Μεγάλη Δευτέρα – Η αρρώστια της ραθυμίας

Η ξηρανθείσα συκή, η παραβολή των δέκα παρθένων, η παραβολή του κρύψαντος το τάλαντο· αυτά τα τρία πράγματα μαζί θυμίζουν τα τροπάρια της αποψινής βραδιάς. Ο συνδυασμός και των τριών φαίνεται καθαρά στο κοντάκιο της ημέρας: «Την ώραν, ψυχή, του τέλους εννοήσασα (παραβολή δέκα παρθένων) και την εκκοπήν της συκής δειλιάσασα (θαύμα ξηρανθείσας συκής), το δοθέν σοι τάλαντον φιλοπόνως έργασαι, ταλαίπωρε (παραβολή του κρύψαντος το τάλαντο), γρηγορούσα και κράζουσα· Μη μείνωμεν έξω του νυμφώνος Χριστού».

Και τα τρία μας τα παρουσιάζει η Εκκλησία, για να μας θυμίσει μία λέξη, για να μας προφυλάξει από μια αρρώστια, που αν κυριεύσει τη ψυχή, κινδυνεύει να χαθεί. Ένα θαύμα και δύο παραβολές, για να αποφύγουμε μια φοβερή αρρώστια της ψυχής και το θανατηφόρο αποτέλεσμά της.

Στις τροπικές χώρες της Αφρικής υπάρχει ένα τρομερό έντομο, που λέγεται μύγα τσε-τσε. Όταν η μύγα αυτή τσιμπήσει τον άνθρωπο και με την προβοσκίδα της ρουφήξει λίγο αίμα του, αμέσως ο άνθρωπος κυριεύεται από την αρρώστια του ύπνου, βυθίζεται σ’ έναν ύπνο βαθύ και δεν μπορεί να ξυπνήσει. Τον ενοχλούν, τον σκουντούν, τον χτυπούν, αλλ’ ο κοιμισμένος από το τσίμπημα της μύγας τσε-τσε δεν μπορεί να ξυπνήσει. Είναι βυθισμένος σε λήθαργο. Ναρκωμένος, δεν αισθάνεται τίποτε από όσα συμβαίνουν γύρω του. Δεν έχει αίσθηση του περιβάλλοντος. Πολλές φορές παραμένει στο βαθύ ύπνο, μέχρι που πεθαίνει. Ο θάνατος διαδέχεται τον ύπνο.

Βλέπετε, ότι ο ύπνος, που είναι από τις μεγαλύτερες ευεργεσίες του Θεού, από τα πολυτιμότερα δώρα του στον άνθρωπο, υπάρχουν περιπτώσεις, που γίνεται καταστροφή, ύπνος θανατηφόρος;

Καταστρεπτικός ύπνος για τη ψυχή είναι ο ύπνος, που προκαλεί κάποια άλλη μύγα τσε-τσε. Αν σε τσιμπήσει αυτή η μύγα, δεν έχεις όρεξη να κάνεις πνευματικό έργο, αγώνα ψυχής. Είσαι σαν ναρκωμένος. Και η μύγα αυτή, που κάνει θραύση στην εποχή μας, είναι η ραθυμία. Η χειρότερη αρρώστια για τη ψυχή. Οποιαδήποτε άλλη αρρώστια της ψυχής μπορεί να θεραπευτεί. Υπάρχουν φάρμακα θεραπείας. Η ραθυμία είναι αρρώστια, που δύσκολα θεραπεύεται. Γιατί είναι άρνηση φαρμάκων. Αδράνεια για το καλό.

Τί θα πει ραθυμία;

Σημαίνει τεμπελιά, πνευματική τεμπελιά. Βαριέται ο άνθρωπος να κάνει το καλό. Δεν θέλει να το κάνει. Υπάρχουν κάτι κακομαθημένα παιδιά που βαριούνται να κάνουν οποιαδήποτε δουλειά. Ούτε διαβάζουν στο σπίτι, ούτε προσέχουν στο σχολείο, ούτε έχουν κανένα ενδιαφέρον, ούτε καμιά δουλειά κάνουν, ούτε καμιά αγωνία για πρόοδο έχουν. Είναι κλασσικοί τεμπέληδες. Κοιμισμένοι μαθητές, μαθητές «ύπνοι», όπως συνήθως τους λένε. Φαΐ και ξάπλα… Παρόμοιοι μαθητές είναι oι περισσότεροι χριστιανοί. Νυσταλέοι χριστιανοί. Κοιμισμένοι για το καλό. Αδιάφοροι και αδρανείς. Βαρύθυμοι και δυσκίνητοι για το καλό.

