Ἡ Παναγία καί ὁ Λαός (Κόντογλου Φώτης)

Γιὰ νὰ μὴν πάρω τοὺς πολὺ παληούς, παίρνω δύο τρεῖς ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ἀγωνισθήκανε γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδας, ποὺ ὅποτε μιλᾶνε γιὰ τὴ λευτεριά, μιλᾶνε καὶ γιὰ τὴ θρησκεία.

Ὁ Ρήγας Φεραῖος λέγει: «Νὰ κάνουμε τὸν ὅρκο ἀπάνω στὸ Σταυρό». Ἕνας ἄλλος ποιητὴς γράφει: «Γιὰ τῆς πατρίδας τὴν ἐλευθερία, γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία, γι’ αὐτὰ τὰ δύο πολεμῶ, μ’ αὐτὰ νὰ ζήσω ἐπιθυμῶ κι ἂν δὲν τὰ ἀποχτήσω, τί μ’ ὠφελεῖ νὰ ζήσω;»

Τοῦ Σολωμοῦ ἡ ψυχὴ εἶναι θρεμμένη μὲ τὴ θρησκεία, γι’ αὐτὸ μοσκοβολοῦνε τὰ ποιήματά του ἀπὸ δαύτη. Κι αὐτὴ τὴ μοσκοβολιὰ τὴ νιώθει κανένας στὴν Ἡμέρα τῆς Λαμπρῆς, στὴ Δέηση τῆς Μαρίας, στὴ Φαρμακωμένη, Εἰς Μοναχήν, στὸν Ὕμνο τῆς Ἐλευθερίας, στὸ Διάλογο καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα. Οἱ ἀγράμματοι ποιητὲς τῶν βουνῶν, μέσα στὰ τραγούδια ποὺ κάνανε, καὶ ποὺ δὲ θὰ τὰ φτάξει ποτὲ κανένας γραμματιζούμενος, μιλᾶνε κάθε τόσο γιὰ τὴ θρησκεία μας, γιὰ τὸ Χριστό, γιὰ τὴν Παναγιά, γιὰ τοὺς δώδεκα Ἀποστόλους, γιὰ τοὺς ἁγίους. Πολλὲς παροιμίες καὶ ρητὰ καὶ λόγια ποὺ λέγει ὁ λαός μας, εἶναι παρμένα ἀπὸ τὰ γράμματα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ρωμηοσύνη εἶναι ζυμωμένη μὲ τὴν Ὀρθοδοξία, γι’ αὐτὸ Χριστιανὸς κ΄ Ἕλληνας ἤτανε τὸ ἴδιο. Ἀπὸ τότε ποὺ γινήκανε χριστιανοὶ οἱ Ἕλληνες, πήρανε στὰ χέρια τους τὴ σημαία τοῦ Χρίστου καὶ τὴν κάνανε σημαία δική τους: Πίστις καὶ Πατρίς! Ποτάμια ἑλληνικὸ αἷμα χυθήκανε γιὰ τὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ, ἀπὸ τὰ χρόνια τοῦ Νέρωνα καὶ τοῦ Διοκλητιανοῦ, ἕως τὰ 1838, ποὺ μαρτύρησε ὁ ἅγιος Γεώργιος ὁ ἐξ Ἰωαννίνων. Ποιὰ ἄλλη φυλὴ ὑπέφερε τόσα μαρτύρια γιὰ τὸ Χρι­στό; Αὐ­τὸ τὸ ἀ­κα­τά­λυ­το ἔ­θνος, ποὺ ἔ­πρε­πε νὰ πλη­θύ­νει καὶ νὰ κα­πλαν­τί­σει τὸν κό­σμο, ἀ­πό­μει­νε ὀ­λι­γάν­θρω­πο, για­τί ἀ­πο­δε­κα­τί­σθη­κε ἐ­πὶ χί­λι­α ὀ­χτα­κό­σι­α χρό­νι­α ἀ­πὸ φυ­λὲς χρι­στι­α­νο­μά­χες.

