Ενωτικό ψήφισμα των Κυπρίων 1950

Ομιλία (εν περιλήψει) του Αρχιμ. Επιφανίου Χατζηγιάγκου

Ιεροκήρυκα της Ι. Μητροπόλεως Φλωρίνης

στην Αίθουσα Εκδηλώσεων Γυμνασίου – Λυκείου Κονίτσης (21.11.2010)

Αισθάνομαι χαρά γιατί σ’ αυτό το άκρο της πατρίδας μας γίνεται εκδήλωση για την μακρινή Κύπρο, που βρίσκεται στην νοτιοανατολική εσχατιά του Ελληνισμού. Μαζί δε με τη χαρά αισθάνομαι και έκπληξη, διότι η εκδήλωση αυτή δεν είναι αφιερωμένη απλώς και γενικώς στην Κύπρο, αλλά σ’ ένα γεγονός της ιστορίας της, που παρ’ όλη τη σημασία του, δεν είναι και τόσο γνωστό στους νεοέλληνες, για να μην πω ότι και στη νέα γενιά των Κυπρίων περνά σχεδόν απαρατήρητο.

Η αποψινή εκδήλωση είναι αφιερωμένη στο Ενωτικό Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου του 1950, που φέτος γιορτάζουμε την 60η επέτειο από τη διενέργειά του.

Τι ήταν αυτό το γεγονός και ποιά η σημασία του, ώστε να το γιορτάζουμε με ιδιαίτερες εκδηλώσεις;

Το Ενωτικό Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου του 1950 ήταν, θα μπορούσαμε να πούμε, ένας κρίκος σε μια αλυσίδα αγώνων και θυσιών που διεξήγαγε ο ελληνισμός της Κύπρου για την ελευθερία του και για την Ένωση με την Μητέρα Ελλάδα……

….Ας περιγράψουμε με λίγα λόγια το ιστορικό πλαίσιο το οποίο ανέδειξε το Ενωτικό Δημοψήφισμα.

Με το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου οι Άγγλοι δε δίνουν στην Κύπρο την ελευθερία παρ’ όλο που ο Βρεττανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ έλεγε το 1940: «Ο ελληνικός λαός κατέκτησε το θαυμασμό του Βρεττανικού λαού… Θα μοιραστούμε την κοινή νίκη». Αντί αυτής προτείνουν παραχώρηση συντάγματος περιορισμένης αυτοδιοικήσεως και αυτονομίας.

Οι Κύπριοι όμως θέλουν Ένωση, δεν θέλουν αυτονομία. Ας το προσέξουμε αυτό. Ο πόθος των Κυπρίων και η ολοκλήρωση όλων των αγώνων και των θυσιών τους δεν ήταν τόσο η ελευθερία. Ήταν η Ένωση με την Ελλάδα.

Έτσι, αγαπητοί μου, φτάνουμε στον επόμενο σταθμό που είναι το Δημοψήφισμα για την Ένωση της 15ης Ιανουαρίου του 1950 για το οποίο γίνεται και η σημερινή εκδήλωση.

Ιδρύεται στις 13 Ιουλίου 1948 Εθναρχικό Συμβούλιο και στις 8 Δεκεμβρίου 1949 εκδίδεται εθναρχική εγκύκλιος που καλεί τον λαό στο ιστορικό Δημοψήφισμα για την Ένωση της Κύπρου με την μητέρα Ελλάδα.

Και στη νέα αυτή εθνική πρωτοβουλία ηγέτης και οργανωτής είναι και πάλι η Εκκλησία.

Η εθναρχική εγκύκλιος μεταξύ των άλλων ανέφερε και τα εξής:

«Κυπριακέ λαέ. Καλείσαι όπως ηνωμένος και αδιάσπαστος υπέρ πάσαν άλλην περίπτωσιν επιτελέσης και τώρα το προς την δούλην πατρίδα καθήκον σου μετ’ ενθουσιασμού. Δι’ Ένωσιν και μόνον Ένωσιν ηγωνίσθης επί τόσα έτη. Ένωσιν και μόνον Ένωσιν καλείσαι να επισφραγίσης δια της ψήφου σου… Εμπρός Κύπριοι! Όλοι εις τας επάλξεις δια την μάχην του Δημοψηφίσματος, δια την εθνικήν αποκατάστασίν μας. Δια την Ένωσιν με την αθάνατον Μητέρα Ελλάδα. Ο δίκαιος Θεός, όστις εδημιούργησε τον άνθρωπον να ζη ελεύθερος, είναι βοηθός και προστάτης του αγώνος μας. Ζήτω η Ένωσις»

