Περί τῶν Ἁγίων

ΑΓ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ τοῦ Ἁγιορείτου

ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ εἰς τόν Συναξαριστήν

Kαιρός ἤδη εἶναι νά καλέσω ἅπαντας τούς χριστιανούς εἰς τήν τοῦ Συναξαριστοῦ τούτου ἀνάγνωσιν. Ἔλθετε λοιπόν πάντες οἱ πατριάρχαι, ἀρχιερεῖς τε καί ἱερεῖς, καί ὅσοι τῆς τῶν κληρικῶν τυγχάνετε τάξεως. Ἔλθετε βασιλεῖς καί ἡγεμόνες καί ἄρχοντες. Ἔλθετε πάντες οἱ ἀπό Χριστοῦ ὀνομαζόμενοι ὀρθόδοξοι χριστιανοί, ὁ περιούσιος λαός τοῦ Κυρίου, ἄνδρες καί γυναῖκες, μικροί καί μεγάλοι, νέοι καί γέροντες.

Ὁ γάρ Συναξαριστής οὗτος, πολύφωτός ἐστιν Οὐρανός, ὁ ὁποῖος, ὡς μέγαν μέν Φωστῆρα καί λαμπρότατον Ἥλιον ἔχει τόν Δεσπότην Χριστόν. ὡς Σελήνην δέ ἀργυροειδῆ καί πλησιφαῆ ἔχει τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον. ὡς ἀστέρας δέ ἀπλανεῖς καί ἀνεκλείπτους περιέχει ὅλους τούς χορούς τῶν ἁγίων ἁπάντων. Ὅθεν φωτίζει, θερμαίνει, ζωοποιεῖ καί διεγείρει πρός γονιμότητα τῶν ἀρετῶν, ὅλην τήν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν, καί πᾶσαν τήν ὑφήλιον Κτίσιν.

Ὁ Συναξαριστής οὗτος, δικαίως πρέπει νά ὀνομασθῇ Κῆπος πολυειδής καί εὐωδέστατος τῆς τοῦ Χριστοῦ ἁγίας Ἐκκλησίας, γεμάτος ἀπό Ρόας καί Ἀκρόδρυα. ἀπό Νάρδους καί Κρόκους. ἀπό Καλάμους καί Ὑακίνθους. ἀπό Ναρκίσσους καί Κινναμώμους καί ἀπό ὅλα τά πρώτιστα καί εὐωδέστατα μῦρα τε καί ἀρώματα. μέ τοῦ ὁποίου τάς ἀγλαΐας καί χάριτας, αὕτη γλυκαίνει, εὐφραίνει, χαροποιεῖ καί εὐωδιάζει τά ἐδικά της τέκνα, ἕκαστον κατά τήν οἰκίαν τάξιν καί τό ἐπάγγελμα. Περί οὗ ἔγραφεν ἡ Ἀσματίζουσα Νύμφη: «ἔρχου Νότε, διάνευσον Κῆπόν μου, καί ρευσάτωσαν ἀρώματά μου» (Ἆσμ. δ’ 16), καί πάλιν: «καταβήτω ἀδελφιδός μου εἰς κῆπον αὐτοῦ, καί φαγέτω καρπόν ἀκροδρύων αὐτοῦ» (Ἆσμ. ε’ 1). Ὅθεν διά τόν κῆπον τοῦτον, δίκαιον εἶχε νά γράφῃ πρός Αὐτόλυκον Θεόφιλος ὁ ἕκτος τῆς Ἀντιοχείας ἐπίσκοπος, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι κατά ἀλήθειαν Κῆπος, εἰς τόν ὁποῖον εὑρίσκονται Ρόδα μαρτύρων, Κρῖνα Παρθένων, Ἴα χηρευουσῶν καί Κισσοί τῶν ὑπάνδρων.

Διά τοῦτο ἡ Μαγδαληνή Μαρία, καί λανθασθεῖσα (διά νά εἰπῶ ἔτσι) δέν ἐλανθάσθη, καί παραγνωρίσασα, δέν ἐπαραγνώρισεν, ὅταν ἐν τῷ κήπῳ ἐνόμισεν ὡς κηπουρόν τόν Δεσπότην Χριστόν. Ἐπειδή ὁ Ἰησοῦς Χριστός, Αὐτός ἐστάθη ὁ ἀληθινός κηπουρός τοῦ Κήπου τούτου Συναξαριστοῦ, καί Αὐτός ἐφύτευσεν ἐν αὐτῷ μέ τήν παντοδύναμον δεξιάν Του, τά πολυειδῆ καί παντοδαπά καί πολυποίκιλα δένδρα τῶν ἁγίων ἁπάντων, καί ἔδειξεν αὐτόν ἀσυγκρίτως καλλίτερον ἀπό τούς ἐν τῇ Ἀσίᾳ κήπους καί παραδείσους, οὕς ἐφύτευσεν ὁ βασιλεύς Κῦρος. καί ἀπό τούς κρεμαστούς κήπους τῆς Βαβυλῶνος, οἵτινες ἦτον ἕνα ἀπό τά ἑπτά θαύματα τοῦ Κόσμου, ἤ μᾶλλον εἰπεῖν, ὁ καρπός ὅλος τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ Λόγου, καί τό τέλος τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν, τῆς γενομένης κατά τήν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς. καί τό κέρδος ὅλον τοῦ Εὐαγγελίου, τοῦ κηρυχθέντος ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ ὑπό τῶν ἱερῶν ἀποστόλων, ἐστάθησαν οἱ ἅγιοι Πάντες, οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ὁποίους περιέχονται ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ. Ὅθεν περί τοῦ καρποῦ τούτου ἔλεγεν ὁ Κύριος πρός τούς ἱερούς ἀποστόλους: «ἐν τούτῳ ἐδοξάσθη ὁ Πατήρ μου, ἵνα καρπόν πολύν φέρητε, καί γενήσεσθε ἐμοί μαθηταί» (Ἰωάν. ιε’ 8).