Ἁ­γι­α­σμέ­νη Ἑλ­λά­δα! Εἶ­σαι ἁ­γι­α­σμέ­νη, για­τί εἶ­σαι βα­σα­νι­σμέ­νη. Κι ἡ κά­θε γιο­ρτή σου μνη­μο­νεύ­ει κ’ ἕ­να μαρ­τύ­ρι­ό σου. Τὰ πά­θη τοῦ Χρι­στοῦ τά ’κα­νες δι­κά σου πά­θη, τὰ μαρ­τύ­ρι­α τῶν Ἁ­γί­ων εἶ­ναι δι­κά σου μαρ­τύ­ρι­α. Ὁ δι­κός σου ὁ κλῆ­ρος στά­θη­κε ἡ πί­κρα. Θλί­βε­σαι μὲ τὸν Χρι­στό, θλί­βε­σαι μὲ τὴν Πα­να­γι­ά, μαρ­τυ­ρᾶς μα­ζὶ μὲ τοὺς μάρ­τυ­ρες τῆς πί­στης κι ὁ­λο­έ­να κλαῖς σὰν θρη­νη­τι­κὸ τρυ­γό­νι στὰ ἁ­γι­α­σμέ­να μνη­μού­ρια, πού ’ναι φυ­τρω­μέ­να ἀ­πά­νω τους ἀ­γρι­ο­χόρ­τα­ρα καὶ φλυ­σκού­νι­α. Πλὴν ἡ θλί­ψη σου ἐ­σέ­να εἶ­ναι κά­ποια θλί­ψη χα­ρο­ποι­ά, γε­μά­τη ἐλ­πί­δα κι ἀ­θα­να­σί­α. «Καὶ γὰρ ἐν ὄ­ψει ἀν­θρώ­πων ἐ­ὰν κο­λα­σθῶ­σιν, ἡ ἐλ­πὶς αὐ­τῶν ἀ­θα­να­σί­ας πλή­ρης» κα­τὰ τὸν Σο­λο­μών­τα. Αὐ­τὸ εἶ­ναι τὸ «χα­ρο­ποι­ὸν πέν­θος», ἡ «χαρ­μο­λύ­πη» ποὺ λέ­γει ὁ ἅ­γι­ος Ἰ­ω­άν­νης τῆς Κλί­μα­κος. Εἶ­ναι ἡ ἀ­λη­θι­νὴ χα­ρὰ, ποὺ ξα­γο­ρά­ζε­ται μο­νά­χα μὲ τὸν πό­νο.

Σή­με­ρα γι­ορ­τά­ζου­με τὴν ἔν­δο­ξη Κοί­μη­ση τῆς Πα­να­γί­ας. Σ’ ἀ­μέ­τρη­τες ἐκ­κλη­σί­ες καὶ μο­να­στή­ρια χτυ­ποῦ­νε οἱ καμ­πά­νες καὶ ψέλ­νου­νε οἱ ψαλ­τά­δες. Τὰ πι­ὸ πολ­λὰ εἶ­ναι στῆς Πα­να­γί­ας τ’ ὄ­νο­μα καὶ πα­νη­γυ­ρί­ζου­νε σή­με­ρα τὴν Κοί­μη­ση τῆς Θε­ο­τό­κου. Μὰ αὐ­τὴ δὲν εἶ­ναι γιο­ρτὴ θα­νά­του, εἶ­ναι γιο­ρτὴ χα­ρᾶς καὶ θρί­αμ­βος, για­τί αὐ­τὴ ποὺ κοι­μή­θη­κε εἶ­ναι ἡ Μη­τέ­ρα τῆς Ζω­ῆς, ὅ­πως λέ­γει ἐ­κεῖ­νο τὸ θε­σπέ­σι­ο δο­ξα­στι­κὸ, ποὺ λέ­νε σή­με­ρα στὴ Λει­τουρ­γί­α: «Τῇ ἀθανάτῳ σου Κοιμήσει, Θεοτόκε Μήτηρ τῆς ζωῆς, νεφέλαι τοὺς Ἀποστόλους, αἰθερίους διήρπαζον, καὶ κοσμικῶς διεσπαρμένους, ὁμοχώρους παρέστησαν τῷ ἀχράντῳ σου σώματι, οἳ καὶ κηδεύσαντες σεπτῶς, τὴν φωνὴν τοῦ Γαβριήλ, μελωδοῦντες ἀνεβόων· Χαῖρε κεχαριτωμένη, Παρθένε Μήτηρ ἀνύμφευτε, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ· Μεθ᾽ ὧν ὡς Υἱόν σου καὶ Θεὸν ἡμῶν, ἱκέτευε σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν».

