Τριώδιο: Τι είναι και ποια η σημασία του..

Η περίοδος τού Τριωδίου αποτελεί τό κινητό εκείνο τμήμα τού εκκλησιαστικού έτους πού προπαρασκευάζει τόν πιστό γιά τόν άξιο εορτασμό τών Παθών καί τής Αναστάσεως μέ ανάλογα βιώματα, πνευματική καλλιέργεια καί συμμετοχή, μέ αγώνα μετανοίας, προσευχής καί νηστείας.
Η περίοδος τού Τριωδίου είναι ένα στάδιο «προετοιμασίας» γιά τήν νηστεία τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής καί ξεκινά από τήν Κυριακή τού «Τελώνου καί Φαρισαίου» καί τελειώνει τήν Ε΄ Κυριακή τών Νηστειών.

Τό Τριώδιο είναι ένα από τά λειτουργικά βιβλία τής Εκκλησίας. Στό βιβλίο αυτό περιέχονται σχεδόν κάθε μέρα ύμνοι, πού λέγονται Τριώδια, ύμνοι δηλαδή μέ τρείς ωδές. Οι ύμνοι αυτοί γενικά λέγονται Κανόνες.

Οι Κανόνες, στήν άρτια μορφή τους καί αντίθετα πρός τά Τριώδια, αποτελούνται από εννέα ωδές. Οι ωδές, είναι ομάδες από τέσσερα ως πέντε ή καί περισσότερα τροπάρια, πού ψάλλονται όλα μέ τόν ίδιο τρόπο. Ενώ λοιπόν οι Κανόνες είναι ύμνοι μέ εννέα ωδές, τά Τριώδια είναι μικρότεροι ύμνοι μέ τρείς μόνο ωδές. Από τά Τριώδια λοιπόν αυτά, λέγεται καί τό βιβλίο Τριώδιο.

Τριώδιο λέγεται καί η εκκλησιαστική περίοδος από τήν Κυριακή τού Τελώνου καί Φαρισαίου ως τό Πάσχα, επειδή όλο αυτό τό χρονικό διάστημα, είναι σέ χρήση τό λειτουργικό βιβλίο τού Τριωδίου.

Περιλαμβάνει, τίς τέσσερις εβδομάδες πρίν από τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τίς πέντε εβδομάδες τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως τό Σάββατο τού Λαζάρου, καί τή Μεγάλη Εβδομάδα.

Τήν πρώτη εβδομάδα τού Τριωδίου γίνεται «καταλύση εις πάντα», δηλαδή τρώγεται ελεύθερα κάθε φαγητό ακόμη καί τήν Τετάρτη καί Παρασκευή. Γιά τό λόγο αυτό ονομάζεται «ελεύθερη» ή «απολυτή».

Τήν δεύτερη εβδομάδα γίνεται «καταλύση εις πάντα», όλες τίς ημέρες εκτός τής Τετάρτης καί Παρασκευής.

Τήν τρίτη εβδομάδα, τής Τυροφάγου ή Τυρινής γίνεται όλες τίς ημέρες καταλύση σέ όλα τά γαλακτοκομικά προϊόντα, τού αυγού, τών ψαριών καί φυσικά τού ελαιολάδου, απαγορεύεται όμως η κρεοφαγία.

Κυριακή τού Τελώνη καί τού Φαρισαίου:

Η εκκλησία θέλει νά μάς εμπνεύσει τήν ταπείνωση τού Τελώνη καί νά μάς προφυλάξει από τήν υπερηφάνεια τού Φαρισαίου. Ο Κύριος διδάσκει: πάς ο υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται, ο δέ ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται.

Κυριακή τού Ασώτου:

Τρία πράγματα διδάσκει η παραβολή:

α) τήν άθλια καταστάση τού αμαρτωλού

β) τήν αξία τής μετανοίας καί

γ) τό μεγαλείο τής συγχωρέσεως.

Τό Σάββατο πρίν τήν τρίτη Κυριακή ονομάζεται Ψυχοσάββατο ή Σάββατο τών Ψυχών. Καθιερώθηκε από τήν εκκλησία ως ημέρα πού προσφέρουμε κόλλυβα καί προσευχόμαστε γιά όλους αυτούς πού γιά διαφόρους λόγους δέν μνημονεύονται σέ μνημόσυνα: γιά παράδειγμα άνθρωποι πού δέν έχουν εν ζωή κανένα συγγενή.

Κυριακή τής Απόκρεω:

Λέγεται έτσι διότι μετά τήν Κυριακή αυτή απέχουμε από τό κρέας. Τή μέρα αυτή η Εκκλησία μας, φέρνει στή μνήμη μας τήν φοβερή Δευτέρα Παρουσία τού Κυρίου.

Κυριακή τής Τυρινής:

Λέγεται έτσι διότι μετά τή μέρα αυτή καθώς καί τήν εβδομάδα πού προηγείται καταλύουμε τυριά καί άλλα γαλακτώδη.

Τό Ευαγγέλιο τής μέρας αυτής παροτρύνει τούς πιστούς νά συγχωρήσουν αυτούς πού τούς έφταιξαν ώστε νά τούς συγχωρήσει καί ο Θεός. Η νηστεία νά μή γίνεται αφορμή επιδείξης όπως έκαναν οι Φαρισαίοι καί νά διάγουν βίο ενάρετο καί ελεήμονα. Τή μέρα αυτή η εκκλησία, μάς θυμίζει τήν εξορία τού Αδάμ από τόν Παράδεισο.

Η ιερή υμνολογία, η βυζαντινή ψαλμωδία, καί η θεία λατρεία γενικά τής Εκκλησίας, μαζί μέ τήν αναγνώση τών Γραφών καί τό θείο κήρυγμα είναι τά ιερά γράμματα καί η παιδεία τών ορθοδόξων. Γιά μάς τούς Έλληνες είναι καί η εθνική μας γλώσσα, γιατί όλα αυτά είναι γραμμένα στά Ελληνικά,όπως καί η Αγία Γραφή καί οι ιερές Ακολουθίες.

Όλη η περίοδος τού Τριωδίου γιά τούς ορθοδόξους χριστιανούς είναι καιρός μετανοίας, προσευχής καί νηστείας. Γι αυτό κι από τή μέρα πού ανοίγει τό Τριώδιο, ο κάθε πιστός προσεύχεται κατανυκτικά καί ψάλλει· «τής μετα­νοίας άνοιξόν μοι πύλας, Ζωοδότα».

Μητροπολίτου Διονυσίου Σερβίων καί Κοζάνης