ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ-ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (2)

Συνέχεια από (1)

Ο Συμεών ο Μεταφραστής και ο άγιος Ανδρέας ο Κρήτης αναφέρουν και εικόνα του Ιησού Χριστού, την οποίαν ζωγράφησε ο Απόστολος Λουκάς. Μάλλον πρόκειται περί του Ιησού ως βρέφους, το οποίον έχει στην αγκαλιά της η Θεοτόκος. Η φιλοτέχνηση εικόνας της Παναγίας από τον Ευαγγελιστή Λουκά είναι απόδειξη της πολύ μεγάλης άγάπης προς αυτήν. Αυτός είναι ο μόνος ευαγγελιστής που στο ευαγγέλιό του κατέγραψε γεγονότα, τα οποία γνώριζε μόνο η Θεοτόκος (διήγηση Ευαγγελισμού, η ωδή προς τον Θεόν κατά την επίσκεψη στην Ελισάβετ, η απογραφή στην Βηθλεέμ και η γέννηση του Χριστού). Ο Λουκάς δεν ήταν επαγγελματίας ζωγράφος αλλά είχε μάλλον έμφυτο καλλιτεχνικό χάρισμα. Κατά την παράδοση υπήρχαν περισσότερες από μία εικόνες της Θεοτόκου ζωγραφισμένες από τον Λουκά.
Ο ιεροσολυμίτης επίσκοπος Κρήτης Ανδρέας αναφέρει παλιά παράδοση κατά την οποία εκ θαύματος αποτυπώθηκε σε μια κολώνα εικόνα της Θεοτόκου στο ναό της που βρισκόταν στην πόλη Λύδδα της Ιουδαίας. Η αχειροποίητη αυτή εικόνα σωζόταν μέχρι των ημερών του.
Η κατασκευή και χρήση των εικόνων στηρίζεται στη διδασκαλία της Εκκλησίας για τη γνώση του Θεού. Ο Θεός είναι αόρατη, ασύληπτη και ακατάληπτη διανοητικά παραγματικότητα. Έρχεται όμως σε επαφή προς τους ανθρώπους με τις άκτιστες θείες ενέργειές του. Ο άνθρωπος με τις καθαρμένες διανοητικές δυνάμεις μπορεί να αποκτήσει άμεση βιωματική εμπειρία, μυστική νοητική ενόραση και άμεση εσωτερική θέα και εποπτεία εικόνων, που βάζει μπροστά στα πνευματικά μάτια ο ίδιος ο Θεός όπως ομόφωνα διδάσκει η Αγία Γραφή και η Ι. Παράδοση. Από τη δημιουργία βλέπουμε την αιώνια δύναμη και θεότητα. Βλέπουμε όχι καθαρά, αλλά αμυδρά τις θείες αλήθειες. Η δημιουργία δείχνει τον δεσπότη και δημιουργό της με αυτά που βλέπομε και γίνονται αντιληπτά με τις αισθήσεις. Οι εικόνες του ορατού κόσμου μας οδηγούν στην θεωρία των αοράτων.

Γι’ αυτό και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, που είναι από τους σπουδαιότερους δογματικούς διδασκάλους τονίζει ότι ανκαι είναι αδύνατο να εικονισθεί το ασώματο, αόρατο, απερίγραπτο και ασχημάτιστο του Θεού εν τούτοις είναι δυνατή η συμβολική εξεικόνιση και αυτού του αόρατου Θεού και των ασωμάτων αγγέλων εφ’ όσον αποκαλύφθηκε και Εκείνος και οι άυλοι άγγελοι με μορφή ανθρώπινης εικόνας. Υπάρχουν λοιπόν εικόνες «πού παριστάνουν σχήματα και μορφές και τύπους, καθώς αποτυπώνονται σωματικά τα αόρατα και ασώματα, ώστε να κατανοούνται αμυδρά ο Θεός και οι άγγελοι, επειδή αδυνατούμε να βλέπουμε τα ασώματα χωρίς σχήματα, ανάλογα με μας». Εάν λοιπόν επιτρέπεται η χρήση συμβολικών εικόνων του αόρατου Θεού και των ασωμάτων αγγέλων πολύ περισσότερο είναι δικαιολογημένη η εξεικόνιση της ανθρώπινης μορφής του Θεανθρώπου Κυρίου, της Θεοτόκου, των αγίων, όπως και διαφόρων επιγείων γεγονότων και συμβάντων της ιστορίας της σωτηρίας και της Εκκλησίας.

