Οθωμανικά Τεμένη στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου

Ελάχιστα τζαμιά κτίσθηκαν εκ βάθρων κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας της Κύπρου (1570/1-1878). Στις περισσότερες περιπτώσεις προϋπάρχοντες χριστιανικοί ναοί μετατράπηκαν σε τεμένη. Κατά τη διάρκεια της Άγγλοκρατίας (1878-1960) εκτελέσθηκε πρόγραμμα μαζικής ανέγερσης τζαμιών με σκοπό τη δημιουργία ισλαμικής συνείδησης στους όχι ιδιαίτερα θρήσκους Τουρκοκυπρίους. Αυτό απέβλεπε σε βάθος χρόνου και, σε συνδυασμό με άλλα μέτρα, στη δημιουργία στεγανών μεταξύ των δύο μεγάλων κοινοτήτων της Κύπρου (Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων), ώστε να μην υπάρξει συνεργασία στον απελευθερωτικό αγώνα πού ξεκινούσε κυρίως ο ελληνικός πληθυσμός της Μεγαλονήσου ενάντια στη βρετανική αποικιοκρατία, ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνος. Τα τζαμιά, πού βρίσκονται σήμερα στις ελεύθερες περιοχές, ανέρχονται περίπου στα 83.

Σήμερα σε όλες τις μεγάλες πόλεις της ελεύθερης Κύπρου και όπου υπάρχουν θρησκευτικές ανάγκες Μωαμεθανών, λειτουργούν με καθεστώς πλήρους θρησκευτικής ελευθερίας τεμένη, για την άσκηση των θρησκευτικών αναγκών, τόσο των Τουρκοκυπρίων, όσο και αλλοδαπών κατοίκων.

Παράλληλα το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας εκπόνησε πολυετές πρόγραμμα συντήρησης και ανακαίνισης των ισλαμικών τεμενών, τα οποία έχουν κηρυχθεί “αρχαία μνημεία”, χρηματοδοτούμενο κυρίως από κυβερνητικά κονδύλια. Από το 1989 ανακαινίσθηκαν στις ελεύθερες περιοχές 17 τεμένη και μαυσωλεία, με κόστος άνω των €471.585 ευρώ. Το πρόγραμμα έχει αποπερατωθεί το 2010. Συγχρόνως το Τμήμα Αρχαιοτήτων συμμετέχει σε διεθνή προγράμματα αποκατάστασης των ισλαμικών προσκυνημάτων, όπως το πρόγραμμα ανακαίνισης, πού ολοκληρώθηκε πρόσφατα (2005) για το Χαλά Σουλτάν Τεκκέ στη Λάρνακα με τη συνεργασία της UNOPS.