Ὁ Συναξαριστής οὗτος πρέπει νά ὀνομασθῇ κοινόν ψυχῶν ἰατρεῖον, ἀπό τό ὁποῖον κάθε Χριστιανός, ὁποίας ἄν εἴη τάξεως καί βαθμοῦ, λαμβάνει τήν ἰατρείαν τοῦ πάθους του. ὅθεν εἶπεν ὁ μέγας Βασίλειος: «οἱ βίοι τῶν μακαρίων ἀνδρῶν ἀνάγραπτοι παραδεδομένοι, οἷον εἰκόνες τινές ἔμψυχοι τῆς κατά Θεόν πολιτείας, τῷ μιμήματι τῶν ἀγαθῶν ἔργων πρόκεινται. καί τοίνυν, περί ὅπερ ἄν ἕκαστος ἐνδεῶς ἔχοντος ἑαυτοῦ αἰσθάνεται, ἐκείνῳ προσδιατρίβων, οἷον ἀπό τινος κοινοῦ ἰατρείου, τό πρόσφορον εὑρίσκει τῷ ἀρρωστήματι φάρμακον» (Ἐπιστ. α’). Καί καθώς οἱ ζωγράφοι, ὅταν θέλουν νά μεταγράψουν καμμίαν εἰκόνα ἀπό ἄλλην εἰκόνα, ἀποβλέπουν συχνά εἰς τό πρωτότυπον, καί ἔτσι μιμοῦνται τοῦτο καί μεταφέρουν εἰς τήν εἰδικήν τους εἰκόνα. τοιουτοτρόπως καί οἱ Χριστιανοί, ὅσοι θέλουν νά μιμηθοῦν ἀκριβῶς τάς ἀρετάς τῶν ἁγίων, τῶν ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένων, συχνά πρέπει νά ἀναγινώσκουν τούς βίους αὐτῶν καί τά Συναξάρια, ὡς εἶπε πάλιν τοῦτο ὁ μέγας Βασίλειος: «ὥσπερ οἱ ζωγράφοι, ὅταν ἀπό εἰκόνων εἰκόνα γράφωσι, πυκνά πρός τό ἑαυτῶν σπουδάζουσι μεταθεῖναι φιλοτέχνημα. οὕτω δή τόν ἐσπουδακότα ἑαυτόν πᾶσι τοῖς μέρεσι τῆς ἀρετῆς ἀπεργάσασθαι τέλειον, οἱονεί πρός ἀγάλματα κινούμενα καί ἔμπρακτα, τούς βίους τῶν ἁγίων ἀποβλέπειν, καί τό ἐκείνων ἀγαθόν, οἰκεῖον ποιεῖσθαι διά μιμήσεως» (αὐτόθι).

