Ο Γέροντας Εφραίμ μιλά για τον Γέροντα Σωφρόνιο (+ 11 Ιουλίου 1993)

Ο Γέροντας Σωφρόνιος (1896-1993) είναι ένα σημείο αναφοράς γιά τήν εποχή μας. Γαλουχήθηκε μέ τήν ορθόδοξη ασκητική παράδοση καί τήν γνώρισε στήν πιό ακραιφνή μορφή της πού είναι η αγιορείτικη. Απέκτησε φρόνημα καί βίωμα υποτακτικό, ησυχαστικό καί ευχαριστιακό, πού τόν ανέδειξε όχι απλά έναν θεολόγο τής ασκητικής εμπειρίας αλλά αληθινά έναν μεγάλο θεολόγο. Δέν οικοδόμησε τήν θεολογία του ακαδημαϊκά καί διανοητικά αλλά βιωματικά καί εμπειρικά στηριζόμενος στήν εν Χριστώ ζωή καί τίς στέρεες πατερικές βάσεις.

Ο μακάριος Γέροντας θεωρούσε τήν υπακοή ως βάση τού μοναχισμού· δέν μπορούσε νά διανοηθεί μοναχισμό δίχως αυτήν. Τόνιζε ότι η υπακοή κυοφορεί τήν καθαρότητα τού νού καί σέ καθαρό νού καρποφορεί η άσκηση τής ησυχίας. Η εν τή καρδία ευκτική διαμονή τού νού βεβαιώνεται μέ τήν παρουσία τής Χάριτος. Η συνεχής αισθητή παρουσία τής Χάριτος στήν καρδία τού ανθρώπου οδηγεί στόν φωτισμό τού νού καί ιδιαίτερα στήν διάνοιξη καί εισχώρηση τού ανθρωπίνου πνεύματος στά τελούμενα εν τή Θεία Λειτουργία. Μόνο μέ τίς προϋποθέσεις αυτές στίς ευχαριστιακές ενσωματώσεις τό κτιστό θραύεται υπό τού Ακτίστου. Ο Γέροντας βίωνε τήν Θεία Λειτουργία τήν οποία καί τελούσε ως πραγματικός μυσταγωγός.

Η θεωρία τού Θεού, η θεωρία τού ακτίστου φωτός ως οντολογικό γεγονός καί όχι ως ψυχολογικό βίωμα, ήταν συνέπεια αυτής τής συγκροτημένης εμπειρικής βιοτής υποτακτικού, ησυχαστικού καί ευχαριστιακού χαρακτήρα. Έτσι ο Γέροντας κατέστη ο θεολόγος καί ο κήρυκας τού ακτίστου φωτός. Αυτό όμως δέν τόν απομάκρυνε από τούς ανθρώπους αλλά αντίθετα τόν έφερνε κοντά στόν καθένα, τόν καθιστούσε οικουμενικό καί παγκόσμιο. Έτσι είχε μία γνήσια ανθρώπινη καί αληθινή κοινωνικότητα. Η αληθινή κοινωνικότητα αποτελεί τό περιεχόμενο τού ησυχασμού, τού αγιασμού. Ο Γέροντας ήταν «ο αληθινός ποιμήν», ο αληθινός Πατέρας· κοντά του εύρισκαν ανάπαυση πάρα πολλοί άνθρωποι. Τό εκπληκτικό μάλιστα είναι ότι άνθρωποι διαφορετικής κοινωνικής τάξεως καί εκκλησιαστικών αξιωμάτων, ποικίλων ενδιαφερόντων καί μέ τόσο διαφορετικό χαρακτήρα αισθάνονταν τόν Γέροντα αποκλειστικά δικό τους. Είχε τήν ταπείνωση, τήν αγάπη καί τήν διάκριση, ώστε νά μπορεί νά γίνεται ένα μέ τόν συνομιλητή του· πράγμα πολύ σπάνιο στήν ποιμαντική πράξη.

Νομίζουμε όμως ότι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ τού Γέροντος Σωφρονίου καί άλλων συγχρόνων μακαρίων Γερόντων, όπως τού Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτη, τού Γέροντος Ιακώβου Τσαλίκη, τού Γέροντος Παϊσίου, δέν είναι τό βίωμά του, τά ποικίλα χαρίσματά του, τά θαύματά του –καί οι άλλοι τά είχαν αυτά– αλλά η θεολογία του. Πεπαιδευμένος κατά κόσμον, προικισμένος μέ μία ιδιαίτερη ευφυία καί σοφία αλλά καί μέ στερεωμένο τό πνεύμα του στήν ύψιστη εμπειρία τού Θεού, γνώστης τής διδασκαλίας τών συγχρόνων του (Μπουλγκάκωφ, Μπερντιάγεφ) καί προγενεστέρων (Χωμιακώφ, Σολόβιεφ), πού είχαν θέσει τά θεμέλια τής νεώτερης θρησκευτικής φιλοσοφίας καί από τήν οποία επηρεάστηκαν όχι μόνο οι Ρώσοι μετανάστες στήν Δύση αλλά καί πολλοί Έλληνες θεολόγοι, μπόρεσε νά απαντήσει μέ αυθεντία στά ζητήματα πού έθεσε η σύγχρονη φιλοσοφική καί θεολογική διανόηση. Μακριά από κάθε στείρα προσωπολογία φιλοσοφικοθρησκευτικής διαστάσεως παρουσιάζει δυναμικά καί υπαρξιακά τήν καθολική φανέρωση τού προσώπου. Ο Χριστός είναι τό απόλυτο, τό πρωταρχικό πρόσωπο καί ο άνθρωπος ως εικόνα Του μπορεί νά γίνει αληθινό καί αιώνιο πρόσωπο. Όταν ο άνθρωπος ανακαλύψει καί ζήσει τό ομοούσιο τού ανθρωπίνου γένους, τότε πραγματώνεται ενεργητικά αυτή η υποστατική σχέση μεταξύ ανθρώπου καί Θεού.

Νομίζουμε ότι αποτελούσε χρέος μας η πραγμάτωση τού Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου γιά τόν Γέροντα Σωφρόνιο, καί τώρα η έκδοση τών Πρακτικών του, γιατί ο μακάριος Γέροντας είναι μία μεγάλη μορφή τής Εκκλησίας μας, αλλά καί γιατί, καθώς καί ο ίδιος ομολογούσε, ήταν καί αυτός Βατοπαιδινός μοναχός (είχε κάνει γιά ένα διάστημα στήν βατοπαιδινή Σκήτη τού Αγίου Ανδρέου).

Ευχαριστούμε θερμά τόν Καθηγούμενο τής Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ, Γέροντα Κύριλλο, καί τούς πατέρες τής Μονής γιά τήν άμεση συνεργασία τους, τούς εισηγητές γιά τήν συμμετοχή τους στό Συνέδριο καί τόν πρόεδρο τής Επιστημονικής Επιτροπής ομότιμο καθηγητή τής Θεολογικής Σχολής τού Α.Π.Θ. κ. Γεώργιο Μαντζαρίδη γιά τήν πολύτιμη συμβολή του στήν οργάνωση τού Συνεδρίου καί τήν έκδοση τών Πρακτικών.

Πηγή: Πρόλογος του Καθηγουμένου της Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, αρχιμ Εφραίμ, στα Πρακτικά Διορθόδοξου Επιστημονικού Συνεδρίου, «Γέροντας Σωφρόνιος – Ο θεολόγος του ακτίστου φωτός», έκδ. Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2008, σ. 7-9.