Άνθρωποι και ποντίκια, Rat Channell

Τον Νοέμβριο του 1945, λίγους μήνες μετά το τέλος του πολέμου, οι Αγγλοαμερικανοί Σύμμαχοι συγκροτούν τα Δικαστήρια για τα εγκλήματα πολέμου. Η Εκκλησία της Ρώμης, όμως, κινητοποιείται για να μην προσαχθούν οι ναζί και φασίστες εγκληματίες πολέμου στην κοσμική δικαιοσύνη, και το Βατικανό μετατρέπεται στη «μεγαλύτερη οργάνωση παράνο­μης διακίνησης εγκληματιών μεταναστών»[16] .

Διάφοροι καθολικοί οργανισμοί σχεδιάζουν και δημιουργούν ένα δίκτυο διαφυγής, ξεκινώντας από την Αυστρία μέχρι το Βατικανό. Ένας δρόμος παράλληλος και συνδεδεμένος με τη δομή που οργάνωσε η μυστική υπηρεσία του αμερικανικού στρατού με την ονομασία The Rat Channell, «Το κανάλι των ποντικιών»[17]. Χάρις σ αυτό το φιλεύσπλαχνο «κανάλι», χιλιάδες εγκληματίες πολέμου φθάνουν κατά κύματα στη Ρώμη.

Εκεί φιλοξενούνται σε χώρους με ειδική προστασία για την ετεροδικία, κατόπιν εφοδιάζονται με πλαστά διαβατήρια (συχνά του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού), και τελικά τους κατευθύνουν σε ασφαλή καταφύγια στη Νότιο Αμερική, κυρίως στην Αργεντινή, Χιλή και Ουραγουάη: χώρες με αυταρχικά καθεστώτα στις οποίες η καθολική Εκκλησία έχει μεγάλη εξουσία.

Η καθολική οργάνωση που χρησιμοποιεί το «κανάλι των ποντικιών» έχει σαν επικεφαλής τον αρχιερέα ούστασι παναγιότατο Κρούνοσλαβ Ντραγκάνοβιτς, και μπορεί να βασίζεται στην ενεργή συνεργασία (ή στην απλή συναίνεση) μιας μεγάλης ομάδας καθολικών ιερωμένων και αρχιερέων. Χάρις σ΄ αυτή τη «θεϊκή πρόνοια», τα πρώτα τέσσερα χρόνια της μεταπολεμικής περιόδου περισσότεροι από 4.000 εγκληματίες πολέμου – μεταξύ των οποίων τουλάχιστον 200 πρώην ιεράρχες ούστασι – κατορθώνουν να ξεφύγουν από τη δικαιοσύνη και τις δίκες. Μέσα από το «κανάλι των ποντικιών» δραπετεύουν (μερικά παραδείγματα ονομάτων αρκούν να καταδείξουν το γεγονός): ο οργανωτής της αντισημιτικής «οριστικής λύσης» Άντολφ Άιχμαν[18], ο γενεσιουργός των κινητών θαλάμων αερίων Βάλτερ Ράουφ, ο γιατρός του Άουσβιτς Γιόζεφ Μένγκελε, ο Φράντς Στάγκλ, αρχηγός των στρατοπέδων Σόμπιμπορ και Τρεμπλίνκα, ο θεωρητικός της ευθανασίας των «κατωτέρων όντων» Γκαίραντ Μπόνε, ο «δήμιος της Λυών» Κλάους Μπάρμπι, και πολλοί άλλοι ναζί εγκληματίες.

