Οι…εξαντλητικές μεσαιωνικές πανοπλίες

Βρετανική έρευνα δείχνει ότι ο σχεδιασμός και το βάρος των πανοπλιών έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις μάχες του μεσαίωνα, επηρεάζοντας το ρου της ιστορίας. Η έκβαση μίας μάχης καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, όπως την στρατηγική/ τακτική των αντιπάλων, τους αριθμούς τους, την εκπαίδευση των στρατιωτών, τις καιρικές συνθήκες, τον εξοπλισμό κ.α.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the Royal Society B επικεντρώνει στον εξοπλισμό, και ειδικότερα στις πανοπλίες: οι βαριές αρματωσιές των μεσαιωνικών ιπποτών εξαντλούσαν τους χρήστες τους, κάτι που διαμόρφωσε τις εκβάσεις σημαντικών μαχών.

Οι επιστήμονες του πανεπιστημίου του Λιντς (σε συνεργασία με επιστήμονες των πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Μιλάνου) εξέτασαν εθελοντές που, ντυμένοι με ακριβή αντίγραφα πανοπλιών του 15ου αιώνα περπατούσαν και έτρεχαν σε διαδρόμους γυμναστικής. Αυτό που ανακάλυψαν ήταν ότι οι «ιππότες δοκιμών» δαπανούσαν πολλή ενέργεια για να αντέξουν το βάρος των πανοπλιών, κάτι που τους προκαλούσε και προβλήματα στην αναπνοή.

Οι επιπτώσεις της χρήσης των πανοπλιών θεωρείται ότι έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην έκβαση της ιστορικής μάχης του Αζινκούρ (1415), όπου το αγγλικό εκστρατευτικό σώμα, υπό τον Ερρίκο τον 5ο, ισχύος 6.000-9.000 ανδρών, συνέτριψε ανώτερο αριθμητικά γαλλικό στράτευμα (12.000-36.000 ανδρών, με ισχυρή δύναμη εφίππων, βαριά θωρακισμένων ιπποτών).

Σύγχρονοι ιστορικοί ερευνητές αποδίδουν την αγγλική νίκη στο γεγονός ότι το γαλλικό βαρύ ιππικό επέλασε κατά των προετοιμασμένων και παραταγμένων σε αμυντική διάταξη Άγγλων κατά μήκος μίας μεγάλης απόστασης, εντός λασπώδους εδάφους που μείωσε κατά πολύ την ταχύτητά του, ενώ παράλληλα δεχόταν σφοδρά πυρά από τους φονικούς τοξότες του αγγλικού στρατεύματος. Όταν οι Γάλλοι ιππότες έφτασαν στις αγγλικές γραμμές, ήταν αποδεκατισμένοι και εξαντλημένοι, καθώς οι πανοπλίες τους ζύγιζαν μεταξύ 30 και 50 κιλών.

Ο 15ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από την εμφάνιση πρωτοποριακών όπλων για την εποχή, όπως το αγγλικό «μακρύ τόξο» (longbow), πολύ μεγάλης εμβέλειας, και τη βαλλιστρίδα (crossbow), υψηλής διατρητικής ικανότητας. Αντίστοιχα εξελίχθηκαν και οι πανοπλίες, οι οποίες πλέον κατασκευάζονταν από πολλαπλά τμήματα, σχεδιασμένα να καλύπτουν όλο το σώμα του πολεμιστή. Ωστόσο, αυτό σήμαινε μεγαλύτερο βάρος και δυσκινησία, κάτι που προφανώς έπαιξε μεγάλο ρόλο στα πεδία των μαχών.

Στο πλαίσιο της έρευνας, οι ερευνητές εξέτασαν πόσο οξυγόνο εισέπνεαν και διοξείδιο του άνθρακα εξέπνεαν οι τέσσερις δοκιμαστές (έμπειροι χρήστες πανοπλιών, καθώς συμμετέχουν σε αναπαραστάσεις μεσαιωνικών μαχών), καταφέρνοντας να υπολογίσουν την ενέργεια που δαπανούσαν. Επίσης, αναλύθηκε η κίνηση των άκρων τους.

Κατά τον δρα Γκράχαμ Άσκιου, επικεφαλής της ομάδας, το συμπέρασμα ήταν πως «ήταν εξαιρετικά δαπανηρό από πλευράς ενέργειας το να κινηθεί κανείς φορώντας πανοπλία» – σε σημείο που υπολογίστηκε πως για τις ίδιες κινήσεις χρειάζεται διπλάσια ενέργεια με πανοπλία από την ποσότητα που χρειάζεται για να γίνουν χωρίς πανοπλία. Επίσης, οι θώρακες στήθους και πλάτης παρεμπόδιζαν την αναπνοή: ο πολεμιστής αναγκαζόταν να παίρνει μικρές, κοφτές ανάσες.
Τα δεδομένα άρχισαν να αλλάζουν τον 16ο αιώνα, με την εμφάνιση της πυρίτιδας, που σήμανε τη μείωση της έκτασης των μαχών σώμα με σώμα, οπότε και ήταν λιγότερο πιθανό ένα χτύπημα να κόψει το πόδι ενός στρατιώτη: η θωράκιση στα κάτω μέρη των ποδιών μειώθηκε ή εξαφανίστηκε, αυξάνοντας έτσι την ευελιξία των ιπποτών.Ακόμη, εξετάστηκε το αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να μεταφέρει κανείς βάρος αντίστοιχο μίας πανοπλίας σε σακίδιο (όπως οι σύγχρονοι στρατιώτες) και στο να το «φοράει». Κατά τον δρα Άσκιου, το δεύτερο είναι πολύ πιο δύσκολο, κυρίως λόγω του βάρους που πέφτει στα πόδια (7-8 κιλά).

Ο Τομ Ρίτσαρντσον, συντηρητής πανοπλιών του Βασιλικού Οπλοστασίου στο Λιντς σχολίασε ότι «είναι πάντα ενδιαφέρουσα η χρήση επιστημονικών μεθόδων για να απαντώνται τέτοιου είδους ερωτήματα, και επιβεβαιώνεται έτσι αυτό που πάντα πιστεύαμε- ότι η χρήση βαριών πανοπλιών περιόριζε την ευκινησία και την ταχύτητα. Αλλά κανείς ποτέ δεν φοράει κάτι στο πεδίο της μάχης αν δεν έχει τη χρησιμότητά του».

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από BBC