Γιατί, λίγο-πολύ, όλοι φταίμε!

ΓΙΑΤΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΑΚΡΟΘΥΜΕΙ!

Μητροπ. Νικοπόλεως Μελετίου

1.Η μακροθυμία του Χριστού είναι για μας σωτηρία

Ο άγιος και πανεύφημος πρωτοκορυφαίος απόστολος Πέτρος λέει: «Την του Κυρίου μακροθυμίαν σωτηρίαν ηγείσθε» (Β’ Πέτρου 3,15). Δηλαδή. Από την μακροθυμία του Χριστού δεν πρέπει απλώς να εντυπωσιαζόμαστε. Να διδασκόμαστε, πρέπει. Η μακροθυμία του Κυρίου είναι για μας, για όλους εμάς, η σωτηρία. Γιατί, λίγο-πολύ, όλοι φταίμε! Και έτσι, αν ο Κύριος δεν μακροθυμούσε, για μας και για τις αμαρτίες μας, όλοι μας θα είχαμε γίνει παρανάλωμα της δίκαιης οργής Του.

Ο άγιος Αυγουστίνος, για να μας εξηγήσει, πως η μακροθυμία του Θεού είναι για μας σωτηρία, λέει: Ένας καλλιτέχνης περιπατεί μέσα στο δάσος. Χαίρεται τη δροσιά του βουνού και το κελάηδημα των πουλιών. Ξαφνικά στέκει πολύ συλλογισμένος. Μπροστά του έχει ένα πολύ μεγάλο και εντελώς ακαλαίσθητα κομμένο κούτσουρο. Είναι ένα ξύλο – σκέτη ασχήμια. Αυτός όμως το βάζει μέσα στην καρδιά του. Το κοιτάζει με πολλή στοργή και τρυφερότητα. Το θαυμάζει. Υποβάλλεται σε κόπους. Το μετακινεί. Το σηκώνει. Το παίρνει μαζί του! Τί το θέλει;

Στο ατελιέ του αρχίζει με υπομονή τη δουλειά! Και μετά από λίγο καιρό, το ξύλο, που λίγο πριν ήταν ένα εντελώς άσχημο κούτσουρο, τώρα έχει γίνει ένα αριστούργημα. Και πριν και μετά, ήταν το ίδιο ξύλο. Το ίδιο κούτσουρο. Αλλά πόση η διαφορά ανάμεσα στο πριν, και μετά την ενέργεια του καλλιτέχνη!

Έτσι και ο Χριστός. Σαν Θεός ξέρει καλά, πιο καλά από κάθε καλλιτέχνη, τί κρύβεται μέσα στον κάθε άνθρωπο· ξέρει καλά, ότι όσο και αν ένας άνθρωπος έχει πνευματικά «ξεπέσει», όσο και αν έχει καταντήσει, φαινομενικά, να είναι κάτι το εντελώς αντίθετο από τις δικές Του αξιώσεις, ένα ηθικό εξάμβλωμα-τερατούργημα, όπως καταντάει τον άνθρωπο η αμαρτία, μέσα του μπορεί να κρύβεται μια εντελώς αντίθετη εικόνα-πραγματικότητα. Και περιμένει την μετάνοια και την επιστροφή του. Μέγιστο παράδειγμα είναι ο άγιος και παμμέγιστος απόστολος Παύλος. Τί θα είχε γίνει, αν ο Κύριος δεν μακροθυμούσε; Ας θυμηθούμε, πόσο σκληρόκαρδα συνέργησε στην εκτέλεση του αγίου πρωτομάρτυρα Στέφανου! Σύντροφος και συγκατάδικος του Καϊάφα και του Άννα, έπρεπε να είναι! Τί έγινε τώρα; Συνόμιλος του Πέτρου. Πρωτοκορυφαίος. Απόστολος Εθνών.

Γράφει στην Α’ προς Τιμόθεον επιστολή του ο τρισμακάριστος απόστολος και ρωτάει:

«Θέλετε, να το ιδείτε και να το διαπιστώσετε, να το καταλάβετε καλά, ότι ο Χριστός ήρθε στον κόσμο να σώσει τους αμαρτωλούς; Πάρετε παράδειγμα έμενα! Εγώ ήμουν ο πρώτος από όλους τους αμαρτωλούς- χειρότερος από όλους! Αλλά να, με ελέησε!» (Α’ Τιμ. 1,15-16).