Το Δημοψήφισμα προκηρύχθηκε για τις 15-22 Ιανουαρίου 1950. Οι Έλληνες Κύπριοι υπέγραφαν σε ειδικά φύλλα χαρτιού που έγραφαν στο πάνω μέρος με μεγάλα κεφαλαία γράμματα: ΑΞΙΟΥΜΕΝ ΤΗΝ ΕΝΩΣΙΝ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Ο εθναρχικός σύμβουλος Σάββας Λοϊζίδης σημειώνει:

«Πραγματική ιεροτελεστία συνετελείτο εις τους ναούς των πόλεων και των χωρίων όπου οι Κύπριοι προσήρχοντο δακρύοντες. Και αφού προσεκύνουν τας ιεράς εικόνας, υπέγραφον την προς Ένωσιν αξίωσιν».

Η συμμετοχή ήταν αφάνταστη. Ολόκληρος ο Ελληνικός Κυπριακός λαός -ακόμα και μερικοί Τούρκοι- ψήφισαν την αξίωση για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Συνολικά -εκτός από τους δημοσίους υπαλλήλους- ψήφισε την Ένωση το 96%. Εκατοντάδες ξένοι δημοσιογράφοι και αντιπρόσωποι πρακτορείων ειδήσεων, έμειναν κατάπληκτοι μπροστά σε ένα τέτοιο θεαματικό αποτέλεσμα.

Το δημοψήφισμα υπήρξε μια έντονη και αποστομωτική απάντηση στους Άγγλους που συχνά ισχυρίζονταν πως μονάχα η Εκκλησία της Κύπρου δημιουργεί θόρυβο για την Ένωση…

Η διεξαγωγή και το αποτέλεσμα του Δημοψηφίσματος είχε συγκλονίσει το Πανελλήνιο. Τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού πανηγυρίστηκε με ακράτητο ενθουσιασμό. Παντού θεωρήθηκε σαν προμήνυμα Ένωσης και λευτεριάς…» (Μιχ. Μιχαηλίδη «Κύπρος, σκλάβα ασκλάβωτη, σελ. 34-36).

Οι κατάλογοι-τόμοι του Δημοψηφίσματος, υπογράφηκαν εις τετραπλούν, ώστε να προκύψουν 4 σειρές. Η μία σειρά παρέμεινε στην Αρχιεπισκοπή Κύπρου, η δεύτερη θα απεστέλλετο στη Βουλή των Ελλήνων, η τρίτη στην αγγλική Κυβέρνηση και η τέταρτη στον Ο.Η.Ε.

Συνολικά υπέγραψαν 215.108 Ελληνοκύπριοι από τους 224.745. Πρώτη υπογραφή ήταν του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακαρίου του Β’ και ακολουθούσαν οι υπογραφές των άλλων Μητροπολιτών.Τους τόμους του Δημοψηφίσματος ανέλαβε να μεταφέρει στους παραλήπτες τριμελής πρεσβεία. Επί κεφαλής ήταν ο μητροπολίτης Κυρηνείας Κυπριανός. Μαζί μ’ αυτόν ήσαν και οι Νικόλαος Λανίτης και Σάββας Λοϊζίδης.

Στον Πειραιά έγινε αποθεωτική υποδοχή στην πρεσβεία. Όταν έφτασαν στην Αθήνα σύσσωμος ο λαός της πρωτεύουσας με έντονο πατριωτικό ενθουσιασμό συνόδευσε την πρεσβεία από την πλατεία Ομονοίας μέχρι το Μητροπολιτικό Ναό. Εκεί εψάλη Δοξολογία παρουσία πολλών αρχιερέων με επι κεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνα Βλάχο.

Τους τόμους παρέλαβε ο Πρόεδρος της Βουλής Γόντικας. Οι τόμοι του Δημοψηφίσματος βρίσκονται μέχρι σήμερα σε ειδική βιβλιοθήκη της Βουλής.

Τον Ιούλιο του 1950 η πρεσβεία μετέβη στο Λονδίνο για να επιδώσει την τρίτη σειρά των τόμων. Δυστυχώς, ούτε ο Πρωθυπουργός, ούτε ο υπουργός Αποικιών δέχτηκαν να παραλάβουν τους τόμους του Δημοψηφίσματος. Αλλά ούτε και σε ακρόαση δέχτηκαν τα μέλη της Πρεσβείας. Έτσι οι τόμοι φυλάχτηκαν στον ιερό Ναό της Αγίας Σοφίας του Λονδίνου.