Σή­με­ρα, ὅ­λη ἡ Ἑλ­λά­δα μο­σχο­βο­λᾶ ἀ­πὸ τὸ εὐ­ω­δέ­στα­το σκή­νω­μα τῆς Πα­να­γί­ας, ποὺ εἶ­ναι ἡ μη­τέ­ρα τῶν ὀρ­φα­νε­μέ­νων, ἡ ἐλ­πί­δα τῶν ἀ­πελ­πι­σμέ­νων, ἡ χα­ρὰ τῶν θλιμ­μέ­νων, τὸ ρα­βδὶ τῶν τυ­φλῶν, ἡ ἄγ­κυ­ρα τῶν θα­λασ­σο­δαρ­μέ­νων. Κι ἀπ’ ἄ­κρη σὲ ἄ­κρη τῆς Ἑλ­λά­δας, στὶς πο­λι­τεῖ­ες, στὰ χω­ριά, στὰ μο­να­στή­ρια καὶ στὶς σκῆ­τες, ἀ­πά­νω στὰ δα­σω­μέ­να βου­νά, στὰ λαγ­κά­δια, στὶς σπη­λιές, στὰ γα­λα­νὰ τὰ κύ­μα­τα ποὺ δρο­σο­α­φρί­ζου­νε ἀ­πὸ τὸν πε­λα­γί­σιον ἀ­γέ­ρα, στὰ νη­σιὰ καὶ στὰ ρη­μό­νη­σα, στοὺς κά­βους, παν­τοῦ ἀν­τι­λα­λεῖ ἡ ὑ­μνο­λο­γί­α ποὺ ψέλ­νου­νε οἱ ψαλ­τά­δες γιὰ τὴν τα­πει­νὴ βα­σί­λισ­σα ποὺ κοι­μή­θη­κε. Τὸ μελ­τέ­μι ποὺ φυ­σᾶ τώ­ρα τὸν Δε­κα­πεν­ταύ­γου­στο καὶ δρο­σί­ζει τὸν κό­σμο, τὰ δεν­τρι­κὰ ποὺ ‘ναι φορ­τω­μέ­να μὲ λο­γὴς λο­γὴς πω­ρι­κά, τὰ ἄ­γρι­α τὰ ρου­μά­νια, μὲ τὶς ἀν­τρει­ω­μέ­νες βα­λα­νι­διὲς καὶ μὲ τὰ ἔ­λα­τα καὶ μὲ τὰ κέ­δρα, τὰ ἄ­σπρα σύν­νε­φα ποὺ ἀρ­με­νί­ζου­νε στὸν γα­λα­νὸ οὐ­ρα­νό, ὅ­λα εἶ­ναι χα­ρο­ποι­ὰ καὶ μα­κά­ρι­α, ὅ­λα εἶ­ναι ἱ­λα­ρὰ ἀ­πὸ τὴν γλυ­κύ­τη­τα τῆς Πα­να­γί­ας. Στὰ πέ­λα­γα τα­ξι­δεύ­ου­νε λο­γῆς-λο­γῆς κα­ρά­βια καὶ κα­ΐ­και, πώ’ ­χου­νε γραμ­μέ­νο ἀ­πά­νω στὸ μά­γου­λό τους τὸ γλυ­κύ­τα­το τ’ ὄ­νο­μά της. Ὤ! Ἀ­λη­θι­νὰ δι­κή μας εἶ­ναι ἡ Πα­να­γί­α, δι­κό μας εἶ­ναι τὸ Ρό­δον τὸ Ἀ­μά­ραν­τον!

