Άγιος Θεωνάς, μητροπολίτης Θεσσαλονίκης (+1541)
5 Απριλίου 2010
Γεννήθηκε μετά τα μέσα του 15ου αιώνα. Η πατρίδα του είναι άγνωστη. Άλλοι αναφέρουν ως τόπο γεννήσεώς του τη Λέσβο και άλλοι τη Βέροια, στην πρώτη μάλιστα και δείχνεται η οικία του.
Τους πρώτους ασκητικούς του αγώνες τέλεσε στην αγιορείτικη μονή του Παντοκράτορος, όπου ήταν και εφημέριος. Έζησε και στο Κάθισμα του Οσίου Ονουφρίου. Κατόπιν άφησε τη μονή και έγινε μαθητής του οσίου Ιακώβου, που ασκούνταν τον καιρό εκείνο στην Ιβηριτική Σκήτη, «και έχαιρε, και εσκίρτα, πώς ηξιώθη, να ακούη εκείνας τας θείας οπτασίας, όπου έβλεπε νοερώς, και να έχη διδάσκαλον και γέροντα τοιούτον ουράνιον άνθρωπον». Όταν ο θείος Ιάκωβος βγήκε στον κόσμο να κηρύξει τον λόγο του Θεού, τον ακολούθησε και ο πιστός Θεωνάς. Μετά το μαρτυρικό τέλος του διδασκάλου του γίνεται διάδοχος και προεστώς στους άλλους μαθητές και για λίγο ηγούμενος της μονής του Τιμίου Προδόμου στη Δερβέκιστα Αιτωλίας, το 1520.Ο άγιος Θεωνάς με τους μαθητές του Αγίου Ιακώβου επιστρέφουν στο Άγιον Όρος, αυτή τη φορά στη μονή της Σιμωνόπετρας, και μετά μία τριετία περίπου εξέρχονται του Όρους και μεταβαίνουν στη μονή της Αγίας Αναστασίας, πλησίον της Θεσσαλονίκης, την οποία ο άγιος ανακαινίζει το 1522 και γίνεται ηγούμενός της. Έκτισε σχολείο, νοσοκομείο και ναούς. Τα γύρω από τη μονή παρεκκλήσια της Αγίας Τριάδος, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του Τιμίου Προδρόμου, των Αγίων Αποστόλων, Κηρύκου και Ιουλίτης, Αντωνίου, Γεωργίου, Δημητρίου και Προφήτου Ηλιού, κτίσθηκαν επί ηγουμενείας του Αγίου Θεωνά. Στο ασκητήριό του «ησύχασεν εκεί μόνος, μόνω Θεώ προσευχόμενος· και πάλιν συνήρχετο με τους μαθητάς του, παρηγορών αυτούς πολλάκις με την θείαν διδασκαλίαν του». Απέκτησε περί τους 150 μαθητές.
Για τη γνωστή σε όλους αγία του ζωή τοποθετήθηκε στον μητροπολιτικό θρόνο της Θεσσαλονίκης περί το 1539. Με θεϊκή σοφία ποίμανε τη λογική ποίμνη του Χριστού που του δόθηκε και πολλούς οδήγησε στη σωτηρία.
Το τίμιο λείψανό του βρίσκεται «σώον και ολόκληρον, εν τη ιερά μονή της Αγίας Αναστασίας, ευωδίαν αποπνέον άρρητον, θαύματα προχέον και ιάματα παρέχον τοις μετά πίστεως τη σορώ αυτού προσερχομένοις». Πρώτος ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης έγραψε τον βίο του, που περιέχεται στο Νέον Εκλόγιον και συνέθεσε την ακολουθία του. Νεώτερη ακολουθία εποίησε ο μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης. Πολλοί ασχολήθηκαν με τον βίο του.
Η μνήμη του τιμάται στις 4 Απριλίου και την Δ΄ Κυριακή των Νηστειών.
Πηγή: Μοναχού Μωϋσέως Αγιορείτου, Άγιοι Αγίου Όρους, Εκδόσεις Μυγδονία, Θεσσαλονίκη 2007
