας τα, να κλαις»…

Και τι άλλο, αλήθεια, μπορούμε να κάνουμε;

Πηγή: Εφημερίδα Εμπρός, 6 Αυγούστου 2008