Εδώ και 1.000 χρόνια «φιλέτο» η λίμνη

Του Αθανασιου Ε. Καραθαναση*

Μια σειρά χρυσοβούλων, του Νικηφόρου Βοτανειάτη (1080), της Θεοδώρας Κομνηνής (1308), του Ανδρονίκου Γ΄ Παλαιολόγου (1329), του Ιωάννη Παλαιολόγου (1357), παρέχουν στη Μονή Βατοπεδίου κτήματα ή επικυρώνουν την ιδιοκτησία της Μονής στην περιοχή του Πόρτο Λάγος, ενώ ο Σέρβος ηγεμών Ιωάννης Ούγκλεσης με χρυσόβουλά του το 1365 και το 1371 παραχωρεί, το πρώτον, τη λιμνοθάλασσα Βιστωνίδα στο Βατοπέδι.

Αυτό το τελευταίο χρυσόβουλο, του 1371, επικαλείται ο Πατριάρχης Νεόφυτος Α΄, όταν… ο καπουδάν πασάς Χουσεΐν Τζεζαερλής επιδιώκει να οικειοποιηθεί τη Βιστωνίδα και τα μετόχια της το 1791. Το 1808 η Μητρόπολη Ξάνθης διεκδικούσε τη λιμνοθάλασσα, αλλ’ ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ υπενθύμιζε τα δίκαια του Βατοπεδίου επί της Βιστωνίδας, ωστόσο το 1812 απέδιδε το ιχθυοτροφείο της στη μητρόπολη εντελλόμενος την αποχώρηση των μοναχών, οι οποίοι, ωστόσο, δεν αποχώρησαν, αφού νέα πατριαρχικά έγγραφα των ετών 1835 και 1839 έθεταν με σαφήνεια την κυριότητα της Μονής επί της λιμνοθαλάσσης. Το 1913 οι Βούλγαροι εξεδίωξαν τους μοναχούς, που αποχώρησαν το 1919 με την είσοδο των συμμαχικών δυνάμεων στη Δ. Θράκη, που δημοπράτησαν τη λιμνοθάλασσα, με τη δημοπρασία να κατακυρώνεται στο Βατοπέδι. Οταν η Δ. Θράκη περιήλθε οριστικώς στην Ελλάδα, το ελληνικό Δημόσιο αρνήθηκε να επιστρέψει τη Βιστωνίδα στη Μονή με το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους να αποφαίνεται ότι καλώς δεν επιστρέφεται, αφού περιήλθε σ’ αυτό με τη λήξη της σουλτανικής κυριαρχίας. Η Μονή προσέφυγε στη νομική βοήθεια καθηγητών της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που γνωμοδότησαν υπέρ αυτής (1 Μαρτίου 1922). Ετσι η Μονή υποβάλλει αγωγή κατά του ελληνικού Δημοσίου (1 Μαΐου 1922), αλλά και συμβιβαστική πρόταση στο υπουργείο Γεωργίας παραχωρώντας κτήματα με αντάλλαγμα την κυριότητα της λιμνοθάλασσας, πρόταση που απορρίπτεται με γνωμοδότηση του νομικού συμβούλου Ελευθεριάδη. Τελικώς, το ελληνικό Δημόσιο δέχτηκε την 29η Μαρτίου 1924 την πρόταση ανταλλαγής, αλλά το υπουργείο Γεωργίας εξακολουθεί να αρνείται την υπογραφή της σχετικής σύμβασης κρίνοντας δυσανάλογη την αξία της Βιστωνίδας σε σχέση με τα υποτιμημένα προτεινόμενα κτήματα. Το ίδιο υπουργείο αρνούνταν να υποχωρήσει και όταν το ΣτΕ δικαίωσε τη Μονή, για να υπογράψει οριστικώς την ανταλλαγή στις 15 Μαΐου 1930, που αμφισβήτησε η κυβέρνηση Κονδύλη, αλλ’ η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου (1941) και ο Α.Ν. του Σοφ. Βενιζέλου (1950) επανέφεραν το καθεστώς, που ισχύει έως σήμερα, ήτοι διατήρηση του ποσοστού 60% υπέρ της Μονής από την ιχθυοτροφική εκμετάλλευση της Βιστωνίδας.

Υστερόγραφα: Α. Από το 1990, ηγούμενοι διαχειριστές των μονών επεδίωκαν επιμόνως από την Πολιτεία να διορίζονται διοικητές του Αγίου Ορους πρόσωπα έχοντα σχέση με την εκάστοτε εξουσία και όχι καθηγητές της Θεολογικής του ΑΠΘ. Τα αποτελέσματα τα βιώνει το Αγιον Ορος και η ελληνική κοινωνία σήμερα.

Β. Το Αγιον Ορος δεν είναι αυτό που παρουσιάζεται με τα τελευταία γεγονότα. Και είναι αυτό που μπορεί, και πρέπει, να δώσει τη λύση. Τα άλλα η Δικαιοσύνη και η Πολιτεία.

* Ο κ. Αθ. Ε. Καραθανάσης είναι καθηγητής Ποιμαντικής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.

Πηγή: Καθημερινή