Σεισμοί και σεισμοί και ο αντισεισμός

«Και εν εκείνη τη ήμερα εγένετο σεισμός μέγας και το δέκατον της πόλεως έπεσε…» (Αποκ.11,13).

Δεν είναι ευχάριστο βέβαια να μιλάει κανείς για σεισμούς, αλλά το φαινόμενο αυτό τελευταία, δυστυχώς, έγινε πολύ συχνό, σχεδόν καθημερινό. Δεν περνά σχεδόν ήμερα, που οι σεισμογράφοι του κόσμου να μη αναγράψουν κάποιο σεισμό, είτε στην πατρίδα μας, είτε σε άλλες χώρες. Οι ειδικοί μάλιστα λένε, πως κάθε χρόνο στη γη συμβαίνουν περί τους 30.000 σεισμούς!

Έτσι το θέμα των σεισμών έχει μια παντοτινή – αν και δυσάρεστη οπωσδήποτε- επικαιρότητα…

Τα αποτελέσματα ενός σεισμού, είτε είναι πολύ ισχυρός, είτε είναι ασθενέστερος, είναι πάντοτε δυσάρεστα. Ένας σεισμός πάντοτε συγκλονίζει τον άνθρωπο. Τον γεμίζει με φόβο, ανασφάλεια και αβεβαιότητα. Προκαλεί υλικές ζημιές, συσσωρεύει ερείπια, σκορπίζει το θάνατο!

Τα γεωδυναμικά μας Ινστιτούτα είναι ανίσχυρα να προβλέψουν ή, πολύ περισσότερο, να προλάβουν και να αποτρέψουν τέτοιες συμφορές. Ένα απροσδόκητο και απρόβλεπτο «ταρακούνημα» της γης κάνει τον άνθρωπο να συνειδητοποίησει τη μηδαμινότητά του. Διότι βλέπει ότι η ζωή και τα έργα του – πολλές φορές μεγάλης αξίας – «εν ριπή οφθαλμού» είναι ενδεχόμενο να σωριαστούν σε καπνίζοντα ερείπια. Έτσι, έστω και για λίγο, αποβάλλει την αλαζονεία και αυτοπεποίθησή του. Περιορίζει την εμπιστοσύνη του στην ύλη και τη δύναμή της και εγκαταλείπεται, θέλει – δεν θέλει, στα φιλάνθρωπα χέρια του Θεού, «του σείοντος την υπ’ ουρανόν εκ θεμελίων» (Ιώβ 9,6). Καθηγητής Πανεπιστημίου, δεδηλωμένος άθεος, θεάθηκε σε ώρα σεισμού σταυροκοπούμενος, ζητώντας προφανώς την άνωθεν βοήθεια!…

Εκ των πραγμάτων φαίνεται ότι ένα τόσο φοβερό «φυσικό κακό», όπως ο σεισμός, είναι δυνατόν να γίνει αφορμή σημαντικών μηνυμάτων και ένας σοβαρός παράγοντας αφυπνίσεως του άνθρωπου.

Δεν παραθεωρούμε βέβαια το γεγονός, ότι η ψυχρή επιστημονική λογική των ειδικών (σεισμολόγων, γεωλόγων κ.λπ.) μας δίνει κάθε φορά τις «φυσικές» και «επιστημονικές» εξηγήσεις και αναλύσεις των φαινομένων αυτών. Ούτε, φυσικά, αμφισβητούμε την πραγματικότητα των «φυσικών» αιτίων, που προκαλούν τους σεισμούς. Όμως, τονίζουμε, ότι όλες αυτές οι εξηγήσεις δεν εξαντλούν το μυστήριο του σεισμού και ότι ο άνθρωπος πρέπει να στέκεται με μεγάλη περίσκεψη, μπροστά σε μια τέτοια, εντελώς αιφνίδια, «θεομηνία».

Η Αγία μας Βίβλος, καθώς και οι Θεοφόροι Πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας, μας βοηθούν να διεισδύσουμε με νου Χριστού και ενόραση, στο πνευματικό βάθος ενός σεισμού και να προχωρήσουμε πέρα από τα… «μετακινούμενα στρώματα του υπεδάφους»…

Μας λέγουν λοιπόν, κατ’ αρχήν, ότι κανένα ιστορικό ή φυσικό γεγονός -άρα και οι σεισμοί – δεν συμβαίνει «αθεεί» δηλ. ερήμην του Θεού. Τα πάντα έχουν λόγο και φωνή. Κατά το ψαλμωδό «ουκ εισί λαλιαί, ουδέ λόγοι, ων ουχί ακούονται αι φωναί αυτών». Με όλα μας ομιλεί ο Θεός.

