Άλλη φάτσα, ίδια ράτσα

Το δέρμα, τα μάτια, η μύτη είναι επιφανειακές διαφορές, αποτέλεσμα της προσαρμογής μας σε διαφορετικά κλίματα.

Ένα βιολογικό είδος εξελίσσεται, όταν οι εκπρόσωποί του διασταυρώνονται και γεννούν γόνιμα τέκνα. Τι είναι όμως η ράτσα; Είναι μια ομάδα ατόμων του ίδιου είδους με κοινά μεταξύ τους βιολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία όμως διαφέρουν από τα βιολογικά χαρακτηριστικά των υπόλοιπων ατόμων του ίδιου είδους. Αλλά όσον αφορά τον άνθρωπο, το σημείο που χωλαίνει στον ορισμό αυτό είναι η λέξη «διαφέρουν». Γιατί, πράγματι, το ανάστημα, το χρώμα του δέρματος ή το σχήμα των ματιών διαφέρουν, όμως αποτελούν απόρροια της προσαρμογής μας στο περιβάλλον. Με άλλα λόγια, δεν είναι ριζικές βιολογικές διαφορές αλλά επιφανειακές διαφοροποιήσεις. Αρκεί να σκεφτούμε είδη με πολλές ράτσες, όπως ο σκύλος. Αν γινόταν ένας αγώνας δρόμου ανάμεσα σε ένα λαγωνικό και ένα κανίς, η έκβαση θα ήταν αναμενόμενη. Οι άνθρωποι, αντίθετα, μπορούν να συμμετέχουν όλοι ισάξια στους ίδιους αγώνες. Ακόμα και στο Μαραθώνιο μπορεί να διακριθεί τόσο ένας έγχρωμος όσο και ένας λευκός.

Ανθρώπινες «ποικιλίες»

Μελετώντας το DΝΑ διαφορετικών πληθυσμών, οι επιστήμονες ανασυνέθεσαν την προϊστορία του ανθρώπινου είδους: προερχόμαστε όλοι από κάποιες χιλιάδες Homo sapiens sapiens [δηλαδή άνθρωποι] που πριν από περίπου 60.000 χρόνια ξεκίνησαν από την Αφρική, για να αποικίσουν την Ασία, την Αυστραλία, την Ευρώπη και, τέλος, την Αμερική. Η μετέπειτα γεωγραφική απομόνωση σε αυτές τις ηπείρους και οι ανάγκες προσαρμογής σε διαφορετικές κλιματολογικές συνθήκες προκάλεσαν κάποιες γενετικές αλλαγές. Οι ορατές αλλαγές είναι στενά συνδεδεμένες με το περιβάλλον. Για παράδειγμα, τα σγουρά μαλλιά των Αφρικανών κατακρατούν την υγρασία. Εξάλλου, το μαύρο δέρμα προστατεύει περισσότερο από τις υπεριώδεις ακτίνες και γι’ αυτό είναι πιο κατάλληλο για τις ηλιόλουστες περιοχές. Το χαμηλό ανάστημα, όπως για παράδειγμα των Βουσμάνων και των Πυγμαίων, αποτελεί έναν άλλο παράγοντα που συνδέεται με τα θερμά κλίματα, γιατί αναλογικά προς τη σωματική μάζα η επιφάνεια του εκτιθέμενου σώματος είναι πολύ μεγάλη. Αυτός ο τύπος σώματος ψύχεται ευκολότερα μέσω της εφίδρωσης. Στα ψυχρά κλίματα, αντίθετα, είναι χρήσιμο να έχουν οι άνθρωποι μεγαλύτερες διαστάσεις, που επιτρέπουν τη διατήρηση της θερμότητας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (η αναλογία «επιφάνεια σώματος προς μάζα» μικραίνει). Οι μικρές μύτες και τα μάτια που παρατηρούνται στην Ανατολή προστατεύουν καλύτερα από το κρύο, γιατί πρώτον οι μικρές μύτες επιβραδύνουν την είσοδο του αέρα στους πνεύμονες ζεσταίνοντάς τον και δεύτερον τα μικρά μάτια εκτίθενται λιγότερο στο ψύχος.