Η αίθουσα σκηνοθεσίας του καθολικού τμήματος «κανάλι των ποντικιών» βρίσκεται στη Ρώμη, στην οδό Τοματσέλι 132, κοντά στο εκκλησιαστικό κολέγιο του Αγίου Τζιρόλαμο των Ιλλυριών, ιστορικό κέντρο του κροατικού εθνικιστικού καθολικισμού (με την ανακήρυξη του ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας, τον Απρίλιο του 1941, οι μαθητές του κολεγίου είχαν υποστείλει αμέσως τη γιουγκοσλαβική σημαία, αντικαθιστώντας την με εκείνη του νέου κροατικού κράτους). Στη διάρκεια του πολέμου, στο εκκλησιαστικό κολέγιο φιλοξενούνταν οι αντιπροσωπείες ούστασι, οργανώνονταν συναντήσεις μεταξύ ούστασι και εκπροσώπων της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, συναντήσεις με τον πρεσβευτή της Αργεντινής Λιόμπετ ή με τον πατέρα Αγκοστίνο Τζεμέλλι (ιδρυτή του καθολικού πανεπιστημίου Σάκρο Κουόρε του Μιλάνου, ισχυρή προσωπικότητα στο Βατικανό και πρόεδρο της παπικής Ακαδημίας των επιστημών). Επίσης, τον Οκτώβριο του 1943, στο κολέγιο του Αγίου Τζιρόλαμο παρουσιάστηκε το βιβλίο Ιερή Κροατία, που συνέγραψαν ο παναγιότατος Ντραγκάνοβιτς και ο Ίβο Γκουμπερίνα, μια ωδή στην πρακτική των βίαιων «προσηλυτισμών» των ορθοδόξων «σχισματικών» στον καθολικισμό[19].

Ο διαβόητος ούστασι που σώθηκε χάρις στο καθολικό τμήμα του «καναλιού των ποντικιών» είναι ο Άντε Πάβελιτς[20]. Αλλά ο πρώην Πόγκλαβνικ είναι μόνο ο πρώτος από μια εκτενή σειρά.

Το 1945 ο πρώτος διοικητής του στρατοπέδου Γιασένοβατς, Λιούμπο Μίλος, και ο υπεύθυνος για όλα τα στρατόπεδα εξόντωσης των ούστασι, Βιέροσλαβ Λούμπουριτς, είναι φυλακισμένοι στο συμμαχικό στρατόπεδο στην πόλη Φέρμο της Ιταλίας. Με την άφιξη του παναγιότατου Ντραγκάνοβιτς στο στρατόπεδο αυτό, και οι δύο εγκληματίες ούστασι, φορώντας ράσα, κατορθώνουν να δραπετεύσουν και να βρουν καταφύγιοστο φιλόξενο κολέγιο του Αγίου Τζιρόλαμο των Ιλλυριών, στη Ρώμη. Του πρώτου τα ίχνη θα εξαφανιστούν, ενώ ο άλλος, ο Λούμπουριτς, θα συνεχίσει τη φυγή του μέχρι τη Μαδρίτη, όπου μαζί με τον παναγιότατο Ίβαν Σάριτς, ο πρώην αρχιεπίσκοπος του Σαράγιεβο, θα ιδρύσουν το περιοδικό ούστασι «Δρίνα» και την οργάνωση «Εθνική Κροατική Αντίσταση». Το 1967 ο Λούμπουριτς θα προλογίσει το βιβλίο του Τζιουζέπε Μαζούτσι[21] Missione in Croazia 1941-1946, ένα βιβλίο-απολογία του ανεξάρτητου κράτους της Κροατίας και του Πόγκλαβνικ. Το 1969 ο Λούμπουριτς θα πυροβοληθεί μέσα στο τυπογραφείο των ούστασι και θα βρει τον θάνατο.