Παραδείγματος χάριν, ἐάν ἐσύ ὁ ἀναγινώσκων εἶσαι Πατριάρχης, ἀναγίνωσκε τά ἐν τῷ βιβλίῳ τούτῳ περιεχόμενα Συναξάρια τῶν μακαρίων ἐκείνων καί ἁγίων Πατριαρχῶν, οἵτινες εὐηρέστησαν τῷ Θεῷ διά θεωρίας καί πράξεως. Ἐάν εἶσαι ἀρχιερεύς, μιμοῦ τούς ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ ἁγίους καί ἀοιδίμους ἐκείνους ἀρχιερεῖς. Ἐάν ὑπάρχῃς ἱερεύς, ἀκολούθει εἰς τούς ἐνταῦθα περιεχομένους εὐλαβεῖς καί ἁγίους ἱερεῖς, οἵτινες φυλάξαντες καθαρόν τό ἀξίωμα τῆς ἱερωσύνης, ἐχρημάτισαν φίλοι Θεοῦ. Ἐάν ἔχῃς τό τοῦ διακόνου ἐπάγγελμα, ἀπόβλεπε εἰς τό παράδειγμα τῶν εὐαρεστησάντων τῷ Χριστῷ διακόνων, ἤ δι᾽ ὁμολογίας ἤ διά μαρτυρίου ἤ διά ἀρετῆς, οἵτινες περιέχονται ἐν ταύτῃ τῇ βίβλῳ. Ἐάν ἐνεδύθῃς τό μοναχικόν σχῆμα καί ἔγινες μοναχός, μιμοῦ τά ἐνταῦθα ἀναφερόμενα πολυάριθμα πλήθη τῶν ὁσίων καί μοναχῶν, οἵτινες καταφρονήσαντες τῶν γηΐνων ἁπάντων, καί ἄραντες ἐπί ὤμων τόν ἐλαφρόν ζυγόν τοῦ Χριστοῦ, ἐπολιτεύθησαν θεαρέστως, καί τῆς αἰωνίου δόξης κατηξιώθησαν, καί φεῦγε μέν τά παραδείγματα τῆς παρακοῆς, ὁποῖα μάλιστα εἶναι ὁ μοναχός ἐκεῖνος καί μάρτυς, οὗ ἡ διήγησις ἀναφέρεται κατά τήν δεκάτην πέμπτην τοῦ Ὀκτωβρίου, καί ὁ μοναχός Μάλχος, οὗ ἡ διήγησις εὑρίσκεται κατά τήν εἰκοστήν ἕκτην Μαρτίου. ζήλου δέ καί ἀκολούθει εἰς τά παραδείγματα τῆς ὑπακοῆς, ὀποῖα εἶναι, Ἀκάκιος ὁ ἐν τῇ Κλίμακι, ὁ ἐν τῇ εἰκοστῇ ἕκτῃ τοῦ Νοεμβρίου ἀναφερόμενος, καί Παῦλος ὁ ἁπλοῦς, ὁ ἑορταζόμενος κατά τήν ἑβδόμην Μαρτίου. Ἐάν εἶσαι Παρθένος μοναχή, τρέχε ὀπίσω εἰς τά ἴχνη τόσων καί τόσων Παρθένων καί μοναζουσῶν, τῶν ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένων, καί γίνου παρθένος, ὄχι μόνο κατά τό σῶμα, ἀλλά καί κατά τήν ψυχήν. ὄχι μόνον κατά τάς αἰσθήσεις, ἀλλά καί καθ᾽ ὅλας τάς κινήσεις, τάς σωματικάς τε καί ψυχικάς. Ἄκουσον γάρ τί λέγει ὁ Χρυσορρήμων: «τήν παρθένον, οὐ τῷ σώματι μόνον καθαράν εἶναι δεῖ, ἀλλά καί τῇ ψυχῇ. εἴγε μέλλοι τόν ἅγιον ὑποδέχεσθαι Νυμφίον». καί πάλιν: «Παρθενείας ὅρος, τό καί σώματι καί πνεύματι εἶναι ἁγίαν» (Λόγ. Παρθενίας)…

Ἐάν ἦσαι βασιλεύς, ἀκολούθει εἰς τά ἴχνη τῶν ἐνταῦθα περιεχομένων ἀοιδίμων ἐκείνων βασιλέων, τοῦ μεγάλου, λέγω, Κωνσταντίνου, τοῦ κατά τήν εἰκοστήν πρώτην τοῦ Μαΐου ἑορταζομένου. τοῦ μεγάλου Θεοδοσίου, τοῦ κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην Ἰανουαρίου μνημονευομένου. Θεοδοσίου τοῦ μικροῦ, τοῦ ἀναφερομένου κατά τήν εἰκοστήν ἐννάτην τοῦ Ἰουλίου. Μαρκιανοῦ οὗ ἡ μνήμη τελεῖται κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην Φεβρουαρίου, Ἰωάννου Βατάζη τοῦ ἐλεήμονος, ὅστις ἑορτάζεται κατά τήν τετάρτην τοῦ Νοεμβρίου καί Ἰωάννου Βλαδιμήρου τοῦ Θαυματουργοῦ, τοῦ κατά τήν εἰκοστήν δευτέραν Μαΐου ἑορταζομένου. οἵτινες ὅλοι δέν ἐμποδίσθησαν ἀπό τόν ὄγκον τοῦ βασιλικοῦ ἀξιώματος, ἀλλά ἀγαπήσαντες τόν Θεόν, ἐφύλαξαν τάς τούτου ἐντολάς καί ἐσώθησαν. Ἐάν εἶσαι βασίλισσα, εἴτε μήτηρ βασιλέως, εἴτε γυνή, εἴτε θυγάτηρ ἤ Δόμνα ἤ Ἀρχόντισσα, ἔχε εἰς παράδειγμα τάς ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ ἀναφερομένας Ἀρχοντίσσας καί βασιλίσσας, ὁποῖαι μάλιστα εἶναι, ἡ βασίλισσα Ἑλένη, ἡ κατά τήν εἰκοστήν πρώτην Μαΐου ἑορταζομένη, ἡ Πλακίλλα, ἡ κατά τήν δεκάτην τετάρτην τοῦ Σεπτεμβρίου ἀναφερομένη, ἡ Θεοφανώ, ἡ μνημονευομένη κατά τήν δεκάτην ἕκτην τοῦ Δεκεμβρίου, ἡ Πουλχερία, ἧς ἡ μνήμη γίνεται κατά τήν δεκάτην τοῦ Σεπτεμβρίου, ἡ Σωπάτρα, ἡ θυγάτηρ τοῦ Μαυρικίου βασιλέως, ἡ ἑορταζομένη κατά τήν ἐννάτην τοῦ Νοεμβρίου, ἡ Μαρκιανή, ἥτις μνημονεύεται κατά τήν εἰκοστήν ἑβδόμην Ἰανουαρίου, ἡ Θεοδώρα, ἡ σύζυγος Ἰουστίνου, ἡ κατά τήν δεκάτην πέμπτην τοῦ Νοεμβρίου ἀναφερομένη, ἡ Θεοδώρα, ἡ συστήσασα τήν ὀρθοδοξίαν καί κατά τήν ἑνδεκάτην Φεβρουαρίου ἑορταζομένη, ἡ Φευρωνία, ἡ θυγάτηρ Ἡρακλείου τοῦ βασιλέως, ἥτις ἑορτάζεται κατά τήν εἰκοστήν ὀγδόην τοῦ Ὀκτωβρίου. Αὗται γάρ αἱ ἀοίδιμοι, βασιλείαν καί τά τῆς βασιλείας καλά, ὡς σκύβαλα λογισάμεναι, διά τήν ἀγάπην τοῦ Βασιλέως τῶν βασιλέων Χριστοῦ, ἀντί τῆς ἐπιγείου βασιλείας, ἔγιναν κληρονόμοι τῆς Οὐρανίου.