Φυλετικά χάπια

Σύμφωνα με το γενετιστή Νηλ Ρις από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ των ΗΠΑ, μπορούμε να διακρίνουμε 5 βιολογικές ομάδες ανθρώπων: τους Αφρικανούς της περιοχής κάτω από τη Σαχάρα, τους Καυκάσιους (ανάμεσά τους οι Ευρωπαίοι, οι Ινδοί και οι Άραβες), τους Ασιάτες, τους πληθυσμούς των νησιών του Ειρηνικού και τους γηγενείς Αμερικανούς. Αυτή η ταξινόμηση, όμως, είναι χρήσιμη μόνο για ιατρικούς λόγους, καθώς μπορεί να εξηγήσει τη σύνδεση κάποιων ασθενειών με αυτές τις ομάδες. Για παράδειγμα, η δρεπανοειδής αναιμία χτυπά περισσότερο τους Αφρικανούς, η θαλασσαιμία ή μεσογειακή αναιμία τους λαούς της Μεσογείου, ενώ η κληρονομική ασθένεια του Τάι-Σακς χτυπά τους Εβραίους της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης. Με βάση αυτές τις διαπιστώσεις αναπτύσσονται πλέον θεραπείες φτιαγμένες στα μέτρα των διάφορων «φυλών»: στις ΗΠΑ δημιουργήθηκε ήδη ένα φάρμακο που προορίζεται ειδικά για τους Αφροαμερικανούς με καρδιολογικά προβλήματα.

Από την Εύα της Αφρικής στην παγκοσμιοποίηση

Μετρώντας τον αριθμό των βιολογικών διαφορών που χωρίζουν τους ανθρώπους από τους χιμπατζήδες και τους Αφρικανούς από τους μη Αφρικανούς, ο Αμερικανός γενετιστής Άλαν Γουίλσον κατέληξε σε μια συμβολική Εύα, από την οποία θα έπρεπε να προέρχονται όλοι οι άνθρωποι και η οποία έζησε στην Αφρική πριν από 150.000 χρόνια. Η μελέτη του DΝΑ απέδειξε ότι η έξοδος του Homo sapiens sapiens από την Αφρική συνέβη πριν από 60-70.000 χρόνια.

Αφρικανική ποικιλία

Γι’ αυτό το λόγο, ακόμα και σήμερα στην Αφρική παρατηρείται η μεγαλύτερη γενετική ποικιλία, δηλαδή η μεγαλύτερη διαφορετικότητα ανθρώπινων τύπων. Ανάμεσα στους Αφρικανούς υπάρχουν πράγματι μεγαλύτερες διαφορές απ’ ό,τι ανάμεσα στους μαύρους και στον υπόλοιπο κόσμο. Αν δεν το αντιλαμβανόμαστε αυτό είναι γιατί ανάμεσα στους πληθυσμούς του υπόλοιπου κόσμου υπάρχουν πολλές εμφανισιακές διαφορές που είναι ορατές αλλά απλώς επιφανειακές.

Ο άνθρωπος μετανάστευσε ακολουθώντας τα ζώα

Συγκρίνοντας τα γενετικά γνωρίσματα των σημερινών πληθυσμών που έχουν διασκορπιστεί σε όλο τον κόσμο με αυτά των αφρικανικών πληθυσμών, οι ερευνητές εντόπισαν τη διαδρομή που διάνυσε ο άνθρωπος για να μετατραπεί από Αφρικανό σε κοσμοπολίτη. Τα αποτελέσματα συγκρίθηκαν με βάση αρχαιολογικά και γλωσσολογικά δεδομένα. Ακόμα και οι ομοιότητες των γλωσσών δίνουν πληροφορίες σχετικά με την καταγωγή των πληθυσμών.

Παράλληλες διαδρομές

Ακολουθώντας τα κοπάδια των ζώων, ο Homo sapiens sapiens, που βρισκόταν ακόμα στο στάδιο του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη, κατέληξε στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια στην Ασία και την Αυστραλία, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι οι παγετώνες είχαν συγκεντρώσει το νερό και επέτρεψαν την ανάδυση εκτεταμένων τμημάτων γης. Το ίδιο σκηνικό επέτρεψε στους ασιατικούς πληθυσμούς να περάσουν στην Αμερική πριν από 20-30.000 χρόνια.

Πηγή: focusmag