ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΙΩΣΗΦ (18)-ΑΣΚΗΣΗ, Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΙΑΣΜΟΥ

Η ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΕΡΑΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Σε πολλούς υπάρχει το ερώτημα: Μπορούν οι χριστιανοί που βρίσκονται στον κόσμο να ασχολούνται με τη νοερά προσευχή; Απαντούμε καταφατικά. Ναι! Για να καταλάβουν την προτροπή μας οι ενδιαφερόμενοι, αλλά και την υπόδειξή μας, όσοι δεν γνωρίζουν, θα εξηγήσουμε σύντομα το θέμα ώστε να μη προβληματίζονται από τη διαφορετική ίσως ερμηνεία και προσδιορισμό της νοεράς προσευχής

Γενικά η προσευχή είναι η μόνη υποχρεωτική και απαραίτητη εργασία και αρετή για όλη τη λογική φύση, αισθητή και νοερή (ανθρώπινη και αγγελική) και γι αυτό έχουμε προσταγή να την εργαζόμαστε αδιάλειπτα.

Η προσευχή δεν χωρίζεται δογματικά σε τύπους και τρόπους, αλλά, κατά τους Πατέρες μας, κάθε τύπος και τρόπος προσευχής είναι ωφέλιμος, αρκεί να μην είναι τίποτε διαβολική πλάνη και επήρεια.

Ο σκοπός της πανάρετης αυτής εργασίας είναι να στρέφει και κρατά το νου του ανθρώπου στο Θεό. Γι αυτόν λοιπόν το σκοπό οι Πατέρες μας επινόησαν ευκολώτερους τρόπους και απλούστεψαν την προσευχή, ώστε ο νους ευκολώτερα και σταθερώτερα να στρέφεται και να παραμένει στο Θεό. Στις άλλες αρετές μεσολαβούν και άλλα μέλη και αισθήσεις του ανθρώπου, ενώ στη μακάρια προσευχή ο νους εξ ολοκλήρου μόνος ενεργεί και, επομένως, χρειάζεται πολλή προσπάθεια για να ενεργοποιηθεί και συγκρατηθεί ώστε να γίνει η προσευχή καρποφόρα και αποδεκτή.

Οι αγιώτατοι Πατέρες μας, που αγάπησαν ολοκληρωτικά το Θεό και είχαν ως κύριο μέλημά τους να ενωθούν και να παραμένουν συνεχώς με αυτόν, έστρεφαν όλη την προσπάθεια στην προσευχή, ως το αποτελεσματικώτερο μέσο.

Δεν θα μιλήσουμε για τους άλλους τρόπους της προσευχής, που είναι γνωστοί και συνηθισμένοι σ’ όλους τους χριστιανούς, παρά μόνο για τη λεγόμενη νοερά προσευχή. Ένα θέμα, που απασχολεί τους ευλαβείς πιστούς επειδή πολλές φορές αγνοείται, παρερμηνεύεται και περιγράφεται μάλλον φανταστικά.

Θα αφήσουμε τους Πατέρες μας να μας οδηγούν για τον ακριβή τρόπο της εφαρμογής και των αποτελεσμάτων αυτής της θεοποιού αρετής, από την κάθαρση ως τον αγιασμό, στον οποίο μας οδηγεί. Θα πουμε τόσα μόνο, εμείς οι ευτελείς, όσα είναι αρκετά να διασαφήσουν και να πείσουν τους αδελφούς μας, που ζουν μέσα στον κόσμο, να ασχοληθουν μ’ αυτήν.

Την ονομάζουν οι Πατέρες «νοεράν» , γιατί γίνεται με το νου. Την ονομάζουν και νήψη, που σημαίνει το ίδιο. Το νου οι Πατέρες μας τον προσδιορίζουν ως ένα ελεύθερο και περίεργο ον, που δεν ανέχεται περιορισμούς και ούτε για πολύ πείθεται για κάτι που δεν μπορεί μόνος του να συλλάβει. Γι’ αυτό, πρώτα διάλεξαν μόνο λίγες λέξεις σε μια απλούστατη ευχή -«Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με»- ώστε να μη χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια του νου να συγκρατεί παρατεταμένη ευχή και, δεύτερο, γύρισαν το νου εσωτερικά και στο κέντρο της λογικής μας ύπαρξης. Εκεί παραμένοντας ακίνητος με το νόημα της θείας επίκλησης του γλυκύτατου ονόματος του Κυρίου μας Ιησού, αναμένει να αισθανθεί το συντομώτερο δυνατό τη θεία παρηγοριά.

Είναι αδύνατο, κατά τους Πατέρες μας, επικαλούμενος συνέχεια και με επιμονή, ο πανάγαθος Δεσπότης μας Χριστός, να μην επακούσει και εμφανιστεί· αυτός που τόσο επιθυμεί τη σωτηρία των ανθρώπων.