Ἐάν εἶσαι ἄρχων καί κριτής καί ἐξουσιαστής, μιμοῦ τόσους καί τόσους ἄρχοντας καί ἐξουσιαστάς τούς ἐδῶ ἀναφερομένους, οἵτινες διατί δέν εἶχον προσπάθειαν εἰς τήν ἀρχοντίαν καί ἐξουσίαν τους, διά τοῦτο οὐδέ ἐπαρέβηκαν τούς ὅρους τῆς δικαιοσύνης, ἀλλά δικαίως πολιτευσάμενοι, εὐηρέστησαν τῷ Θεῷ. Ὁποῖος μάλιστα ἦτον ὁ μακάριος Φιλογόνιος, ὁ κατά τήν εἰκοστήν Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος. ὁ ἀοίδιμος Θεόδουλος ὁ ἀπό ἐπάρχων, ὁ κατά τήν τρίτην τοῦ Δεκεμβρίου ἀναφερόμενος, καί ὁ θεῖος Ἀμβρόσιος ὁ Μεδιολάνων, ὁ ἐν τῇ ἑβδόμῃ τοῦ Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος.

Ἀνίσως εὑρίσκεσαι εἰς τήν κατωτέραν τάξιν τῶν λαϊκῶν καί γυναικί συνδεδεμένων, μή λυπηθῇς διά τοῦτο, ἀλλά ἔχε παράδειγμα τῆς ζωῆς σου πάμπολλα πλήθη τῶν ἐνταῦθα γεγραμμένων λαϊκῶν, οἵτινες διατί ἐφύλαξαν τάς ἐντολάς τοῦ Κυρίου, καί δέν ἦτον προσηλωμένοι εἰς τά τοῦ κόσμου πράγματα, ἔγιναν σκεύη ἐκλογῆς καί ἔζησαν εἰς τόν κόσμον ὄντες, ὡσάν ἔξω τοῦ κόσμου, καί ὡσάν νά ἦτον εἰς τήν ἡσυχίαν καί ἔρημον, ὁποῖος μάλιστα ἦτον ὁ ἅγιος Φιλάρετος ὁ ἐλεήμων, ὁ κατά τήν πρώτην τοῦ Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος, Μέτριος ὁ γεωργός, ὁ κατά τήν πρώτην τοῦ Ἰουνίου ἀναφερόμενος, καί Ζαχαρίας ὁ τσαγκάρης, οὗ ἡ διήγησις ἀναφέρεται κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην τοῦ Νοεμβρίου. Παρακινεῖ δέ σε εἰς τοῦτο καί ὁ θεῖος Χρυσόστομος λέγων. «Δυνατόν καί σφόδρα δυνατόν, καί γυναῖκας ἔχοντας τήν ἀρετήν μετιέναι, ἐάν θέλωμεν. πῶς; ἐάν ἔχοντες γυναῖκα ὡς μή ἔχοντες ὦμεν. ἐάν μή χαίρωμεν ἐπί κτήσεσιν. ἐάν τῷ κόσμῳ χρώμεθα, ὡς μή καταχρώμενοι. οἱ δέ τινες ἐνεποδίσθησαν ἀπό γάμου ἰδέτωσαν, ὅτι οὐχ ὁ γάμος ἐμπόδιον, ἀλλ᾽ ἡ προαίρεσις ἡ κακῶς χρησαμένη τῷ γάμῳ. ἐπεί οὐδέ ὁ οἶνος ποιεῖ τήν μέθην, ἀλλ᾽ ἡ κακή προαίρεσις, καί τό πέραν τοῦ μέτρου χρῆσθαι. μετά συμμετρίας τῷ γάμῳ χρῶ, καί πρῶτος ἐν τῇ βασιλείᾳ ἔσῃ, καί πάντων ἀπολαύσεις τῶν ἀγαθῶν» (Λογ. ζ’ εἰς τήν πρός Ἑβραίους). Ἐάν εἶσαι γυνή συνδεδεμένη μέ ἄνδρα, καί ἔχουσα τέκνα, μή ἀποκάμῃς διά τοῦτο, μηδέ ἀπελπίσῃς διά τήν σωτηρίαν σου. Ἐδῶ εὑρίσκεις πολλάς ἁγίας γυναῖκας, αἱ ὁποῖαι ὅμοιαι οὖσαι μέ ἐσένα, δέν ἐμποδίσθησαν ἀπό τόν κόσμον καί τά τοῦ κόσμου πράγματα, ἀλλά καλῶς αὐτά μεταχειρισθεῖσαι, ἔλαμψαν ἐν τῷ κόσμῳ διά τῶν ἀρετῶν, ὡς ἡ Σελήνη λάμπει ἐν τῷ καιρῷ τῆς νυκτός, καθώς μάλιστα εἶναι ἡ μακαρία Θεοκλητώ, ἡ ἑορταζομένη κατά τήν τρίτην τοῦ Αὐγούστου, καί Σοφία ἡ ἐξ Αἴνου, ἥτις ἀναφέρεται κατά τήν τετάρτην τοῦ Ἰουνίου.

