Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας) – Λιβαδειά

Στο 103 χιλιόμετρο της Εθνικής οδού Αθηνών – Λαμίας και σε απόσταση 6,5 χιλιομέτρων είναι κτισμένη η Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου ή ονομαζόμενη Μονή Πελαγίας.
Τον χρόνο ίδρυσης, την ονομασία ή των ιδρυτή της Μονής κανένας δεν το ξέρει με ακρίβεια και όλες οι πληροφορίες απλά προέρχονται από την παράδοση.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου «Πελαγία» Αντώνιο Βασιλείου ο Άγιος Ιωάννης ο Καλοκτένης, ο οποίος εξελέγη Μητροπολίτης Θηβών το 1147,
με το ήδη προϋπάρχον εκκλησάκι (στην περιοχή) συνέστησε την Μονή και την κατέστησε μετόχι της Ιεράς Μονής Σαγματά.
Δυστυχώς όμως δεν υπάρχουν στοιχεία για να μας βοηθήσουν να παρακολουθήσουμε την όλη εξέλιξή της. Η Ιερά Μονή φαίνεται ότι έπαιξε σπουδαίο ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821.

Ως προς την ονομασία της Μονής ποικίλλουν οι απόψεις.

Μια άποψη είναι ότι οφείλεται στην ανωτέρω Ρωμαία Πελαγία που κατά την παράδοση μόνασε εκεί.
Δεύτερη ότι στο λεκανοπέδιο υπήρχε λίμνη και εμφανίσθηκε η Παναγία στους ποιμένες ζητώντας να ανασύρουν την εικόνα της από τα νερά (πέλαγος)
οπότε όταν έκτισαν τον Ναό τον ονόμασαν Ναό της Παναγίας της Πελαγίας. Άλλωστε στα εβραϊκά το Μαριάμ ερμηνεύεται πέλαγος και στα λατινικά Μαρία είναι οι θάλασσες.
Το πέλαγος δε και η θάλασσα είναι κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη σύμβολο της αγαθότητος και της χάριτος του Θεού. Δηλαδή όπως το πέλαγος δέχεται όλους τους ποταμούς,
έτσι και η Θεοτόκος δέχεται και είναι το πλήρωμα όλων των χάριτων και των δωρεών του Θεού και απ’ Αυτήν διαπορμεύονται στους Αγγέλους και τους ανθρώπους.

Τρίτη άποψη είναι για να τονισθεί το πέλαγος της αγάπης και των θαυμάτων της Παναγίας μας προς το ανθρώπινο γένος.
Τέταρτη άποψη είναι για να διακρίνεται από τα αρκετά Μοναστήρια της Βοιωτικής γης που είναι αφιερωμένα στην Μητέρα του Θεού μας,
όπως Ευαγγελίστρια, Ιερουσαλήμ, Σκριπού, Μακαριώτισσα, Λικούρεσι, Μητέρα του Ηγαπημένου…

Η Μονή γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου ημέρα που παράλληλα πανηγυρίζουν και τα γειτονικά χωριά όπως το Ακραίφνιο και Κόκκινο.
Αυτό επιβεβαιώνει την άποψη ότι το Πελαγία εκεί είναι σαν επώνυμο της Παναγίας και κέντρο αναφοράς των κατοίκων είναι το Μοναστήρι της Πελαγίας.

Σήμερα εγκαταβιώνουν στην Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας) αρκετές μοναχές που αγωνίζονται να συνεχίσουν την Ορθόδοξη Παράδοση με τον ησυχαστικό τρόπο ζωής,
ενώ παράλληλα ασχολούνται κυρίως με το χρυσοκέντημα και την έκδοση βιβλίων του πνευματικού της Μονής, Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κυρίου Ιερόθεου.