Χάρις στο «κανάλι των ποντικιών» και στους σχεδιασμούς της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας δραπετεύει και ο πρώην υπουργός Εσωτερικών ούστασι Άντρια Αρτούκοβιτς. Δραπετεύει ο υπεύθυνος των μαζικών εκτοπισμών στα ναζιστικά στρατόπεδα, Βιέκοσλαβ Βράντσιτς (για τον οποίο η Αργεντινή, όπου κατέφυγε, ακόμη το 1977 θα αρνηθεί την έκδοση του, την οποία ζητάει η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση). Δραπετεύει ο πρώην πρεσβευτής ούστασι στην Ισπανία Πέταρ Πεγιάσεβιτς και επίσης οι πρώην διπλωματικοί αντιπρόσωποι του Πόγκλαβνικ στη Λατινική Αμερική Μπράνκο Μπένζον και Ντόμαγκοϊ Αντόνιο Πέτριτς (ο πρώτος θα καταφύγει στην Αργεντινή, όπου γίνεται προσωπικός γιατρός του Περόν, και ο δεύτερος, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990 θα στρατολογήσει φιλοκροάτες μισθοφόρους στην Αργεντινή για να πολεμήσουν εναντίον της Σερβίας). Δραπετεύει ο πρώην αρχηγός της μυστικής αστυνομίας ούστασι Γκόργκ Βράντιτς. Δραπετεύει ο αρχηγός των σωματοφυλάκων του Πάβελιτς, Βλάντο Σβέστσεν. Δραπετεύει ο πρώην υπουργός Γεωργίας της δικτατορίας, Στέπαν Χέφερ. Δραπετεύουν οι αξιωματούχοι ούστασι Ίβαν Ασάντσαϊτς και Γιόσιπ Μάρκοβιτς. Δραπετεύει ο πρώην αρχηγύς του στρατού ούστασι Γιόσιπ Τομλιάνοβιτς. Δραπετεύει ο αρχηγός της αεροπορίας ούστασι Βλάντιμιρ Κράτς. Δραπετεύει ο πρώην αρχηγός της αστυνομίας του Ζάγκρεμπ Ράντομιλ Βέργκοβιτς. Δραπετεύουν ο πρώην στρατηγός Ίβαν Χέρεντσιτς και ο συνταγματάρχης Ντανιέλ Τσρλιεν. Δραπετεύουν ο πρώην αρχηγός της νεολαίας ούστασι Όρσανιτς και ο πιστός του σύντροφος Μίλο Μπόγκετιτς. Δραπετεύει ο πρώην αξιωματούχος του στρατού ούστασι Ίβο Μπόγκνταν (που στο Μπουένος Άϊρες θα ιδρύσει το περιοδικό «Studia Croatica»).

Μεταξύ των εγκληματιών ούστασι που σώζονται χάρις στο Rat Channell είναι και ο πρώην αξιωματούχος Ίβο Ρύινιτσα. Νομάρχης του Ντουμπρύβνικ και υπεύθυνος για τις δολοφονίες χιλιάδων Σέρβων και Εβραίων, το 1945 ο Ρόινιτσα δραπετεύει μαζί με τις περιουσίες των θυμά­των του. Στη συνέχεια συλλαμβάνεται στην Τεργέστη, όταν τον αναγνωρί­ζει μια Εβραία από το Ντουμπρόβνικ, αλλά αποφυλακίζεται με την επέμ­βαση του παναγιότατου Ντραγκάνοβιτς και παίρνει τον δρόμο για την Αργεντινή. Σ’ αυτή τη χώρα της Νότιας Αμερικής ο Ρόινιτσα γίνεται βιο­μήχανος υφαντουργίας και όταν το 1977 η γιουγκοσλαβική δικαιοσύνη ζητάει την έκδοση του, οι αρχές της Αργεντινής αρνούνται να τον εκδώσουν. Το 1991 ο πρόεδρος της Κροατίας Φράνιο Τούντζμαν θα διορίσει τον Ρόινιτσα πρεσβευτή της Κροατίας στην Αργεντινή, παρ’ ότι το όνομα του πρώην αξιωματούχου ούστασι συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των εγκληματιών πολέμου που ακόμη και σήμερα καταζητούνται. Η κυβέρνηση της Αργεντινής επικυρώνει πρόθυμα τον διορισμό αυτό που, όμως, θα ακυρωθεί σύντομα, μετά από μια έντονη δημοσιογραφική καμπάνια διαμαρτυρίας από τον τύπο της Αργεντινής.

Από όλους τους αξιωματούχους ούστασι που καταφεύγουν στην πρόθυμη και φιλική Αργεντινή, μόνο η Νάντα Λούμπουριτς (η πρώην νεαρή αιμοσταγής δήμιος του στρατοπέδου εξόντωσης Στάρα Γκράντισκα, αδελφή του Βιέροσλαβ Λούμπουριτς) θα έχει προβλήματα με τη δικαιοσύνη. Θα είναι όμως προβλήματα μικρής διάρκειας: συλλαμβάνεται στις 19 Ιουλίου 1998, από την Ιντερπόλ, στη Σάντα Τερεζίτα, νομό του Μπουένος Άϊρες, για τα εγκλήματα της κατά της ανθρωπότητας. Στον ομοσπονδιακό δικαστή της Αργεντινής, Χέρναν Μπερνασκόνι, η Λούμπουριτς δηλώνει ότι περιμένει με ανυπομονησία την έκδοση της στην Κροατία για να επιστρέψει επιτέλους στην πατρίδα της. Εκδίδεται στο Ζάγκρεμπ στις 2 Νοεμβρίου 1998, και αμέσως ελευθερώνεται.

