Οι Πρώτες Φοβίες

Το μικρό σας μέχρι τα δύο πιθανόν να μοιάζει ατρόμητο έως ριψοκίνδυνο. Κανένα εγχείρημα δεν φαίνεται να είναι τόσο τρομερό για εκείνο, ώστε να του βάλει φρένο. Μέχρι τότε, βλέπετε, λειτουργεί περισσότερο με το ένστικτο και τα αντανακλαστικά παρά με τη λογική. Όσο μεγαλώνει όμως, η νοημοσύνη του αναπτύσσεται και ο κόσμος γύρω του αρχίζει να του φαίνεται πιο επικίνδυνος και απειλητικός.

Aπό τη στιγμή, λοιπόν, που αρχίζει να επεξεργάζεται λογικά τα πράγματα κι έχει ερωτήματα, αρχίζει να φοβάται περισσότερο, κάθε φορά που χρειάζεται να αναμετρηθεί με κάποιο εμπόδιο. Το μέχρι πρότινος θαρραλέο παιδί σας μπορεί ξαφνικά να αρχίσει να φοβάται, καθώς διανύει τον τρίτο χρόνο της ζωής του. Μπορεί να αρνείται να πάει μόνο του στο δωμάτιό του ή στο μπάνιο, να μην αντέχει το σκοτάδι ή να φοβάται ακόμα και μικρά κατοικίδια ζωάκια.

Οι φόβοι στην ηλικία αυτή πολύ συχνά συνδέονται με τον έλεγχο που έχει ή δεν έχει το παιδί απέναντι σε μία κατάσταση. Για κάθε μικρό παιδί, μία κατάσταση που του προκαλεί φόβο, στην ουσία ισοδυναμεί με μία ευκαιρία να αναμετρηθεί με κάποιο εμπόδιο και να βρει τη δύναμη να το ξεπεράσει. Εμείς οι ενήλικοι είναι δύσκολο να ταυτιστούμε και να καταλάβουμε τους φόβους του μικρού παιδιού. Όσο κι αν προσπαθήσουμε να πείσουμε με λογικά επιχειρήματα ένα τρίχρονο πιτσιρίκι, που ξυπνάει τρομαγμένο μέσα στη νύχτα, να γυρίσει στο κρεβάτι του και να ξανακοιμηθεί ήσυχο ή να το παροτρύνουμε να πάει στην τουαλέτα χωρίς τη συνοδεία μας, ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Για εκείνο οι φόβοι δεν είναι παράλογοι, αλλά αληθινοί. Και επειδή δεν μπορεί να τους αντιμετωπίσει μόνο του, χρειάζεται υποστήριξη μέχρι να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του.

Σε αυτή την ηλικία αρχίζουν και οι πρώτοι εφιάλτες. Το μικρό παιδί που ξυπνάει τρομαγμένο κατά τη διάρκεια της νύχτας δεν ξέρει ότι είδε ένα κακό όνειρο. Δεν μπορεί να διακρίνει εύκολα τα όρια μεταξύ του φανταστικού και του ρεαλιστικού κόσμου και δυσκολεύεται να ξεχωρίσει όχι μόνο το υπαρκτό από το ανύπαρκτο, αλλά και το ψεύτικο από το αληθινό. Οι αόρατοι φίλοι και εχθροί είναι αρκετά φυσιολογικοί σε αυτή τη φάση και συχνά είναι άσκοπο να αρνηθείτε την ύπαρξή τους, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι χρειάζεται να τους αποδεχτείτε κιόλας. Αυτό που χρειάζεται να θυμάστε είναι ότι σπάνια ένα παιδί χρησιμοποιεί μία φοβία για να τραβήξει την προσοχή σας.

