Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή· ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς (μέρος 3ο)
7 Νοεμβρίου 2019
Εξωτερική άποψη του Καθολικού της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή.
Το Λατινικό παρεκκλήσι ή του «Ακάθιστου Ύμνου»
Το Λατινικό παρεκκλήσι ή άλλως του «Ακάθιστου Ύμνου» στην βόρεια πλευρά του παρεκκλησίου του αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή είναι μονόχωρος καμαροσκεπής ναός χωρίς αψίδα. Το παρεκκλήσιο αυτό εικάζεται ότι άνηκε εξ ολοκλήρου στην Λατινική Εκκλησία, όπως το Βασιλικό Παρεκκλήσι στα Πυργά, η Παναγία Ασπροφορούσα στο Μπέλλαπαϊς και το Λατινικό παρεκκλήσιο προσκολλημένο στα νότια του ναού της Παναγίας Αγγελόκτιστης στο Κίτι. Η όλη διακόσμηση του Παρεκκλησίου είναι έντονα επηρεασμένη από το ύφος του γοτθικού παρεκκλησίου των Scrovegni στην Πάδοβα της Ιταλίας, που τοιχογράφησε ο Giotto μεταξύ των ετών 1303 και 1305. Η καμάρα του παρεκκλησίου φέρει διακοσμητικές ταινίες πού σχηματίζουν δυο μεγάλα σταυροθόλια. Τα τριγωνικά διαμερίσματα τών σταυροθολίων αυτών κοσμούνται μέ μορφές Αποστόλων σε γοτθικά τετράφυλλα. Ο βόρειος και ο νότιος τοίχος απεικονίζουν σε δυο σειρές τους 24 Οίκους του Ακάθιστου Ύμνου. Στον δυτικό τοίχο απεικονίζεται η Ρίζα του Ιεσσαί και στο πλαίσιο του αναγεννησιακού φεγγίτη, εξαπτέρυγα σε χρυσό βάθος. Στον ανατολικό τοίχο ανάμεσα στις σκηνές με τον Μωυσή να λαμβάνει τις δέκα εντολές και το εικονογραφικό θέμα της Βάτου εικονίζεται η ένθρονη Βρεφοκρατούσα σε αχιβάδα και πάνω από αυτή, στο αέτωμα, απεικονίζεται η Φιλοξενία του Αβραάμ.
Οι τοιχογραφίες αυτές αντανακλούν το νέο πολιτικό κλίμα που επικρατεί στο νησί. Ήδη από το 1489 η Κύπρος τίθεται και επίσημα με την Αικατερίνη Κορνάρο, χήρα του τελευταίου βασιλιά της δυναστείας των Λουζινιάν, υπό βενετική κυριαρχία.
Την περίοδο αυτή Κύπριοι ζωγράφοι ζουν και εργάζονται στην Βενετία και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας και έρχονται σε επαφή με την τέχνη της.
Η ζωγραφική του Λατινικού Παρεκκλησίου ανήκει στην λεγόμενη «Ιταλοβυζαντινή ζωγραφική» που δημιούργησε και τα τοιχογραφημένα σύνολα στην Παναγία Ιαματική στον Αρακαπά, στην Παναγία της Ποδίθου στην Γαλάτα, στην Παναγία Καθολική στο Πελένδρι κ.ά. Στα τοιχογραφημένα αυτά σύνολα παρουσιάζεται μια συγκροτημένη προσπάθεια γιά ορθή προοπτική και απόδοση της τρίτης διάστασης και του όγκου τών μορφών και των κτηρίων που συνδέεται με τον Giotto και την σχολή της Τοσκάνης στην Ιταλία του 14ου αιώνα. Τα βυζαντινά εικονογραφικά πρότυπα έξιταλίζονται με την εξιδανίκευση των θείων μορφών και την έντονη επιδίωξη για ανάδειξη του φυσικού κάλλους.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής (Φορητή Εικόνα 13ου αιώνα).
Στο μοναστήρι φυλάσσονται αξιόλογες εικόνες, όπως αυτές του αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή (13ος αι.), της Παναγίας Θεοσκέπαστης του 14ου αιώνα, του αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή (13ος και 16ος αι.), η εικόνα του αγίου Ηρακλειδίου με δωρητές (1543), κ.ά. Στο παλαιό Δημοτικό Σχολείο, ένα νεώτερο κτήριο του 1920 νοτίως του Μοναστηριού, δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια Εικονοφυλάκιο στο οποίο φιλοξενείται μια εξαιρετική συλλογή εικόνων που προέρχονται από την Μονή αλλά και από διάφορους ναούς του Καλοπαναγιώτη. Τα έργα καλύπτουν τεχνοτροπικά την εξέλιξη της βυζαντινής τέχνης από τον 12ο αιώνα μέχρι και το 19ο αιώνα. Ανάμεσα στα έργα εξαιρετικής τέχνης που εκτίθενται, ιδιαίτερη θέση κατεχεί το βυζαντινό κάλυμμα ευαγγελίου (12ος αι.) με την απεικόνιση του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και το παλαιότερο επιστύλιο εικονοστασίου της Κύπρου (14ος αι.) που προέρχεται από τον ναό της Παναγίας Θεοσκέπαστης στον Καλοπαναγιώτη και ζει σε 25 διάχωρα το χριστολογικό κύκλο και τους προφήτες Δαυΐδ και Σολομών.
Μια επίσκεψη στην Μονη που βρίσκεται, όπως προαναφέρθη από τα ομορφότερα ορεινά χωριά της Κύπρου, εκτός από την πλήρη πνευματική ανάταση που προσφέρει η κατανυκτική ατμόσφαιρα του μοναστηριού θά χαρίσει στον επισκέπτη αβίαστα και ευχάριστα την γνώση και εμπειρία χιλίων χρόνων ιστορίας βυζαντινής τέχνης στην Κύπρο.
Ιωάννη Ηλιάδη, Βυζαντινολόγου, Ιστορικού της Τέχνης, Επιμελητού Βυζαντινού Μουσείου και Πινακοθήκης Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, Λευκωσία
Πηγή: Πεμπτουσία.