Εμένα! Και εμένα! Και ξέρετε, γιατί ο Κύριος Ιησούς Χριστός με ελέησε; Ήθελε να δείξει μέχρι που φθάνει η μακροθυμία Του! Να το δούν και να το καταλάβουν καλά όλοι εκείνοι, που θα ακούσουν το Ευαγγέλιο- όλοι εκείνοι, που θα κληθούν να πιστεύσουν σ’ Αυτόν, για να αποκτήσουν αιώνια ζωή. Πόσο μακροθυμεί ο Θεός, το έδειξε πρώτα σε μένα! Χρονικά πρώτα σε μένα. Πόσο ποθεί ο Θεός τη σωτηρία των αμαρτωλών, το έκαμε πράξη πρώτα σε μένα! Μπορείτε να φαντασθείτε μεγαλύτερη απόδειξη της μακροθυμίας του Κυρίου, από εμένα (Α’ Τιμ. 1,15-16); Για να δώσει στον κάθε άνθρωπο που θα θέλει να πιστεύσει σ’ Αυτόν για να αποκτήσει την αιώνια ζωή, να το καταλάβει καλά, και να το βάλει μέσα του βαθειά, πόσο απέραντη είναι η μακροθυμία Του, πόσο ποθεί τη σωτηρία, ακόμη και του χειρότερου αμαρτωλού.

2. Ο Θεός θέλει «πάντας ανθρώπους σωθήναι».

Και γι’ αυτό περιμένει. Κάποτε μάλιστα, όταν κατασκευαζόταν η κιβωτός, η αναμονή και η μακροθυμία του Κυρίου, πλησίασε τα όρια του απίστευτου. Περίμενε ο Θεός εκατόν είκοσι χρόνια! Για φαντασθείτε. Εκατόν είκοσι ολόκληρα χρόνια! Και μάλιστα χωρίς αποτέλεσμα. Και όμως ο Θεός περίμενε και μακροθυμούσε. Τόσο πολύ «ου θέλει τον θάνατον του αμαρτωλού ως το επιστρέψαι και ζειν αυτόν»! Μακροθυμεί για ένα και μόνο λόγο; Επειδή περιμένει τη μετάνοια και τη διόρθωση των σήμερα βλάσφημων, αρνητών και καταφρονητών Του.

Η ανάσταση του Χριστού είναι η νίκη Του κατά του θανάτου και του Διαβόλου· δηλαδή, κατά των -κατά τον άγιο απόστολο Παύλο- μέγιστων και χειρότερων έχθρων του ανθρώπου. Η νίκη αυτή του Κυρίου μας επακολούθησε μετά την φαινομενικά τέλεια εξουθένωσή Του· μετά τον επί του Σταυρού θάνατο Του. Αυτήν την νίκη του Κυρίου μας δοξολογούμε, όταν ψάλλουμε το τροπάριο: «Ει και εν τάφω κατήλθες, Αθάνατε, αλλά του άδου καθείλες την δύναμιν, και ανέστης ως Νικητής, Χριστέ ο Θεός» (Κοντάκιον του Πάσχα).

• Αναστήθηκε , διότι όπως λέγει ο άγιος και πανεύφημος απόστολος Πέτρος, «ουκ ην δυνατόν κρατείσθαι υπό της φθοράς τον Αρχηγόν της ζωής» (βλ. Πράξ. 2,24) Αναστήθηκε δε, «τοις πεσούσι παρέχων ανάστασιν».
• Αναστήθηκε, όχι για τον εαυτό Του, αφού ως αθάνατος ήταν πάντοτε ζων και πάντοτε νικητής, αλλά για μας! «Ίνα, ώσπερ ηγέρθη Χριστός εκ νεκρών, ούτω και ημείς εν καινότητι ζωής περιπατήσωμεν» (Ρωμ. 6,4).

Τα λόγια αυτά του θεοκήρυκα αποστόλου Παύλου αποκαλύπτουν μία θεία και υπερκόσμια πραγματικότητα, που πολύ δύσκολα την κατανοεί ο επίγειος άνθρωπος.

