Άγιος Ευσέβιος επίσκοπος Σαμοσάτων

Επί βασιλείας του αυτοκράτορα Κωνστάντιου (337-360), ο οποίος ευνοούσε τον αρειανισμό, ό άγιος πατήρ ημών Εύσέβιος επέδειξε όλο και μεγαλύτερο ζήλο στήν υπεράσπιση της αληθινής Πίστης, όπως είχε διατυπωθεί από τους Πατέρες τής Νικαίας. Εξελέγη επίσκοπος Σαμοσάτων, πόλης πού βρισκόταν 200 χλμ. ανατολικά τής Αντιόχειας, στήν βόρεια Οχθη του Ευφράτη, πρωτεύουσας τής επαρχίας Εύφρατινής.Οι αγώνες του για τήν στερέωση τής Όρθοδοξίας συνετέλεσαν ώστε νά απλωθεί ή επιρροή του σε όλη τήν Συρία, έτσι ώστε, όταν χήρευσε ή επισκοπική έδρα τής Αντιοχείας, ό Εύσέβιος έπαιξε σημαντικό ρόλο για τήν εκλογή του άγιου Μελετίου [12 Φεβρ.]. Όταν όμως ό Κωνστάντιος ανακάλυψε ότι ό Μελέτιος όχι μόνο δεν άνηκε στήν μερίδα των άρειανών, άλλά αντίθετα ήταν σφοδρός πολέμιος της, απαίτησε νά του παραδοθούν τά Πρακτικά τής εκλογής του τά όποια είχαν εμπιστευθεί στον Εύσέβιο. Αυτός απάντησε στους απεσταλμένους του αυτοκράτορα ότι δεν μπορούσε νά τά παραδώσει παρά μονάχα μετά άπό έγκριση όσων τά υπέγραφαν. Όταν τον απείλησαν ότι θά του έκοβαν τήν δεξιά του, εκείνος έτεινε με γενναιότητα τά δύο του χέρια λέγοντας: «Δεν πρόκειται νά παραδώσω τήν απόφαση αυτή!»

Κατά τήν σύντομη βασιλεία του Ιουλιανού του Παραβάτη (360-363), ό οποίος προσπάθησε νά αναστυλώσει τήν ειδωλολατρία, ό άγιος Εύσέβιος φόρεσε στρατιωτικό ένδυμα καί περιόδευσε στήν Συρία, τήν Φοινίκη και τήν Παλαιστίνη, ενθαρρύνοντας τους χριστιανούς νά παραμείνουν σταθεροί στήν Πίστη χειροτονώντας κρυφά ιερείς καί επισκόπους. Μετά τον θάνατο του Ιουλιανού, έλαβε μέρος στήν Σύνοδο των είκοσι επτά επισκόπων πού συγκλήθηκε γύρω άπό τον Μελέτιο γιά νά διακηρύξει τό δόγμα τής Νικαίας ώς Κανόνα Πίστεως. Χάρις στήν δική του επιρροή επίσης, κατέστη δυνατή ή εκλογή του Μεγάλου Βασιλείου στον θρόνο τής Καισαρείας τής Καππαδοκίας (370) καί παρέστη ό ίδιος στήν ενθρόνιση. Έκτοτε, οί δύο άγιοι ιεράρχες, συνδεδεμένοι με στενή φιλία, αγωνίσθηκαν μαζί γιά τήν ενότητα τής Εκκλησίας. Ό άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος άπό τήν μεριά του τον εγκωμίασε ως «στύλον καί έδραίωμα τής Εκκλησίας, ή φωστήρα εν κόσμω … κανόνα πίστεως ή πρεσβευτήν αληθείας». Όταν έλαβε τήν εξουσία ό Ούάλης (364-378) αποδείχθηκε φανατικός οπαδός των άρειανών. Επαναφέροντας τους διωγμούς, εξόρισε τον Μελέτιο στήν Αρμενία καί αφού καθαίρεσε τον Εύσέβιο, τον εξόρισε στήν Θράκη (374), όπου ό άγιος εκτέθηκε στους κινδύνους του πολέμου κατά των Γότθων. Όταν ό Εύσέβιος έλαβε άπό τους απεσταλμένους του αυτοκράτορα τήν απόφαση γιά τόν εκτοπισμό του, προκειμένου νά αποφύγει τήν εξέγερση του λαού γιά τήν ύπεράπισή του καί τόν κίνδυνο νά χαθούν ζωές, ζήτησε νά περιμένουν μέχρι νά νυχτώσει καί νά τόν βγάλουν κρυφά άπό τήν πόλη. Μόλις οί χριστιανοί των Σαμοσάτων κατάλαβαν ότι είχαν πάρει τόν επίσκοπο τους, έπλευσαν στον Ευφράτη προς αναζήτηση του. Όταν όμως τους βρήκαν, ο Εύσέβιος τους προέτρεψε νά μήν κάνουν τίποτε γιά νά τόν απελευθερώσουν καί αρνήθηκε τά δώρα πού του προσέφεραν γιά νά απαλύνουν τις κακουχίες του. Στήν έδρα των Σαμοσάτων τοποθετήθηκε ένας άρειανός, ό Εύνόμιος. Ό λαός όμως του έδειξε τόσο μεγάλη περιφρόνηση ώστε μία ημέρα πού βρισκόταν μόνος στά δημόσια λουτρά καί προσκάλεσε τους χριστιανούς πού βρίσκονταν εκεί νά εισέλθουν κι αυτοί, έκείνοι αρνήθηκαν καί μόλις εκείνος βγήκε άπό τό λουτρό απαίτησαν νά αλλάξουν τό νερό, γιατί δεν έπιθυμούσαν νά μολυνθούν άπό τήν αίρεση του Αρείου. Μπροστά σε μιά τέτοια εχθρότητα ό Εύνόμιος παραιτήθηκε, άλλά αντικαταστάθηκε άπό έναν φανατικό άρειανόφρονα, τόν Λούκιο, ο δποΤος εξαπέλυσε διωγμό κατά των ‘Ορθοδόξων τής πόλεως.

Όταν ό Ούάλης βρήκε τόν θάνατο κατά τήν διάρκεια μιας εκστρατείας κατά των Γότθων (378), ό ‘Ορθόδοξος αυτοκράτορας Γρατιανός αποκατέστησε τήν ελευθερία στήν Εκκλησία καί ανακάλεσε άπό τήν εξορία τους ένδοξους δμολογητές τής Πίστεως. Ό άγιος Εύσέβιος μπόρεσε νά επιστρέψει στο ποίμνιο του, τό όποιο τόν δέχτηκε με μεγάλη χαρά καί αμέσως ανέλαβε νά τοποθετήσει νέους ποιμένες στίς χηρεύουσες έδρες. Στίς 22 Ιουνίου 379, καθώς έμπαινε στήν πόλη Δολιχή (σημ. Τέλ Ντουλούκ), μαζι με τόν ‘Ορθόδοξο επίσκοπο τής πόλης, μία γυναίκα άρειανόφρων του πέταξε άπό ψηλά ένα βαρύ κεραμίδι στό κεφάλι. Πριν πεθάνει, ό άγιος Εύσέβιος πρόφθασε νά ζητήσει άπό τήν συνοδεία του νά όρκισθεί ότι δεν θά κατεδίωκε τήν ένοχη καί μιμούμενος τόν Κύριο μας καί τόν άγιο Στέφανο, τά τελευταία του λόγια ήσαν μία προεσυχή υπέρ των έχθρων του.

Πηγή: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Εκδόσεις Ίνδικτος