Η ορθόδοξη λατρεία χρησιμοποιεί γενικά τα υλικά στοιχεία για να τελέσει τα μυστήρια (άρτος, κρασί, λάδι,νερό, μύρο κλπ). Τα υλικά αντικείμενα (κρασί, σιτάρι, λάδι, νερό, φωτιά, κεριά, θυμίαμα) συχνά χρησιμοποιούνται ως σύμβολα πνευματικών εννοιών, αντικειμένων, εκδηλώσεων και των αγαθών που προέρχονται από το απολυτρωτικό έργο του Χριστού. Η παραδοχή ή η χρήση του υλικού στοιχείου στη λατρεία και την τέχνη ανταποκρίνεται στο ότι ο άνθρωπος είναι υλικοπνευματική ύπαρξη, οδηγεί δε σε εμβάνθυνση στο μυστήριο της Θείας Οικονομίας, κάνει τα πνευματικά μηνύματα δυνατότερα και πειστικότερα παρά ο απλούς λόγος. Επομένως το υλικό στοιχείο παίζει ευεργετικό ρόλο, εφ’ όσον συντελεί, ώστε η εσωτερική ζωή να εκφράζεται πληρέστερα και τελειότερα. Η ύλη έχει δύναμη και σημασία αναγωγική και αυτό είναι σύμφωνο με τη διπλή φύση του ανθρώπου. «Επειδή είμαι άνθρωπος και έχω σώμα, ποθώ με το σώμα μου να μιλώ και να βλέπω τα άγια» λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Επειδή ο νους του ανθρώπου δεν μπορεί να αποχωριστεί από το σώμα και να έλθει μόνος του στο χώρο της καθαρής θεωρίας, είναι επόμενο να βοηθείται από τα αισθητά πράγματα, από τύπους, σύμβολα και σχήματα τα οποία έχουν αναγωγική δύναμη.«Με τη σωματική θεωρία ερχόμαστε στη πνευματική θεωρία».
Γι’ αυτό παρά το ότι η Π.Δ. απαγόρευσε την ειδωλολατρία δεν εμπόδισε το γεγονός της χρήσης εικόνων και συμβόλων, όπως ήταν η σκηνή του μαρτυρίου, το καταπέτασμα, η κιβωτός της Διαθήκης, η τράπεζα των άρτων, οι λυχνίες, η χρυσή στάμνα, η ράβδος, και τα γλυπτά των Χερουβίμ, όλα κατασκευασμένα από ανθρώπινα χέρια, τα οποία προσκυνούσαν όλοι οι Ισραηλίτες.

Ο κίνδυνος της ειδωλολατρίας με τη χρήση των εικόνων είναι ανύπαρκτος για τους χριστιανούς. Ο Χριστός έσωσε με την ενανθρώπησή του τους ανθρώπους από την πλάνη των ειδώλων, διδάσκοντάς τους την λατρεία και προσκύνηση του αληθινού Θεού. Το ίδιο κάνει και η Εκκλησία σ’ όλες τις εποχές.
Οι εικόνες δεν έχουν καμιά σχέση με τα είδωλα, και ο σεβασμός προς αυτές δεν έχει λατρευτικό χαρακτήρα.
Ποιά διαφορά έχει το είδωλο από την εικόνα;

Όπως γράφει ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης η εικόνα είναι «ομοίωση» με το υπαρκτό, ενώ το είδωλο είναι «ομοίωση» με το ανύπαρκτο. Τα είδωλα είναι δημιούργημα της φαντασίας. Αυτή δημιουργεί ανύπαρκτους Θεούς, τους οποίους φέρνει στη ύπαρξη με τις ειδωλικές απεικονίσεις και οι οποίοι εξαφανίζονται μόλις καταστραφούν τα αγάλματα ή τα ξόανά τους. Το αρχέτυπο του ειδώλου είναι ανύπαρκτο, είναι φανταστικό είδωλο, δεν είναι πραγματικό πρόσωπο.

Η εικόνα απεικονίζει αυτό που υπάρχει πραγματικά, ενώ το είδωλο δεν έχει αυτή την δυνατότητα, δηλ. δεν απεικονίζει μια πραγματική θεότητα. Ενώ π.χ. η εικόνα του Χριστού απεικονίζει το πρωτότυπο, τον Σαρκωμένο Υιό και Λόγο του Θεού, το άγαλμα του Δία τι απεικονίζει; Γι’ αυτό τον λόγο τα είδωλα απαγορεύονταν στην Π.Δ.
Συνεχίζεται…