Επάνω στο ζήτημα αυτό, ο όσιος και θεοφώτιστος Ισαάκ ο Σύρος λέει τα εξής. Ας τα προσέξουμε:

«Ο αμαρτωλός δεν έχει τη δύναμη και την ικανότητα να εννοήσει τη χάρη της Αναστάσεως του Χριστού. Πού είναι η γέεννα, που μας τρομάζει; Πού είναι η κόλαση, που μας φοβίζει τόσο, ώστε να μας κάνει να σβήνει μέσα μας η ευφροσύνη της αγάπης του Χριστού; Και ακόμη. Τί είναι η γέεννα μπροστά στη χάρη της Αναστάσεως του Χριστού, που θα αποκτήσουμε, όταν θα μας εγείρει από τον άδη και θα κάνει το φθαρτό αυτό τώρα σώμα μας, να ενδυθεί την αφθαρσία; Τότε ο Χριστός θα ανεγείρει γεμάτο με θεία δόξα, ποιόν; Εκείνον, που έπεσε τόσο βαθειά. «Στα τάρταρα του άδη» (Λόγος 60ος περί λογισμών)!

 Υπάρχουν δύο αναστάσεις. Υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι!

3.Η χάρη της αναστάσεως και ο αμαρτωλός. Το δράμα μας.

Τί σημαίνει η φράση: «Ο αμαρτωλός δεν έχει την ικανότητα να εννοήσει τη χάρη της Αναστάσεως;» Το νόημα της Ανάστασης είναι απέραντα βαθύ. Γιατί, για να εννοήσει κανείς τη χάρη της Αναστάσεως, πρέπει πρώτα να αποκτήσει προσλαμβάνουσες παραστάσεις, όπως λένε οι δάσκαλοι. Με άλλα λόγια πρέπει πρώτα να αρχίσει, να ζει ο ίδιος την ανάσταση! Πρέπει πρώτα να αναστηθεί. Πρέπει πρώτα να αξιωθεί της πρώτης αναστάσεως.

Υπάρχουν δύο αναστάσεις. Η ανάσταση των σωμάτων μας, που θα γίνει την ημέρα της ενδόξου και φοβέρας Δευτέρας του Κυρίου μας Παρουσίας, είναι ή δεύτερη ανάσταση. Πρώτη ανάσταση είναι η ανάσταση της ψυχής από τον θάνατο των νεκρών έργων της αμαρτίας.

Για να το κατανοήσουμε καλύτερα, ας ακούσουμε, πώς την περιγράφει την πρώτη ανάσταση ο σοφότατος και αγιότατος όσιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος. Λέγει:

«Ανάσταση της ψυχής είναι η ένωσή της με τη ζωή. Γιατί, όπως το νεκρό σώμα, αν δεν δεχθεί μέσα του την ψυχή, που είναι η αιτία της ζωής, και δεν ενωθεί μαζί της, μόνο του δεν έχει την ικανότητα να έχει ζωή, έτσι και η ψυχή μόνη της, με τις δικές της δυνάμεις, δεν μπορεί να ζει. Για να ζει, πρέπει να ενωθεί με το Θεό, την αληθινή και αιώνια ζωή. Και είναι απαραίτητο να ενωθεί η ψυχή με το Θεό, γιατί παρ’ ότι είναι νοερή και ως εκ της φύσεώς της αθάνατη, όμως προτού να ενωθεί με το Χριστό, προτού μάλιστα να το αντιληφτεί ότι ενώθηκε με το Χριστό και ως εκ τούτου αναστήθηκε, προτού να το γνωρίσει, προτού να το αισθανθεί και να το συνειδητοποιήσει, -είναι νεκρή και αναίσθητη.