Τον Σεπτέμβριο του 1950 η πρεσβεία έφτασε στη Ν. Υόρκη για να επιδώσει την τελευταία σειρά των τόμων του Δημοψηφίσματος. Εκεί της επιφυλάχτηκε θερμή υποδοχή από τους ομογενείς.

Τελικά, παρά τις αντιδράσεις των Άγγλων, το Κυπριακό μεταφέρεται για συζήτησι στα Ηνωμένα Έθνη.

Παρ’ όλο τον αγώνα που έγινε με το Ενωτικό Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου 1950, οι Άγγλοι δεν συγκινούνται. Δεν έχουν σκοπό να φύγουν από το νησί. Τις διαθέσεις της αγγλικής πολιτικής εξέφρασε με ιταμότητα ο υφυπουργός Αποικιών Χόπκινσον τον Ιούλιο του 1954 στη Βουλή των Κοινοτήτων με την εξής δήλωσή του:

«Η Κύπρος ως στρατηγική περιοχή ουδέποτε (never) θα μπορούσε να τύχη αυτοδιαθέσεως».

Οι Κύπριοι πλέον καταλαβαίνουν ότι με τη διπλωματία είναι αδύνατο να πετύχουν την ελευθερία τους. Η λύση που απομένει είναι μία· η ένοπλη εξέγερση. Ως Έλληνες γνωρίζουν ότι η λευτεριά δε χαρίζεται, αλλά κερδίζεται με αγώνες και θυσίες.

Πολύ εκφραστικοί είναι οι στίχοι του ποιητή Γιάννη Παπαδόπουλου:

«Όταν πια είδαμε κι αποείδαμε :

με τα τηλεγραφήματα και τες πρεσβείες,

κλείσαμε τη μικρή μας ζωή σ’ ένα φάκελλο μικρό

που να χωράει στη φούχτα μιας μαθητριούλας,

στον προβολέα ενός ποδηλάτου,

στη ράχη ενός βιβλίου

και γράψαμε με κόκκινο μελάνι τη διεύθυνση:

Αξιότιμον Ελληνικόν Κυπριακόν λαόν,

Οδόν Ελευθερίας η θανάτου

Χωριά και πόλεις,

Κύπρον».

Έτσι αρχίζει ένας νέος αγώνας. Ο ηρωικότερος, ο ευγενέστερος, ο αγνότερος και συγκινητικότερος αγώνας που έχει να παρουσιάση η κυπριακή ιστορία, ίσως και η πανελλήνια και παγκόσμια ιστορία· Ο αγώνας της ΕΟΚΑ, που άρχισε την 1η Απριλίου 1955.

Μια χούφτα «κοπαιλούδκια», νέα παιδιά, ξεφτέλισαν μια ολόκληρη αυτοκρατορία. Αλλά όση τιμή και δόξα και μεγαλείο ανήκει στα παλληκάρια της Κύπρου, τόση ντροπή και όνειδος πρέπει στους κατακτητές. Αυτοί που πριν λίγα χρόνια έλεγαν για τα παιδιά που έγραψαν το έπος του 1940· «μέχρι τώρα λέγαμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, τώρα θα πρέπει να λέμε ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες», αυτοί οι ίδιοι παίρνουν τώρα αυτούς τους ήρωες και τους ανεβάζουν στην αγχόνη, τους καίνε ζωντανούς, τους βασανίζουν μέχρι θανάτου με φρικτά βασανιστήρια.

Πρέπει όμως κάπου εδώ να σταματήσουμε. Όσα χρόνια κι αν περάσουν το Ενωτικό Δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου 1950 θα παραμένει ένας φάρος που θα φωτίζει τα σκοτάδια της εθνικής αδιαφορίας, της πνευματικής, ηθικής και κάθε άλλης κρίσεως στην οποία βυθιστήκαμε ως έθνος.

Και κάτι άλλο. Οι 215.108 που με τις ιερές και ατίμητες υπογραφές τους αξίωσαν την Ένωση με την Μητέρα Ελλάδα θα είναι μια αιώνια απάντηση σε όσους πικραίνουν εμάς τους Κυπρίους λέγοντάς μας ότι δεν είμαστε Έλληνες και ότι δεν αγαπούμε την Ελλάδα. Και σήμερα ακόμα, παρ’ όλη την κατάπτωση που βρισκόμαστε όσον αφορά στις αξίες και τα ιδανικά, αν υπάρχει ένα μέρος στον κόσμο που λένε Ελλάδα και βουρκώνουν, αυτό είναι η Κύπρος.

Πηγή: http://www.impantokratoros.gr/enotiko_psyfisma_kyprion.el.aspx