Στο μυστήριο των σεισμών έχουμε, θα μπορούσαμε να πούμε, μια αποκάλυψη του Θεού, μια υπόμνηση της αοράτου παρουσίας Του. Με το σεισμό είναι σαν να θέλει να μας διαβεβαίωσει: «είμαι παρών, απόλυτος Κυρίαρχος και Παντεπόπτης». Στο κεφ. 10,14 του Ησαΐα ακούμε να μας λέγει: «εν τη ισχύϊ μου ποιήσω και εν τη σοφία της συνέσεως αφελώ όρια εθνών και την ισχύν αυτών προνομεύσω και σείσω πόλεις κατοικουμένας και την οικουμένην όλην καταλήψομαι τη χειρί ως νοσσιάν και ως καταλελειμμένα ωά αρώ και ουκ έστι ος διαφεύξεταίμε ή αντείπη μοι».

Στην προοπτική της Καινής Διαθήκης πολλοί σεισμοί παίρνουν την μορφή αληθινής θεοφανείας. Με σεισμό εξαγγέλεται στον κόσμο η ανάσταση του Κυρίου («σεισμός εγένετο μέγας» «άγγελος καταβάς εξ ουρανού προσελθών απεκύλησε τον λίθον εκ της θύρας του μνημείου…») (Ματθ. 28,2). Με σεισμικό, επίσης, τρόπο το Πνεύμα το Άγιο επιπίπτει στη σύναξη της αποστολικής Εκκλησίας, προσφέροντας τα υπερφυσικά του χαρίσματα (Πράξ. 4,31). Τέλος -για να περιορισθούμε μόνο σ’ αυτά- ο σεισμός παρουσιάζεται ως εσχατολογικό «σημείον» που προμηνύει τον ερχομό του «Ερχομένου», ο οποίος θα σαρώσει το κράτος του Αντίχριστου «τω πνεύματι του στόματος αυτού και τη επιφάνεια της παρουσίας αυτού» (Β’ Θεσ. 2,8).

Ευεργετικότατος επίσης -και αφυπνιστικός-γίνεται πολλές φορές ο ρόλος ενός σεισμού, δημιουργώντας τον έλεγχο της ενοχής και τον λογισμό της μετάνοιας στην ανθρώπινη συνείδηση.

Οι κάτοικοι της Αντιόχειας, την εποχή του ιερού Χρυσοστόμου, ύστερα από ένα πολύ καταστρεπτικό σεισμό, που τον απέδωσαν στις αμαρτίες τους, άκουγαν τον θείο Πατέρα να τους λέει: «Αν κανείς ερωτηθεί γιατί σείσθηκε η πόλις, έστω και αν αυτός δεν απαντήσει, όμως είναι γενικά παραδεκτό, ότι σείσθηκε για τις αμαρτίες μας».

Και αυτά μεν περί των φυσικών σεισμών, για τους οποίους εκτενείς δεήσεις κάθε φορά κάνει η Εκκλησία μας προς τον «δυνάμενον σώζειν»: «Ρύσαι ημάς της φοβέρας του σεισμού απειλής».

Υπάρχουν όμως σεισμοί… και σεισμοί!…

Τις κοινωνίες των ανθρώπων συχνά τις συγκλονίζουν και άλλα είδη σεισμών -ενίοτε τεκτονικών- που ανάγονται στην ηθική σφαίρα και στη κοινωνική ζωή. Είναι και αυτοί σχεδόν καθημερινοί. Καταντούν πολλές φορές να αποτελούν την τρέχουσα επικαιρότητα.

Ξεκινούν από το υπέδαφος της ανθρώπινης κατωτερότητας. Έρχονται με έντονη «βοή» και είναι πολλών βαθμών της ηθικής «κλίμακας ρίχτερ». Με τις αλλεπάλληλες δονήσεις τους συνταράσσουν τις συνειδήσεις των ανθρώπων. Το επίκεντρο τους εντοπίζεται σε όλους τους κοινωνικούς χώρους και οι ζημιές που προκαλούν δεν είναι εύκολο να καταμετρηθούν.

Τέτοιοι σεισμοί είναι γεγονότα και σκάνδαλα ηθικά, οικονομικά, πολιτικά και καμιά φορά φευ! και εκκλησιαστικά, που συχνά ακούγονται, γράφονται και παρουσιάζονται με όλα τα μέσα της μαζικής ενημερώσεως, γκρεμίζοντας τους αστήρικτους και απογοητεύοντας τη νέα γενεά.

Και ποιός λοιπόν θα υπολογίσει τα θύματα αυτών των σεισμών; Ποιός μπορεί να καταγράψει τις ηθικές ζημιές και τα ερείπια που συσσωρεύουν και θα εξακολουθούν να συσσωρεύουν αφού υπάρχουν και οι… μετασεισμοί;

Πρέπει να το ομολογήσουμε: ο ελληνικός βίος, τους τελευταίους καιρούς, παρουσιάζει την εικόνα μιας απέραντης ερειπωμένης περιοχής, που ο «Εγκέλαδος» των σκανδάλων έχει δημιουργήσει.

«Και εν εκείνη τη ήμερα εγένετο σεισμός μέγας και το δέκατον της πόλεως έπεσεν…» (Αποκ. 11,13).