Στενός συνεργάτης του παναγιότατου Ντραγκάνοβιτς στις επιχειρήσεις Rat Channell είναι ο γερμανός επίσκοπος Αλόις Χουντάλ, επικεφαλής στη βασιλική της Σάντα Μαρία ντελ Άνιμα της Ρώμης, ο οποίος βοηθάει στη διάσωση των εγκληματιών πολέμου με την κάλυψη του παπικού ιδρύματος συμπαράστασης. Ήδη μέλος του Γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και συγγραφέας, το 1937, του βιβλίου Die Grundlagen des Nationalsozialismus (Οι Βάσεις του Εϋνικοσοσιαλισμον, αφιερωμένο στον Αδόλφο Χίτλερ με τον χαρακτηρισμό «ο Ζίγκφριντ του γερμανικού μεγαλείου»), ο Χουντάλ είναι και ο ιδρυτής, το 1947, του ναζιστικού περιοδικού «Der Weg» που εκδίδεται στην Αργεντινή. Στα δικά του Ρωμαϊκά Ημερολόγια[22] θα διηγηθεί τη δραστηριότητα του στην επιχείρηση «κανάλι των ποντικιών», θα διεκδικήσει την προσωπική του συμμετοχή για τη διάσωση περισσοτέρων από 1.000 «διωκομένων» και θα δηλώσει ότι όλη η επιχείρηση αυτή ήταν ένα «καθήκον που ανέλαβε με εντολή του Βατικανού»[23].

Εξάλλου, το ότι η δραστηριότητα του παναγιότατου Χουντάλ στην επι-χείρηση Rat Channell είχε την ευλογία των ανωτέρων αρχών του Βατικανού διαπιστώνεται από μία επιστολή που του στέλνει, στις 4 Απριλίου 1949, ο παναγιότατος Τζιοβάνι Μπαττίστα Μοντίνι, αναπληρωτής κρατικός γραμματέας του Βατικανού. Μία επιστολή που μεταφέρει στον ναζί γερμανό επίσκοπο την ευλογία του Αγίου Πατέρα και μια χρηματοδότηση «30 χιλιάδων λιρετών»[24]. Η δραστηριοποίηση του Βατικανού στην επιχείρηση «κανά­λι των ποντικιών» αποδεικνύεται επίσης από τον ναζί ιερέα Κάρλ Μπάγερ, ο οποίος δραπετεύει από το στρατόπεδο φυλάκισης Γκέντι (όπου ήταν κρατούμενος διότι ήταν ενεργό μέλος στο σώμα των χιτλερικών αλεξιπτωτιστών), γίνεται στη συνέχεια ένας από τους πιο δραστήριους στην καθολική οργάνωση βοήθειας προς τους εγκληματίες πολέμου, και το 1950 ο Μπάγερ θα βραβευθεί με το αξίωμα του γενικού γραμματέα της Διεθνούς Κάριτας[25].

Στην άκρως απόρρητη Αναφορά που, στις 15 Μαΐου 1947, ο αμερικανός στρατιωτικός ακόλουθος στη Ρώμη Βίνσεντ Λα Βίστα στέλνει στον γραμ­ματέα του κράτους των Η.Π.Α. Τζόρτζ Μάρσαλ, περιγράφονται λεπτομερώς οι ευθύνες του Βατικανού και η συμμετοχή πολλών εκκλησιαστικών στελεχών στην παράνομη και λαθραία δραστηριότητα που συνδέεται με το Rat Channell. Όλοι οι εγκληματίες που ωφελήθηκαν από αυτή τη δραστη­ριότητα έχουν κοινό σημείο αναφοράς το φανατικό αντικομουνιστικό ζήλο και γι’ αυτό χαρακτηρίζονται ως «ιδιαίτερα αγαπημένα παιδιά» της καθολικής Εκκλησίας [26] .