Ποιὸς θὰ μπο­ροῦ­σε νὰ τὴν ὑ­μνή­σει, ὅ­πως τὴν ὑ­μνο­λο­γή­σα­νε οἱ ὑ­μνω­δοὶ τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας μας; Ἀρ­χαγ­γε­λι­κὲς σάλ­πιγ­γες, θαρ­ρεῖς, πὼς ἀ­κού­γον­ται παν­τοῦ, μὲ ὕ­ψος καὶ μὲ σε­μνό­τη­τα, μ’ ἕ­να κάλ­λος πνευ­μα­τι­κὸ ποὺ βρί­σκε­ται μο­νά­χα στὴν Ὀρ­θο­δο­ξί­α. Στὸν Ἑ­σπε­ρι­νό τῆς πα­ρα­μο­νῆς ψέλ­νου­νε τοῦ­τα τὰ τρο­πά­ρι­α, ποὺ γε­μί­ζου­νε τὴν ψυ­χή μας μὲ κά­ποιον ἁ­γι­α­σμέ­νον ἐν­θου­σι­α­σμό: «Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς, ἐν μνημείῳ τίθεται, καὶ κλῖμαξ πρὸς οὐρανόν, ὁ τάφος γίνεται. Εὐφραίνου Γεθσημανή, τῆς Θεοτόκου τὸ ἅγιον τέμενος. Βοήσωμεν οἱ πιστοί, τὸν Γαβριὴλ κεκτημένοι ταξίαρχον, Κεχαριτωμένη χαῖρε, μετὰ σοῦ ὁ Κύριος, ὁ παρέχων τῷ κόσμῳ διὰ σοῦ τὸ μέγα ἔλεος».

Ἀ­πὸ τί καρ­διές, ἀ­πὸ τί χρυ­σὰ σπλά­χνα ἐ­βγῆ­κε τοῦ­τος ὁ πλοῦ­τος! Ἐ­δῶ δὲν εἶ­ναι συν­ταί­ρια­σμα τε­χνι­κὸ ἀ­πὸ λό­γι­α κι ἀ­πὸ ἤ­χους. Ἐ­δῶ εἶ­ναι ἀ­λη­θι­νὰ «ἡ φω­νὴ τοῦ Γα­βρι­ὴλ με­λω­δοῦν­τος» ἀ­πὸ τὰς οὐ­ρά­νι­ους ἁ­ψί­δας, ὕ­μνος ἀ­θα­να­σί­ας. Ἀ­μὴ ἐ­κεί­νη ἡ θ΄ ᾠδὴ ποὺ λέ­γει: «Νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι, ἐν σοὶ Παρθένε ἄχραντε, παρθενεύει γὰρ τόκος, καὶ ζωὴν προμνηστεύεται θάνατος. Ἡ μετὰ τόκον Παρθένος, καὶ μετὰ θάνατον ζῶσα, σῴζοις ἀεί, Θεοτόκε, τὴν κληρονομίαν σου». Ἤ ἐ­κεῖ­νο τὸ ἀ­πο­λυ­τί­κι­ο, ποὺ εἶ­ναι σο­βα­ρὸ καὶ γλυ­κὸ σὰν τὸ εἰ­κό­νι­σμά της: «Ἐν τῇ γεννήσει τήν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ κοιµήσει τόν κόσµον οὐ κατέλιπες, Θεοτόκε. Μετέστης πρός τήν ζωήν, Μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καί ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουµένη ἐκ θανάτου τάς ψυχάς ἡµῶν». Ἢ ὁ α΄ εἱρ­μὸς στὶς Κα­τα­βα­σί­ες, ποὺ λέ­γει: «Πεποικιλμένῃ τῇ θείᾳ δόξῃ, ἡ ἱερά καὶ εὐκλεής, Παρθὲνε, μνὴμη Σου, πάντας συνηγάγετο, πρὸς εὐφροσύνην τοὺς πιστοὺς, ἐξαρχούσης Μαριάμ, μετὰ χορῶν καὶ τυμπάνων, τῷ Σῷ ἄδοντας, Μονογενεῖ, ἐνδόξως ὅτι δεδόξασται». Ἀ­πὸ τού­τη τὴν ἅ­γι­α μέ­θη, ποὺ με­τα­δί­νει ἡ «Πε­ποι­κιλ­μέ­νη», μέ­θυ­σε κι ὁ ἁ­γι­α­σμέ­νος γλά­ρος τῆς Σκι­ά­θου, κ’ ἔ­γρα­ψε τοὺς κα­η­μοὺς τοῦ Δε­κα­πεν­ταύ­γου­στου σκιρ­τών­τας ἀ­πὸ τὴν ἀγ­γε­λι­κὴ ὑ­μνω­δί­α ποὺ ἄ­κου­γε μυ­στι­κά, κα­θι­σμέ­νος μπρο­στὰ στ’ ἀ­φρι­σμέ­νο πέ­λα­γο, «ὁ φι­λέ­ρη­μος γέ­ρων». Ἀ­πὸ τὸ ἴ­διο νέ­κταρ τῆς Πα­να­γί­ας μέ­θυ­σε κι ὁ Σο­λω­μὸς καὶ ψέλ­νον­τας καὶ κεῖ­νος μὲ ἐν­θου­σι­α­σμὸ τὴν Πε­ποι­κιλ­μέ­νη, ἔ­γρα­ψε στὸν Ὕ­μνο τῆς Ἐ­λευ­θε­ρί­ας τοῦ­τα τὰ λό­γι­α:

«Ἀ­κο­λου­θεῖ τὴν ἁρ­μο­νί­α ἡ ἀ­δελ­φή τοῦ Ἀ­α­ρῶν, ἡ προ­φή­τισ­σα Μα­ρί­α μ’ ἕ­να τύμ­πα­νον τερ­πνόν. Καὶ πη­δοῦν ὅ­λες οἱ κό­ρες μὲ τσ’ ἀγ­κά­λες ἀ­νοι­κτὲς, τρα­γου­δών­τας ἀν­θο­φό­ρες μὲ τὰ τύμ­πα­να κ’ ἐ­κεῖ­νες».

Ἡ Μα­ρι­άμ, ἡ συ­νο­νό­μα­τη τῆς Πα­να­γί­ας, ἤ­τα­νε ἡ ἀ­δελ­φή τοῦ Ἀ­α­ρῶν, ποὺ ἄρ­χι­σε νὰ ψέλ­νει γιὰ νὰ φχα­ρι­στή­σει τὸ θε­ό, ποὺ κα­τα­πόν­τι­σε τὸν Φα­ρα­ὼ στὴν Ἐ­ρυ­θρὴ θά­λασ­σα. Καὶ τὴ συν­τρο­φεύ­α­νε οἱ ἄλ­λες οἱ κό­ρες, χο­ρεύ­ον­τας καὶ παί­ζον­τας τὰ τύμ­πα­να. «Λα­βοῦ­σα δὲ Μα­ρι­ὰμ ἡ προ­φή­τις, ἡ ἀ­δελ­φή τοῦ Ἀ­α­ρῶν, τὸ τύμ­πα­νον ἐν τῇ  χει­ρὶ αὐ­τῆς, καὶ ἐ­ξήλ­θο­σαν πᾶ­σαι αἱ γυ­ναῖ­κες ὀ­πί­σω αὐ­τῆς με­τὰ τύμ­πα­νων καὶ χο­ρῶν» (Ἐ­ξόδ. ιε΄, 20).

Αὐ­τὴ εἶ­ναι ἡ ἁ­γι­α­σμέ­νη Ἑλ­λά­δα, κι ἀ­πὸ τὸ γά­λα της βυ­ζά­ξα­νε καὶ θρα­φή­κα­νε οἱ ποι­η­τές της, τὸ γά­λα τῆς Πα­να­γί­ας.

Ἐ­μεῖς αὐ­τὸ τὸ γά­λα τὸ συ­χα­θή­κα­με, ἀ­λί­μο­νο!

 Πηγή: agiazoni.gr