Τί νά περιττολογῶ; ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ εὑρίσκεις, ἀγαπητέ ἀναγνώστα, τά ἕξ ἐκεῖνα τάγματα τῶν εὐαρεστησάντων Χριστῷ, τά ὁποῖα ἀναφέρει ἡ τοῦ Χριστοῦ ἁγία Ἐκκλησία, ψάλλουσα. «ἀπόστολοι, μάρτυρες καί προφῆται, ἱεράρχαι, ὅσιοι καί δίκαιοι», ἤτοι ἐδῶ εὑρίσκεις τάγματα ἀποστόλων, τάγματα μαρτύρων, τάγματα προφητῶν, ἱεραρχῶν ὁσίων καί δικαίων. Ὅθεν ἐάν φθάσῃς εἰς τόν βαθμόν τῶν ἱερῶν ἀποστόλων καί γένῃς ἰσάποστολος καί κῆρυξ τοῦ Εὐαγγελίου, μιμοῦ τούς ἐνταῦθα ἱερούς ἀποστόλους, μηδέν ἔχων καί πάντα κατέχων, ἀόκνως τρέχων καί κηρύττων τό Εὐαγγέλιον «ἵνα φανῶσιν οἱ πόδες σου ὡραῖοι, κατά τόν Ἡσαΐαν, εὐαγγελιζομένου τήν εἰρήνην καί τά ἀγαθά» (Ἡσ. νβ’ 7). Ἐάν, ἀγαπητέ, ποθῇς μαρτυρῆσαι, μιμοῦ τάς χιλιάδας καί μυριάδας καί μιλλιώνια τῶν ἐνταῦθα γεγραμμένων ἁγίων μαρτύρων, νομίμως ἀθλῶν καί καλῶς τόν καλόν ἀγῶνα ἀγωνιζόμενος, ἵνα καί νομίμως λάβῃς τοῦ μαρτυρίου τόν στέφανον. ἤκουσας γάρ τοῦ ἀποστόλου Παύλου λέγοντος. «Ἐάν δέ καί ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐάν μή νομίμως ἀθλήσῃ» (Β’ Τιμ. β’ 5). Καθώς καί ὁ ἐνταῦθα περιεχόμενος ἅγιος μάρτυς Ἀναστάσιος ὁ Πέρσης, ὁ κατά τήν εἰκοστήν δευτέραν τοῦ Ἰανουαρίου ἑορταζόμενος, ἀναγινώσκων εἰς τά βιβλία τά μαρτύρια τῶν μαρτύρων, ἐμιμήθη τούτους, καί νομίμως ἐνήθλησεν.