Επειδή όμως η κατά φύση αρετή, που θέλουμε να επιτευχθεί, χρειάζεται και τα κατάλληλα μέσα, έτσι και η ιερή αυτή εργασία χρειάζεται τα απαραίτητα στοιχεία. Η κάποια ησυχία, η αμεριμνησία, η αποφυγή της γνώσης και διήγησης γεγονότων -το «δούναι και λαβείν» των Πατέρων- η εγκράτεια γενικά και η απ’ αυτά γενική σιωπή· επιπλέον η επίμονη συνέχεια και συνήθεια δεν νομίζω να είναι ακατόρθωτα στους ευλαβείς, που ενδιαφέρονται για την ιερώτατη αυτήν εργασία. Η επιτέλεση της προσευχής σε κάποιο χρονικό διάστημα της ημέρας, πάντοτε περίπου το ίδιο, θα είναι μια καλή αρχή.

Τονίσαμε ασφαλώς την επιμονή ως το πλέον απαραίτητο στοιχείο στην προσευχή και δικαίως τονίζεται και υπό του Παύλου με το «τη προσευχή προσκαρτερείτε» (Κολ. δ’ 2). Από όλες τις υπόλοιπες αρετές η προσευχή χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια, σ’ όλη μας τη ζωή και γι’ αυτό, επαναλαμβάνω σ’ όσους προσπαθονν το ιερό αυτό έργο να μη βαριεστούν, ούτε να νομίζουν την ανάγκη της καρτερίας ως αποτυχία.

Στην αρχή, όταν συναντάται βία και αντίδραση εσωτερική, είναι απαραίτητο να λέγεται ψιθυριστά η ευχή ή δυνατώτερα. Όταν κατορθωθεί αυτή η καλή συνήθεια, ώστε με ευκολία να παραμένει και να λέγεται η ευχή, τότε μπορούμε να στραφούμε και εσωτερικά με τέλεια εξωτερική σιωπή. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου «Περιπέτειες ενός προσκυνητού» δίνεται ένα καλό παράδειγμα για την εισαγωγή. Η καλή, λοιπόν, επιμονή και προσπάθεια πάντοτε με τα ίδια λόγια της ευχής, χωρίς να μεταλλάσσωνται συχνά, θα γεννήσει την καλή συνήθεια· μετά αυτή θα φέρει το κράτημα του νου, οπότε και η παρουσία της Χάρης θα φανερωθεί.

Όπως κάθε αρετή αντιστοιχεί σ΄ ένα αποτέλεσμα, έτσι και η προσευχή έχει ως αποτέλεσμα την κάθαρση του νου και το φωτισμό και φτάνει το άκρο και τέλειο αγαθό, την ένωση με το Θεό, δηλαδή τη θέωση. Οι Πατέρες όμως, λέγουν και τούτο: Ότι πρέπει ο άνθρωπος να ζητεί και να προσπαθεί να μπει στο δρόμο που οδηγεί στην πόλη· κι αν τυχόν δεν φτάσει στο τέρμα, γιατί, για πολλους λόγους, δεν πρόφτασε, ο Θεός θα τον συναριθμήσει με αυτους που έφτασαν.

Στο θέμα της προσευχής πρέπει όλοι μας, οι χριστιανοί, να αγωνιζόμαστε· ιδίως στη λεγόμενη μονολόγιστη ή νοερά προσευχή. Όπου φτάσει κανένας πολύ κέρδος θα έχει.

Όταν είναι παρούσα η ευχή δεν παραδίδεται ο άνθρωπος στον πειρασμό που παραμονεύει, γιατί η παρουσία της είναι νήψη και η ουσία της είναι προσευχή και επομένως «ο αγρυπνών και προσευχόμενος δεν εμπίπτει εις πειρασμόν». Ύστερα, δεν παραδίδεται σε σκοτισμό ο άνθρωπος, ώστε να είναι παράλογος και να κάνει λάθος στην κρίση και απόφασή του. Μετά δεν πέφτει σε ραθυμία και αμέλεια, που είναι η βάση πολλών κακών. Και πάλι δεν νικάται από πάθη και αδυναμίες και ιδίως όταν τα αίτια είναι κοντά. Απεναντίας, αυξάνει ο ζήλος και η ευλάβειά του· γίνεται πρόθυμος προς αγαθοεργία· είναι πράος και αμνησίκακος· αυξάνει καθημερινά η πίστη και η αγάπη του στο Χριστό και αυτό τον ερεθίζει για την κατόρθωση όλων των αρετών. Έχουμε πάρα πολλά παραδείγματα σύγχρονων ανθρώπων, και ιδίως νέων, που με την καλή συνήθεια της ευχής σώθηκαν από τρομερούς κινδύνους ή πτώσεις σε μεγάλα κακά ή και από θανάσιμους κινδύνους.

Επομένως, επαναλαμβάνω, η ευχή είναι καθήκον κάθε πιστού, κάθε ηλικίας και γένους και κατάστασης, ασχέτως χώρου και χρόνου και τρόπου· μένει πάντα η ίδια και γίνεται σ΄ όλους ό,τι τους χρειάζεται και τους απασχολεί, ώστε κατά τη Γραφή «πας ος αν επικαλέσηται το όνομα Κυρίου, σωθήσεται» (Πράξ. δ’21).

 Συνεχίζεται..