Όσο κι αν οι φόβοι του μικρού παιδιού είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο, συχνά είναι ενοχλητικοί και προκαλούν τόσο στους γονείς όσο και στο παιδί περιττό στρες και αγωνία. Σε καμία περίπτωση ωστόσο δεν θα πρέπει να αντιδράτε στη φοβία του παιδιού με ενοχή, ανησυχία και υπερβολή. Οι δισταγμοί που προκύπτουν σε αυτή τη φάση σταδιακά ξεπερνιούνται. Στην πραγματικότητα αποτελούν και αυτοί ένα σημάδι ωρίμανσης. Κάθε φορά που το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με μία φοβία, να θυμάστε ότι στόχος σας δεν πρέπει να είναι να αποδείξετε στο παιδί ότι δεν πρέπει να φοβάται αυτό που φοβάται, αλλά να το βοηθήσετε να νιώσει σιγουριά και ασφάλεια, ώστε να ξεπεράσει το φόβο του. Για να αποδυναμώσετε μία φοβία, θα πρέπει πάντα να στέκεστε δίπλα στο μικρούλι προσφέροντάς του υποστήριξη. Γι’ αυτό:

Πείτε αντίο σε κάθε είδους εκφοβισμούς ως μέσο πειθαρχίας, τύπου μπαμπούλας, αστυνόμος, λύκος κ.λπ. και μην ξεχνάτε να προτρέψετε και τον παππού και τη γιαγιά να κάνουν ακριβώς το ίδιο.

Μην ενισχύετε οποιαδήποτε φανταστική ύπαρξη. Ούτε όμως να επιμένετε ότι είναι ανύπαρκτο αυτό που υποστηρίζει το παιδί ότι υπάρχει. Είναι προτιμότερο να ελέγξετε κάτω από το κρεβάτι του και να το διαβεβαιώσετε ότι εκεί δεν κρύβεται το τέρας που φοβάται, παρά να μπείτε στη διαδικασία να το πείσετε ότι απλώς δεν υπάρχουν τέρατα. Με αυτόν τον τρόπο ανταποκρίνεστε άμεσα στο αίτημα του παιδιού για σιγουριά κι ασφάλεια.

Ελέγξτε τι βλέπει στην τηλεόραση. Ακόμη και τα παιδικά προγράμματα μπορεί να το τρομάξουν προσωρινά

Μη σπρώχνετε ποτέ βίαια το παιδί κοντά στον παράγοντα που του προκαλεί φόβο, γιατί έτσι μπορεί να μεγεθύνετε τη φοβία του. Προσπαθήστε απλά να το εξοικειώσετε σταδιακά

Μη γελοιοποιείτε την κατάσταση αλλά ούτε να υπερβάλλετε και να αποφεύγετε οτιδήποτε σχετίζεται ή συνδέεται με τη συγκεκριμένη φοβία του παιδιού

Προσπαθήστε,όσο αστεία κι αν σας φαίνονται, να μην κοροϊδεύετε το παιδί στην προσπάθειά σας να το βοηθήσετε να αποβάλει το φόβο του

Βοηθήστε το να εξοικειωθεί σταδιακά με αυτό που το φοβίζει κρατώντας το στην αγκαλιά σας, για να νιώσει μεγαλύτερη ασφάλεια

Αποδυναμώστε το φόβο του διαβάζοντας σχετικά παιδικά βιβλία, φτιάχνοντας αστείες ιστορίες ή μέσα από τη ζωγραφική

Δείξτε υπομονή συνοδεύοντας το παιδί και κάνοντας ό,τι μπορείτε για να νιώσει πιο ασφαλές επιβραβεύοντάς το κάθε φορά που τα καταφέρνει

Αποφύγετε να του διηγήστε ιστορίες ή να διαβάζετε παραμύθια, που ξέρετε ότι θα το τρομάξουν

Αποφύγετε τα πολλά ερεθίσματα πριν την ώρα του ύπνου και ιδιαίτερα την τηλεόραση

Εξασφαλίστε ήρεμο περιβάλλον, γιατί πολύ συχνά ο ύπνος του παιδιού επηρεάζεται απ’ όσα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Dr. Κέκκος Μάρκος (παιδίατρος )