Έπεσαν τα ανώτερα ελληνορθόδοξα ήθη μας, η οικογενειακή μας συνοχή, η σεμνότητα του βίου, το «ρωμαίικο φιλότιμο», το κοινοβιακό μας πνεύμα, η προσήλωση στην Αγία Ορθοδοξία μας και πολλά άλλα, που αποτελούν την πεμπτουσία του εθνικού μας είναι. Έχουν όλα αυτά υποστεί επικίνδυνες «ρωγμές» και θανάσιμες «κατολισθήσεις».

Διερωτάται κανείς: Ποιός θα ανορθώσει όλα αυτά τα χαλάσματα; Ποιά δύναμη; Ποιός κρατικός προγραμματισμός; Κανείς!… Πώς λοιπόν θα σωθούμε; Μόνο εάν συμβεί ένας άλλος σεισμός. Ένας αντισεισμός. Ο αντισεισμός της μετανοίας…

Αυτός όχι μόνο δεν δημιουργεί ερείπια, αλλά και τα υπάρχοντα τα ανορθώνει. Διότι η μετάνοια είναι ένα «σεισμικό» γεγονός, που συγκλονίζει συθέμελα το οικοδόμημα του όλου ανθρώπου. Από την ατομική ζωή επεκτείνεται στις διαπροσωπικές σχέσεις και όταν παίρνει «μαζικό» χαρακτήρα μοιάζει με αληθινή «κοινωνική επανάσταση» που ελευθερώνει.

Αυτόν βέβαια τον συνειδησιακό σεισμό δεν τον προκαλεί κανένας Εγκέλαδος, άλλα το Πνεύμα του Θεού, που συνεχώς κράζει και βοά, μέσω των γεγονότων και των σκανδάλων: «επιστρέψατε υιοί των ανθρώπων» «όπως αν έλθωσι καιροί αναψύξεως».

Κάποτε οι σεισμογράφοι του ουρανού κατέγραψαν ένα τέτοιο αντισεισμό, σε παλλαϊκό επίπεδο, με επίκεντρο την αρχαία Νινευή. Ένας ολόκληρος λαός, από τον άρχοντα, μέχρι τον τελευταίο πολίτη, συγκλονισμένοι, μετανοούσαν «μαζικά», ζητώντας από τον Θεό συγχώρηση, για τον σφαλερό δρόμο που είχαν πάρει. «Και επίστευσαν οι άνδρες Νινευή τω Θεώ και εκήρυξαν νηστείαν και ενεδύσαντο σάκκους από μεγάλου αυτών έως μικρού αυτών. Και ήγγισεν ο λόγος προς τον βασιλέα της Νινευή και εξανέστη από του θρόνου αυτού και περιείλατο την στολήν αυτού αφ’ εαυτού και περιεβάλετο σάκκον και εκά-θισεν επί σποδού…» (Ιωνά 3, 5-6). Έτσι απεφεύχθη μια ολοκληρωτική, «βιβλική» όντως, καταστροφή της ωραίας και μεγάλης Νινευή. Ο σεισμός της μετανοίας έχει ανυπολόγιστη ανορθωτική, αλλά και αποτρεπτική δύναμη. Ανορθώνει τα τυχόν ηθικά και υλικά ερείπια. Προλαμβάνει μερικές φορές και αποτρέπει τους νέους ηθικούς και πνευματικούς σεισμούς. Κτίζει και στηρίζει την κοινωνική ζωή των ανθρώπων.

Ο Ιερός Χρυσόστομος επαινεί τους Αντιοχείς, γιατί με την καθολική μετάνοια τους έγιναν οι σωτήρες της πόλεως, μετά το φοβερό σεισμό: «η πόλις -τους λέει- θα κατεδαφίζετο, γιατί η οργή ήταν αδυσώπητη. Αλλά είχαμε ανάγκη μονάχα από μετάνοια, από δάκρυα και στεναγμούς και έτσι οι απειλές του Θεού ανεστάλησαν. Ο Θεός είχε αποφασίσει την καταστροφή, αλλά σεις με τις προσευχές και την μετάνοιά σας εδυσωπήσατε τον Θεό. Γι’ αυτό δεν θα κάνει λάθος κανείς αν σας πει ότι είσθε οι σωτήρες της πόλεως».

Κάτι τέτοιο πρέπει να συμβεί και με μας, «μετά τους δικούς μας σεισμούς και τα γενόμενα». Να λειτουργήσει ο αντισεισμός της μετανοίας και μάλιστα σε πανεθνική κλίμακα, «από μεγάλου έως μικρού ημών» (Ιωνά ένθ. άνωτ.) αν θέλουμε να παλινορθώσουμε ό,τι απέμεινε στον εθνικό μας βίο. Να σεισθούν οι καρδιές. Να πέσουν τα τείχη της ειδωλολατρικής Ιεριχούς. Να σταματήσουν οι σεισμοί των σκανδάλων μας…

(Αρχιμ. Αθηναγόρου Καραμαντζάνη, Οι πατέρες και τα προβλήματα της ζωής μας, τ. Β΄, Έκδ. Ι. Μ. Αγίου Αθανασίου Κολινδρού, 1992, σ. 56).