Ἐάν ἀρνήθῃς ποτέ τόν Χριστόν, μή ἀπελπισθῇς διά τοῦτο, ἀλλά ἀνακάλεσον τήν ἦτταν καί πάλαισον δεύτερον μέ τόν ἀπατήσαντά σε διάβολον, μιμούμενος τούς ἐνταῦθα περιεχομένους μάρτυρας, οἵτινες μέ ὅλον ὁπού ἠρνήθησαν τόν Χριστόν, ὕστερον ὅμως ὡμολόγησαν πάλιν παρρησίᾳ τό ὄνομά Του, ἐνίκησαν τόν νικήσαντα τούτους ἐχθρόν, καί ἔλαβον τούς στεφάνους τοῦ μαρτυρίου. Τοιοῦτοι ἀρνησίχριστοι ἐστάθησαν, πάλαι μέν ο ἅγιος μάρτυς Ἰάκωβος ὁ Πέρσης, ὁ ἑορταζόμενος κατά τήν εἰκοστήν ἑβδόμην τοῦ Νοεμβρίου. ὁ ἅγιος μάρτυς Γοθαζάτ, ὁ καί αὐτός ἐκ τῶν Περσῶν καταγόμενος καί κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην τοῦ Ἀπριλίου ἀναφερόμενος. ὁ ἅγιος μάρτυς Παγχάριος ὁ Ρωμαῖος, ὁ κατά τήν δεκάτην ἐννάτην τοῦ Μαρτίου μνημονευόμενος. ὁ ἅγιος ὁσιομάρτυς Κόπρις, ὁ κατά τήν δεκάτην ἑβδόμην τοῦ Δεκεμβρίου ἑορταζόμενος. ὁ ἅγιος μάρτυς Μείραξ ὁ Αἰγύπτιος, ὁ κατά τήν ἑνδεκάτην τοῦ Δεκεμβρίου πανηγυριζόμενος. Τοιοῦτοι δέ ἀρνησίχριστοι ἐστάθησαν εἰς τούς ὑστερινούς καιρούς, καί οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ἐν τῷ νέῳ Μαρτυρολογίῳ περιεχομένους, ὧν αἱ μνῆμαι καί τά ὀνόματα ἀναφέρονται ὦδε. Ἀνίσως ἠξιώθῃς νά λάβῃς παρά Θεοῦ τό τῆς προφητείας καί προοράσεως χάρισμα, μιμοῦ τούς ἐνταῦθα προφήτας, ὅσο μᾶλλον ἔλαβες, τοσούτῳ ταπεινούμενος, καί μένων εὐχάριστος πρός τόν δόντα τό χάρισμα, ἵνα μή ὑπερηφανευθείς ἐκπέσῃς τοῦ χαρίσματος.

Ἐάν ἔγινες ἱεράρχης καί ἔλαβες προστασίαν λαοῦ, ἔπου εἰς τά ἴχνη τῶν ἐνταῦθα ἁγίων ἱεραρχῶν καί γενοῦ ποιμήν καλός, τήν ψυχήν σου ὑπέρ τῶν προβάτων τιθέμενος. οὐχί δέ μισθωτός καί τῶν προβάτων μή ἐπιμελούμενος. ἐκ τῶν χειρῶν σου γάρ αἱ ψυχαί τῶν ἀπολλυμένων ἐκζητηθήσονται ὡς λέγει ὁ Ἰεζεκιήλ: «Τάδε λέγει Κύριος Κύριος. ἰδού ἐγώ ἐπί τούς ποιμένας, καί ἐκζητήσω τά πρόβατά μου ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῶν» (Ἰεζ. ιδ’ 10). Ἀνίσως ἀγαπᾷς τῶν ὁσίων τήν πολιτείαν, βλέπε εἰς τό παράδειγμα τῶν ἐδῶ εὑρισκομένων ὁσίων, καί ἀναθεωρῶν τήν ἔκβασιν τῆς τούτων ἀναστροφῆς, ὡς λέγει ὁ Παῦλος, μιμοῦ τήν πίστιν καί τούς ἀγῶνας. Ἀνίσως ἐπιθυμῇς τῶν δικαίων τήν τάξιν, μή ἀδίκει τόν ἀδελφόν σου. ἔκκλινον ἀπό τῆς πλεονεξίας καί φύλαττε τούς ὅρους τῆς δικαιοσύνης, ἀποδιδούς τά κατ᾽ ἀξίαν ἑκάστῳ. ἤκουσας γάρ τοῦ Παροιμιαστοῦ λέγοντος: «ὅς δίκαιον κρίνει τό ἄδικον, ἄδικον δέ τό δίκαιον, ἀκάθαρτος καί βδελυκτός παρά Θεῷ» (Παρ. ιζ’ 15). Καί ἁπλῶς εἰπεῖν, σπούδαζε ἀγαπητέ, ἵνα εὑρεθῇς μετά θάνατον, εἰς ἕνα ἀπό τά ἀνωτέρω ἕξ τάγματα τῶν εὐαρεστησάντων Θεῷ, ἐργαζόμενος τάς ζωοποιούς ἐντολάς τοῦ Κυρίου, καί τάς ἀρετάς μεταχειριζόμενος.

Ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ δέν περιέχονται δύο καί τρεῖς ἤ δέκα ἤ ἑκατόν ἤ χίλιοι ἅγιοι, ἀλλά χιλιάδες καί μυριάδες καί μιλλιώνια ὁλόκληρα ἁγίων καί σύννεφα πυκνότατα ἀπείρων δικαίων. διατί; διά νά σέ ἀναψύχουν Χριστιανέ, μέ τάς πρεσβείας των, ἀπό τό καῦμα τῶν πειρασμῶν. διά νά σέ δροσίζουν μέ τάς ἐπιρροάς τῶν χαρίτων τους, ὅταν ξηρανθῇς ἀπό τήν φλόγα τῶν παθῶν. διά νά σέ σκεπάζουν ἄνωθεν μέ τάς πτέρυγας τῶν προστασιῶν τους, ἀπό τάς ἐπιβουλάς τῶν ὁρατῶν καί ἀοράτων ἐχθρῶν. καί τελευταῖον, διά νά σέ κάμουν νά μή φοβῆσαι ἀπό τόν ἀόρατον πόλεμον τῶν παθῶν καί δαιμόνων, ἔχων κύκλω σου μίαν ἀναρίθμητον παράταξιν τόσων καί τόσων ἁγίων, οἵτινες εἶναι βοηθοί σου. Καθώς καί ὁ ὑπηρέτης τοῦ προφήτου Ἐλισσαίου, ἐφοβήθη μέν, ὅταν εἶδε τήν παράταξιν τῶν Σύρων, πῶς ἦλθεν ἐναντίον τοῦ διδασκάλου του Ἐλισσαίου. ἀπεδίωξε δέ τόν φόβον, ὅταν εἶδε κύκλω τήν νοητήν παράταξιν τῶν ἁγίων Ἀγγέλων. «Καί ὤρθρισέ φησιν, ὁ λειτουργός Ἐλισσαιέ ἀναστῆναι, καί ἐξῆλθε. καί ἰδού δύναμις κυκλοῦσα τήν πόλιν καί ἵππος καί ἅρμα. καί εἶπε τό παιδάριον πρός αὐτόν, ὦ κύριε, πῶς ποιήσωμεν; καί εἶπεν Ἐλισσαιέ. μή φοβοῦ. ὅτι πλείους οἱ μεθ᾽ ἡμῶν ὑπέρ τούς μετ᾽ αὐτῶν. καί προσηύξατο Ἐλισσαιέ καί εἶπε. Κύριε, διάνοιξον δή τούς ὀφθαλμούς τοῦ παιδαρίου καί ἰδέτω. καί διήνοιξε Κύριος τούς ὀφθαλμούς αὐτοῦ, καί εἶδε. καί ἰδού τό ὄρος πλῆρες ἵππων, καί ἅρμα πυρός περικύκλω Ἐλισσαιέ» (Δ’ Βασιλ. στ’ 15).

Θέλεις ἀγαπητέ νά μάθῃς, πόσον εἶναι τό πλῆθος μόνον τῶν ἁγίων μαρτύρων; ἄκουσον. ἀναφέρεται εἰς τόν κατά Ἀθέων δεύτερον Τόμον τοῦ ἱεροκήρυκος Προκοπίου (σελ. 227 καί 237), ὅτι μερικοί περίεργοι ἱστορικοί, περιεργασθέντες ὅλα τά Μηνολόγια καί Συναξάρια τῆς Ἐκκλησίας, τά ἐν διαφόροις βίβλοις περιεχόμενα, ἐλογαρίασαν τούς μάρτυρας, ὁπού περιέχονται εἰς αὐτά, καί ἐσημείωσαν, ὅτι εἶναι εἰς τόν ἀριθμόν δέκα μιλλιώνια καί ἐννεακόσιαι πενῆντα χιλιάδες. ὥστε ὁπού, ἐάν αὐτοί μοιρασθοῦν ἰσόμετρα εἰς τάς τριακοσίας ἑξῆντα πέντε ἡμέρας τοῦ χρόνου, πίπτουν εἰς κάθε ἡμέραν νά ἑορτάζωνται τριάντα χιλιάδες μάρτυρες. ὄντως τοῦτο εἶναι ἐκεῖνο τό μέγα σύννεφον, περί οὗ ἔγραφεν ὁ μακάριος Παῦλος «τοσοῦτον ἔχοντες περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων» (Ἑβρ. ιβ’ 1). Ἐάν δέ τινας, καθ᾽ ὑπόθεσιν, ἤθελε ζητήσῃ νά ἀριθμήσῃ καί ὅλους τούς ἀποστόλους καί προφήτας καί ἱεράρχας καί ἱερομάρτυρας καί ὁσίους καί ὁσιομάρτυρας καί ὁμολογητάς. καί ἁπλῶς, πάντας τούς ἁγίους, ἄνδρας τε ὁμοῦ καί γυναῖκας, τόσον τούς ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένους ὅσον καί ἐν ἄλλοις βιβλίοις τῆς Ἐκκλησίας. ἐάν, λέγω, ἤθελε ζητήσῃ τινας νά ἀριθμήσῃ ὅλους τούς ἀνωτέρω ἁγίους καί φίλους τοῦ Θεοῦ, θέλει τούς εὕρῃ νά ὑπερβαίνουν τήν ἄμμον τῆς θαλάσσης εἰς τόν ἀριθμόν, καί θαυμαστικῶς ἔχει νά φωνάξῃ ἐκεῖνο τό τοῦ Δαβίδ: «Ἐμοί δέ λίαν ἐτιμήθησαν οἱ φίλοι σου ὁ Θεός, λίαν ἐκραταιώθησαν αἱ ἀρχαί αὐτῶν. ἐξαριθμήσομαι αὐτούς καί ὑπέρ ἄμμον πληθυνθήσονται» (Ψαλμ. ρλη’ 17). ὅπερ ἑρμηνεύων ὁ Χρυσορρήμων λέγει: «Ἐγώ μέν, αὐτούς τιμῶ. σύ δέ, πολλούς ποιεῖς καί ψάμμου πλείους. οὐ μόνον δέ πολλούς, ἀλλά καί ἰσχυρούς. τό γάρ ἐκραταιώθησαν, τοῦτό ἐστι. καί διπλῆν λέγει τήν εὐημερίαν, τήν τε εἰς πλῆθος, τήν τε εἰς ἰσχύος ἐπίδοσιν».