Η ανάσταση είναι αδύνατη χωρίς την ένωση μας με το Χριστό. Γι’ αυτό ο Κύριος μας είπε: «Σας το λέγω με απόλυτη σοβαρότητα, απλά και κατηγορηματικά, ότι όποιος ακούει τον λόγο μου και πιστεύει σ’ Εκείνον που Με έστειλε, αποκτά αμέσως αιώνια ζωή- δηλαδή, ζωή, που δεν θα κινδυνεύσει ποτέ να σταματήσει ή να διακοπεί. Ο άνθρωπος αυτός δεν θα χρειαστεί να δικασθεί, γιατί ακούοντας το λόγο Μου και πιστεύοντας σ’ αυτόν, έκαμε μια μετάβαση: Μετέβη από το θάνατο στη ζωή. Έφυγε από το θάνατο και πήγε στη ζωή. Και πάλι σας μιλάω με απόλυτη σοβαρότητα και απόλυτα κατηγορηματικά- και σας λέω: Έρχεται μια στιγμή, (προσέξετε δεν πρόκειται για την Δευτέρα Παρουσία, αλλά για μια στιγμή που θα λάβει χώρα τώρα, στην επίγεια ζωή σας), κατά την οποία άνθρωποι ψυχικά νεκροί θα συμβεί να ακούσουν τη φωνή του Υιού του Θεού. Ε, λοιπόν, όσοι από αυτούς θα  ακούσουν τη φωνή του Υιού του Θεού όχι μόνο εξωτερικά, σαν έναν ήχο, αλλά εσωτερικά, βαθειά, θα παύσουν να είναι ψυχικά νεκροί, και θα γίνουν ψυχικά ζωντανοί, θα αναστηθούν (Ιωάν. 5,25).

Με άλλα λόγια. Όποιος δεν ακούσει ή δεν ακούει τη φωνή του Υιού του Θεού, το νόημα της αναστάσεως δεν θα το καταλάβει ποτέ. Όχι επειδή δεν θα το θέλει, αλλά επειδή -μας το είπε ο όσιος Ισαάκ ο Σύρος- δεν θα έχει την απαιτούμενη καταλληλότητα, επειδή θα υστερεί σε προϋποθέσεις, επειδή δεν θα έχει τις απαιτούμενες προσλαμβάνουσες παραστάσεις, που απαιτούνται, για να μπορέσει να καταλάβει.

4. Προϋποθέσεις δικές μας να γίνουμε «υιοί της αναστάσεως»

Και ακριβώς γι’ αυτό ο όσιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος συνεχίζοντας μας λέει, ότι υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι: Εκείνοι που ξέρουν την ανάσταση μόνο σαν γιορτή και εκείνοι, που την ξέρουν και σαν γιορτή, αλλά και σαν μυστήριο και ζωή.

Για τους πρώτους η ανάσταση έρχεται μια φορά το χρόνο, κάθε Πάσχα, και όλο της το νόημα είναι λαμπάδες, αυγά κόκκινα, γλυκά και χαιρετούρες.

Για τους δεύτερους, για εκείνους που γνωρίζουν το μυστήριο της αναστάσεως, η ανάσταση γίνεται κάθε μέρα. Και γεμίζει τις καρδιές τους με ανεκδιήγητη χαρά και ευφροσύνη.

Ποιό όμως είναι το μυστήριο της αναστάσεως, και τί σχέση έχει με μας; Ας ακούσουμε, τί μας λέει και πάλι ο μέγας και θεοφόρος πατέρας μας, Συμεών ο Νέος Θεολόγος:

«Ας στοχασθούμε, ας προσπαθήσουμε δηλαδή, να εισδύσουμε στο μυστήριο της αναστάσεως του Χριστού, του Θεού μας, που έχει τη δύναμη να γίνεται πραγματικότητα για μας, όταν εμείς οι ίδιοι το θελήσουμε.

Ο Χριστός, όταν έλθει μέσα μας, θάπτεται μέσα μας σαν σε μνήμα. Εκεί, τότε, ενώνεται με τις ψυχές μας. Ύστερα όμως Αυτός ανασταίνεται, και μαζί με τον εαυτό Του ανασταίνει και τις δικές μας ψυχές.