Γι’ αυτή τη ραθυμία, που κοιμίζει τη ψυχή, κάνουν πολλές φορές λόγο τα αποψινά τροπάρια. Στο τροπάριο, που ονομάζεται «οίκος» και διαβάζεται σε κάθε όρθρο πριν από το μηνολόγιο ή το υπόμνημα της εορτής, ακούμε: «Τί ραθυμείς, αθλία ψυχή μου;…». Απευθύνεται στη ψυχή: – Ψυχή, ψυχή, τί κοιμάσαι; Ξύπνα!

Σ’ άλλο τροπάριο, που ανήκει στον κανόνα της ημέρας ακούμε: «Ραθυμίαν άπωθεν ημών βαλώμεθα». Τινάξτε από πάνω σας τον ύπνο της ραθυμίας. Ξυπνάτε, χριστιανοί…

Και σ’ άλλο τροπάριο, που ανήκει στους αίνους της ημέρας, ακούμε: «Ο της ψυχής ραθυμία νυστάξας ου κέκτημαι, Νυμφίε Χριστέ, καιομένην λαμπάδα την εξ αρετών…». Με πήρε ο ύπνος έμενα, τον ταλαίπωρο, και δεν είμαι έτοιμος για τη μεγάλη υποδοχή. Σβησμένες είναι οι λαμπάδες της ψυχής μου…

Ραθυμία είναι η αδράνεια της ψυχής. Είναι η εγκληματική αταραξία. Μέσα στο νεκροταφείο επικρατεί απόλυτη ησυχία. Ησυχία όμως που σε τρομάζει. Τέτοια είναι η ησυχία, που έχουν μερικές ψυχές. Νεκρές ψυχές, πεθαμένες υπάρξεις, δεν ταράσσονται, δεν αγωνιούν για το αιώνιο μέλλον τους. Δεν ενοχλούνται από τη διαφθορά του κόσμου. Δεν ταράσσονται για τα προβλήματα του κόσμου. Δεν πονούν για το χαμό τόσων αθανάτων ψυχών. Δεν δραστηριοποιούνται για τη βασιλεία του Θεού.

Είδατε ποτάμι, που κυλάει συνεχώς; Τα νερά του και πεντακάθαρα είναι και προκαλούν κάποιο κελάρυσμα ευχάριστο στο κύλισμά τους. Φαντασθείτε να σταματήσουν κάπου τα νερά και να λιμνάσουν. Μένουν ακίνητα σε ένα μικρό, περιορισμένο χώρο. Γίνονται νερά μολυσμένα. Ηρεμία και αταραξία, αλλά που κρύβει μέσα της το θάνατο. Τέλμα, βούρκος, γεμάτος μικρόβια, δηλητηριώδη έντομα, βδέλλες. Έτσι είναι και η ράθυμη ψυχή. Λιμνάζοντα ύδατα. Μακάβριο θέαμα. Αταραξία του θανάτου. Ανενόχλητα έντομα θανατηφόρα πετούν στη ψυχή και μικρόβια την κατατρώγουν. Τί, χρειάζεται αύτη η ψυχή; Κάποιος πρέπει να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα, τη θανατηφόρα μακαριότητα. Να πετάξει μεγάλη πέτρα, για να ξεπηδήσουν τα ζωύφια της αμαρτίας, να προκληθεί κάποια κίνηση και να γίνει η αναζωογόνηση της ψυχής. Κάποιο γεγονός πρέπει να ταράξει την επικίνδυνη ηρεμία της ραθυμίας. Ποιό θα είναι αυτό;

Και ένα τελευταίο παράδειγμα. Φαντασθείτε μια ωραία μηχανή, φτιαγμένη με λεπτότατη τέχνη και σοφία, για να εξυπηρετήσει κάποιο σπουδαίο σκοπό. Αυτός όμως που έχει τη μηχανή, δεν την προσέχει. Είναι αμελής και τεμπέλης. Δεν φροντίζει τη μηχανή. Ποτέ δεν την λαδώνει, δεν την γρασάρει, δεν την καθαρίζει. Την έχει καταδικάσει σε αδράνεια. Τί το όφελος, που είναι φτιαγμένη με καταπληκτική σοφία; Τί το όφελος, ότι βγήκε ωραία από το εργοστάσιο; Η μηχανή έχει σκουριάσει από την ακινησία, από την αδράνεια, από την εγκατάλειψη; Θέλει λάδωμα και κίνηση θέλει συντήρηση και δουλειά… Μια ωραία μηχανή είναι η ψυχή. Η τελειότερη μηχανή. Βγαλμένη από το μηχανουργείο του ουρανού. Φτιαγμένη από τα χέρια του πανσόφου Θεού. Αλλ’ η ψυχή θέλει φροντίδα, θέλει συντήρηση, θέλει κίνηση, θέλει δράση. Η ραθυμία τί κάνει; Εγκαταλείπει αφρόντιστη τη ψυχή. Και η ψυχή δεν έχει τη δύναμη να κινηθεί, να αγωνιστεί, να τρέξει, να παλέψει, να πετάξει…

(«Στη Μ.Εβδομάδα».Αρχ.Δ.Αεράκη)