Ὅθεν, ἄν ὁ Ἰακώβ θεωρήσας τούς ἁγίους ἀγγέλους ὠνόμασε τό πολύ πλῆθος ἐκείνων παρεμβολήν: «Καί ἀναβλέψας Ἰακώβ, εἶδε παρεμβολήν Θεοῦ παρεμβεβληκυῖαν, καί συνήντησαν αὐτῷ οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ. εἶπε δέ Ἰακώβ ἡνίκα εἶδεν αὐτούς, Παρεμβολή Θεοῦ αὕτη» (Γέν. λβ’ 1). Ἡμεῖς θεωροῦντες ἅπαντας τούς ἁγίους καί τήν σύναξιν ὁμοῦ τῶν ἐννέα ἀγγελικῶν Ταγμάτων, τῶν ἐν τῷ Συναξαριστῇ τούτῳ περιεχομένων, ἔχομεν κάθε δίκαιον νά ὀνομάσωμεν τό πολύ καί ἄπειρον πλῆθος τούτων, ὄχι παρεμβολήν ἁπλῶς, ἀλλά παρεμβολήν παρεμβολῶν. καί ἄν ὁ Ἰακώβ ὠνόμασε παρεμβολάς τόν τόπον ἐκεῖνον, ὅπου ἐστέκοντο τό πλῆθος τῶν ἁγίων ἀγγέλων «καί ἐκάλεσε τό ὄνομα τοῦ τόπου ἐκείνου, παρεμβολαί» (αὐτόθι 2), ἡμεῖς μέ περισσότερον δίκαιον πρέπει νά ὀνομάσωμεν τόν Συναξαριστήν τοῦτον παρεμβολάς. διά τί περιέχει, ὄχι μόνον τήν σύναξιν τῶν μυρίων ἀγγέλων καί ὅλων τῶν ἀγγελικῶν ταγμάτων, ἀλλά καί τήν χιλιάριθμον καί μυριάριθμον καί μιλλιωνάριθμον πληθύν τῶν ἁγίων ἁπάντων. Καί ἄν βίβλοι τινες ὠνομάσθησαν, παγκόσμιοι ἱστορίαι, ἤ παγκόσμιοι βιβλιοθῆκαι, βέβαια μηδέ τούτων τῶν μεγαλοπρεπῶν τίτλον καί ὑψηλῶν ὀνομάτων εἶναι ἀλλότριος ὁ ἱερός οὗτος Συναξαριστής. Ὅθεν μέ κάθε δίκαιον πρέπει καί αὐτός νά ὀνομάζεται, ἤ μία παγκόσμιος ἱστορία, ἤ μία παγκόσμιος βιβλιοθήκη, καθότι ἐν αὐτῷ εὑρίσκονται ἀποτεθησαυρισμέναι ὅλαι αἱ ἱστορίαι, ὅσαι ποτέ ἠκολούθησαν ἀπ᾽ ἀρχῆς κόσμου μέχρι τοῦ νῦν. αἵ τε ἀφορῶσαι πρός τήν σύστασιν τοῦ παλαιοῦ νόμου καί μάλιστα αἱ ἀποβλέπουσαι εἰς τήν αὔξησιν τῆς νέας χάριτος τοῦ Εὐαγγελίου.

Δέξασθε λοιπόν, σεβάσμιοι Πατέρες μου καί ἀδελφοί, καί πάντες οἱ ἀναγινώσκοντες τόν Συναξαριστήν τοῦτον μετά εὐμενείας καί ἀγάπης ἀδελφικῆς, δέξασθε, καί τήν μνήμην τῶν ἐν αὐτῷ ἁγίων διά παντός ἐν ταῖς γλώσσαις ὑμῶν περιφέρετε. διά τῆς μνήμης γάρ ταύτης καί τάς γλώσσας ὑμῶν ἁγιάζετε, καί τῆς παρά τῶν ἁγίων βοηθείας καταξιοῦσθε. Ταῦτα γάρ ποτε καί ὁ ἱερός Θεοδώρητος ηὔχετο νά γένουν εἰς αὐτόν διά τῆς μνήμης τῶν ὁσίων, τῶν ἐν τῇ Φιλοθέῳ ἱστορίᾳ αὐτοῦ περιεχομένων: «Ἐμοί δέ εἴη τῆς τούτων ἐπικουρίας τυχεῖν, τῇ τούτων μνήμῃ τήν γλῶτταν καθαγιάσαντι» (Ἀριθμῷ ζ’).

Πηγή: imaik.gr