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

16. Αναφορά του Βίνσεντ Λα Βίστα, ειδικού πράκτορα των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών των Η.Π.Α. Cic (Counter Intelligence Corps), με ημερομηνία 15 Μαΐου 1947· στο Illegal Emigration Movements in and through Italy, FW 800.128/5, Record Group 59, National U.S. Archives, Ουάσινγκτον.

17. Η δομή σχεδιάστηκε από τους Αμερικανούς για τις «οδούς διαφυγής» των πληροφοριοδοτών τους στις κομμουνιστικές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

18. Ο Άιχμαν θα συλληφθεί τον Μάιο του 1960 στην Αργεντινή από πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ. Μετά από δίκη, καταδικάζεται σε θάνατο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Στην Αργεντινή η σύλληψη του ναζί εγκληματία θα προκαλέσει πολλές εντάσεις και ο καρδινάλιος Αντόνιο Κατζιάνο, επίσκοπος του Μπουένος Άϊρες, θα υποστηρίξει την αναγκαιότητα για συγχώρεση διότι ο Άιχμαν «έφθασε ειρηνικά στη χώρα μας για να ξεχάσει»·βλ. «La Razon», Μπουένος Άϊρες, Δεκέμβριος 1960.

19. Το βιβλίο Ιερή Κροατία είχε το μοναδικό προνόμιο να τυπωθεί στο Βατικανό από το «Officium Libri Catholici», και για τη συγγραφή της Εισαγωγής συνεργάστηκε και ο πατέρας Αγκοστίνο Τζεμέλλι.

20. Σε μία συνέντευξη του με τον ιταλό δημοσιογράφο Ίντρο Μοντανέλλι, ο πρώην κροάτης δικτάτορας θα επιβεβαιώσει την παραμονή του στη Ρώμη κατά την πορεία της φυγής του, αλλά θα αποσιωπήσει με προσοχή την ταυτότητα των προστατών-συνενόχων του. Βλ. εφημερίδα «Corriere della Sera» της 19 Ιουλίου 1955.

21. Στη διάρκεια της δικτατορίας ούστασι, ο ιησουίτης Μαζούτσι διατέλεσε γραμματέας του διπλωματικού εκπροσώπου του Βατικανού στο Ζάγκρεμπ Τζιουζέπε Ραμίρο Μαρκόνε.

22. Α. Hudal, Ramische Tagebucher. Lebensbeichte eines altem Bischofs, Στουτγάρδη 1976.

23. Αυτή τη μαρτυρία του Χούνταλ θα διαψεύσει ο επίσημος ιστορικός του Βατικανού, ο ιησουίτης Ρόμπερτ Γκράχαμ. Αλλά είναι αδύνατον ο Χούνταλ και η οργάνωσή του, στην οποία συμμετείχαν πολλοί σημαντικοί αρχιερείς, να έδρασαν χωρίς την πλήρη έγκριση του Βατικανού ή τουλάχιστον τη σιωπηλή συγκατάθεση της Αγίας Έδρας.

24. Βλ. Ε. Klee, Chiesa e nazismo, Τορίνο 1993.

25. Η Κάριτας, [Charitas] είναι η επίσημη φιλανθρωπική οργάνωση της καθολικής Εκκλησίας. Διατηρεί παραρτήματα σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου και οι επίσημοι σκοποί της είναι: κοινωνική δικαιοσύνη, ειρήνη, παροχή βοήθειας στους φτωχούς και τους αδύνατους. Η δραστηριοποίηση της στα Βαλκάνια είναι σημαντική και στην πρόσφατη επέμβαση κατά της Γιουγκοσλαβίας ανέλαβε πολλές πρωτοβουλίες για τον συντονισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας στους αλβανόφωνους πρόσφυγες που κατέφυγαν στα Σκόπια και την Αλβανία.

26. Η «Αναφορά La Vista», που βρέθηκε χάρις στις έρευνες του αμερικανού ιστορικού Τσαρλς Άλλεν τζούνιορ, δημοσιεύθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 1983 στην «Agence Tdegraphique Juive».

 

Πηγή: Μάρκο Αουρέλιο Ριβέλλι, «Ο Αρχιεπίσκοπος της Γενοκτονίας», έρευνα-επιμέλεια: Νίκος Κλείτσικας, μετάφραση: Μαργαρίτα Σαλβάτο, εκδόσεις Προσκήνιο, Αθήνα 2000, σ. 185-189.