Ναι, όπως ακριβώς ο Κύριος Ιησούς Χριστός πρώτα κρεμάσθηκε στο Σταυρό, για «να προσηλώσει σ’ Αυτόν», (δηλαδή για να καρφώσει και ακινητοποιήσει επάνω σ’ Αυτόν), την αμαρτία του κόσμου και πέθανε και κατέβηκε στα βάθη του άδη· και μετά ξανανέβηκε από τον άδη και ξαναενώθηκε με το πανάχραντο Σώμα Του -από το οποίο, σαν Θεός τα πάντα πληρών, δεν είχε χωρισθεί, ούτε όταν βρισκόταν στο πιο βαθύ μέρος του άδη- και έτσι αναστήθηκε εκ νεκρών και αναλήφθηκε στους ουρανούς με δύναμη και δόξα πολλή, έτσι και τώρα, όταν εμείς αποκοπτόμαστε από την αμαρτία, που ατυχώς αποτελεί την ιδεολογία του «κόσμου», και με την μίμηση του τρόπου της ζωής και των παθημάτων του Κυρίου μας μπαίνουμε στο μνήμα της μετάνοιας και της ταπεινώσεως, τότε ο Χριστός κατεβαίνει από τον ουρανό και μπαίνει μέσα στο σώμα μας, σαν στον πανάγιο τάφο και ενώνεται με τις ψυχές μας και τις ανασταίνει· τις μέχρι τότε αναμφίβολα νεκρές! Και όχι μόνο αυτό: Σ’ εκείνον που συνανασταίνεται μαζί με το Χριστό, ο Κύριος του δίνει τη χάρη να μπορεί να βλέπει τη δόξα της μυστικής αυτής αναστάσεώς Του.

Ναι, η ανάστασή μας από το θάνατο της αμαρτίας είναι μια νέα ανάσταση του Χριστού, είναι η απόδειξη της ζωής και της δυνάμεως του αναστάντος Χριστού, που πάντοτε ζει και πάντοτε γίνεται «ο τοις πεσούσι παρέχων ανάστασιν» (Λόγος 42).

5.Πιστεύσαντες ή θεασάμενοι; Γνώμη ή εμπειρία;

Αλλ’ ας προσέξουμε ακόμη κάτι: ένα λεπτό σημείο.

Συνεχίζει στον ίδιο λόγο του ο άγιος Συμεών:

Ο πιο πολύς κόσμος φιλοτιμείται, να πιστεύει στην ανάσταση του Χριστού. Προσπαθεί και αγωνίζεται να πιστεύει.

Αυτό όμως δεν αρκεί. Την ανάσταση πρέπει να την βλέπουμε. Έτσι δεν είναι; Το σωστό στα θρησκευτικά ζητήματα δεν μας το διδάσκουν οι θεόπνευστοι θεοφόροι πατέρες μας; Αυτοί λοιπόν με την πιο ωραία και επίσημη προσευχή που μας παρέδωσαν για την περίοδο του Πάσχα, μας δίδαξαν να λέμε όχι «ανάστασιν Χριστού πιστεύσαντες», αλλά «ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι», Την είδαμε! Τη βιώσαμε. Και μας προσκαλούν: Ελάτε λοιπόν «προσκυνήσωμεν άγιον Κύριον Ιησούν, τον μό­νον αναμάρτητον».

-Πώς όμως; (θα πει κανείς). Το Πνεύμα το Άγιο μας βάζει, με την ευχή της Εκκλησίας, να λέμε «ανάστα­σιν Χριστού θεασάμενοι», τη στιγμή που εμείς δεν την είδαμε; Και πώς τάχα να την βλέπαμε; Αφού έγινε πριν από δύο χιλιάδες περίπου χρόνια, τότε δηλαδή που εμείς δεν υπήρχαμε; Δεν μας αναγκάζει να ψευδόμαστε, αφού μας υποχρεώνει να λέμε «θεασάμενοι» και όχι «πιστεύοντες»;

-Το ερώτημα αυτό έχει, για τους άθεους, «λίγη» «σοβαρότητα»! Έχει και λίγη σοβαροφάνεια· όπως όλα τα επιχειρήματα των άθεων γύρω από τη πίστη!

Ας ακούσουμε όμως, τί λέγει για το ερώτημα αυτό ο πνευματοφόρος άγιος Συμεών στον ίδιο λόγο του:

Μη βλασφημείς, άνθρωπε. Μη σου περνάει η ιδέα ότι οι άγιοι Πατέρες μπέρδεψαν τις λέξεις! Κάθε άλλο! Υποχρεώνοντάς μας να λέμε «θεασάμενοι», μας εξαναγκάζουν να λέμε την αλήθεια, αφού, όπως προείπαμε, η ανάσταση του Χριστού λαμβάνει χώρα μέσα στον καθένα μας· στον καθένα από μας τους πιστούς και μάλιστα όχι μόνο μια φορά. Γιατί από τη στιγμή που πιστεύουμε στο λόγο Του, ο Χριστός έρχεται μέσα μας, και ανασταίνεται· γεμάτος με λάμψη και δόξα και με το ακτινοβόλημα της αφθαρσίας της θεότητάς Του -κάθε ώρα και κάθε στιγμή. Ναι, η πίστη στο Χριστό, η επίγνωση των αμαρτιών μας και η μετάνοια, μας κάνουν να αποκτούμε φωτισμό· και έτσι να βλέπουμε όχι μόνο την ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, αλλά και τον ίδιο τον αναστάντα εκ νεκρών Σωτήρα Χριστό -που ζει στους αιώνες, που είναι πάντοτε μαζί μας- και περπατάει ανάμεσά μας.

Όταν ο Χριστός, με τη χάρη του παναγίου Του Πνεύματος, έλθει μέσα μας, ενώ μέχρι τότε ήμαστε νεκροί, μας ανασταίνει και μας ζωοποιεί και μας κάνει να Τον βλέπουμε μέσα μας ολοζώντανο- το Χριστό- τον αθάνατο και άφθαρτο Χριστό. Και όχι μόνο αυτό, αλλά ακόμη μας δίνει και τη χάρη να καταλαβαίνουμε, τί νόημα έχουν τα λόγια της Γραφής, ότι μας «συνήγειρε και μας συνεδόξασε και μας συνεκάθισε» (Εφεσ. 2,6)μαζί Του.

• Αυτό είναι το θειο μυστήριο της χριστιανικής πίστεως!…
• Αυτή είναι η άγνωστη στους άπιστους δύναμή της, την οποία ούτε τη βλέπουν, αλλά και ούτε μπορούν να τη δουν, όσοι είναι, ή άπιστοι, ή δύσπιστοι, ή ολιγόπιστοι -ή, για να εκφρασθώ καλύτερα, ημίπιστοι, δηλαδή, όσοι έχουν πίστη μισή. Και άπιστοι, δύσπιστοι, ολιγόπιστοι και ημίπιστοι είναι εκείνοι, που δεν φανερώνουν την πίστη τους με έργα.

Πίστη, χωρίς μετάνοια είναι αδύνατη. Και μετάνοια, χωρίς έργα μετανοίας είναι άψυχη και άκαρπη. Γι’ αυτό ο άγιος και πανεύφημος θεοκήρυκας  απόστολος Παύλος τόνιζε με έμφαση, που δεν «σηκώνει» καμιά κανενός είδους «προσωπική προσέγγιση» ή παρερμηνεία: «Μετα­νοήσατε και επιστρέψατε επί τον Θεόν, άξια της μετα­νοίας έργα πράσσοντες» (Πράξ. 26,20).

Ο Χριστός, ό αθάνατος ως Θεός, πέθανε σωματικά και τάφηκε- και αναστήθηκε ως νικητής του θανάτου- για να μας δώσει και την ελπίδα της κοινής αναστάσεως­ αλλά και τη ζώσα πραγματικότητα της νίκης κατά του διαβόλου και της αμαρτίας. Όποιος νικάει τα πάθη του, όποιος μπαίνει στο μνήμα της μετανοίας και της ταπεινώσεως, τη δύναμη του Χριστού και της αναστάσεώς Του τη βλέπει στον εαυτό του ολοζώντανη πραγματικότητα. Αυτός, δεν είναι πια από εκείνους που την ανάσταση του Χριστού απλώς την πιστεύουν!

• Αυτός την βλέπει. Την έχει αισθανθεί. Έχει αποκτήσει την εμπειρία της.
• Αυτός ξέρει, ότι ο Χριστός, όπως πάτησε το δικό Του σωματικό θάνατο και αναστήθηκε, έτσι έχει τη δύναμη να πατεί και το δικό μας ψυχικό θάνατο, και να παρέχει «τοις πεσούσιν ανάστασιν»- δηλαδή, τη νίκη κατά του «κέντρου» του θανάτου,τη νίκη κατά της αμαρτίας.

(Μητροπολίτου Νικοπόλεως Μελετίου, Η μακροθυμία του Κυρίου, Εκδ. Ι. Μ. Νικοπόλεως 2003).