Μνησθείη Κύριος ο Θεός…

Αρχιμ. Αθηναγόρα Καραματζάνη

Πολλές φορές στη λατρεία της Εκκλησίας μας ακούμε την ευχετική αυτή εκφώνηση από το λειτουργό ιερέα. Εύχεται σε όλους και στον καθένα να έχουν θέση στη μνήμη του Θεού: «Πάντων υμών μνησθείη Κύριος ο Θεός…». Οπωσδήποτε η ευχή αυτή της Εκκλησίας μας είναι η πιο συγκινητική, άλλα και η πιο τιμητική για όλους μας. Διότι, εάν καταφέρει κανείς να είναι «πάντοτε» στην αδιάλειπτη μνήμη του Θεού, τι άλλο μεγαλύτερο θέλει;

Τι είναι όμως μνήμη; Μνήμη, κατά τη ψυχολογία και τη φιλοσοφία, είναι η ικανότητα να ανασταίνει κανείς το παρελθόν και να διατηρεί μέσα του τη γνώση γιαυτό. Χάρις στη μνήμη και την ανάμνηση ξανάρχονται στο προσκήνιο της συνειδήσεως μας, είτε πρόσωπα, είτε γεγονότα και καταστάσεις και είναι σαν να τα ξαναζούμε. Έτσι, η μνήμη γίνεται μια ζωοποιός δύναμη, που μας βοηθεί να υπερνικούμε το βίωμα της αποσυνθέσεως και του θανάτου.

Η μνήμη του ανθρώπου, κατά την πατερική διδασκαλία, προ της πτώσεως ήταν απλή και ενιαία… Με την πτώση η μνήμη έγινε από απλή σύνθετη και από ενιαία πολυσχιδής. Τη μεταπτωτική άρρωστη αυτή μνήμη την θεραπεύει η έμμονη μνήμη του Θεού που παγιώνεται με την προσευχή (Αγ. Γρηγόριος Σιναΐτης).

Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας επιμένουν πολύ στην αναγκαιότητα της μνήμης του Θεού από τον άνθρωπο και στην πολλαπλή της ωφέλεια στη ψυχή του.

Ο Άγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος θα συστήσει: «Μνημονευτέον Θεού μάλλον ή αναπνευστέον». Πρέπει βέβαια να διευκρινισθεί ότι αύτη η μνήμη του Θεού δεν είναι εγκεφαλική και διανοητική, όπως δηλ. κάποιος θυμάται κάποιον, αλλά οντολογική και βιωματική, όπως π.χ. η μητέρα «θυμάται» το έμβρυο που έχει μέσα της, κατά έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Όταν η καρδιά του ανθρώπου αγαπήσει το Θεό υπέρ παν άλλο, ο Θεός εγκαθίσταται μέσα του, κατά την αψευδή Του υπόσχεση: «Εάν τις αγαπά με τον λόγον μου τηρήσει και ο Πατήρ μου αγαπήσει αυτόν και προς αυτόν ελευσόμεθα και μονήν παρ’ αυτώ ποιήσομεν» (Ιω. 14, 23). Και τότε: «Με τη συνεχή μνήμη του Θεού, φωνάζει από τα βάθη της ψυχής του το όνομα του Κυρίου και τίποτε άλλο, όπως το βρέφος φωνάζει το όνομα του πατέρα του» (Όσιος Θεόληπτος). Τότε, το Πνεύμα του Θεού «κράζει εντός ημών αββά ο Πατήρ» (Απ. Παύλος: Γαλ. 4, 4).

Η μνήμη του Θεού, εξ άλλου, είναι ισχυρότατο όπλο κατά των πειρασμών και των περιστάσεων της αμαρτίας. «Πάσας τας ημέρας Κυρίου του Θεού ημών μνημόνευε και μη θελήσης αμαρτάνειν και παραβήναι τας έντολάς του Θεού» συνιστά η Αγία Γραφή (Τωβίτ 4, 5). Ο πάγκαλος Ιωσήφ με τη μνήμη του Θεού κατορθώνει να εκφύγει τους πλοκάμους της αισχράς Αιγύπτιας. «Μνημόνευε Ιησούν Χριστόν εγηγερμένον εκ νεκρών» παραγγέλλει ο Παύλος (Β’ Τιμ. 2, 8). Και ο Άγιος Συμεών συμπληρώνοντας, συμβουλεύει: «Να έχεις πάντοτε το νουν σου στο Θεό, είτε κοιμάσαι, είτε είσαι ξύπνιος και στο φαγητό και στη συνομιλία και στο εργόχειρο και σε κάθε άλλη πράξη, σύμφωνα με τον λόγο του Δαβίδ: «Προωρώμην τον Κύριον ενώπιον μου διαπαντός, ότι εκ δεξιών μού εστι, ίνα μη σαλευθώ» (Ψαλμ. 15, 8). Η εμπειρία των Αγίων μας, μαρτυρεί ότι η ενθύμηση του Θεού δεν ταράζει τη ψυχή, δεν την εκφοβίζει. Τουναντίον φέρνει στους λογισμούς ειρήνη και στην καρδιά του ανθρώπου χαρά και ευφροσύνη, σύμφωνα και με το γεγραμμένο: «Εμνήσθην του Θεού και ευφράνθην» (Ψαλμ. 76, 4). Άμα τη μνήμη και η ευφροσύνη. Λέγει ο Όσιος Θεόληπτος, επίσκοπος Φιλαδέλφειας: «Η μνήμη του Θεού είναι θεωρία του Θεού, ο οποίος έλκει την όραση και την επιθυμία του νου, προς τον εαυτόν Του και τον περιλάμπει με το φως Του».

Η μνήμη του Θεού και μάλιστα των σωτηρίων αυτού παθημάτων και της Αναστάσεως, θερμαίνει την προς Αυτόν αγάπη μας, πληροί την καρδιά μας από ευγνωμοσύνη, για τα όσα Αυτός υπέρ ημών έκαμε και έτσι μας κρατά στη ζωή και σαν Σώμα και σαν άτομα.

Στη μνήμη και την «ανάμνηση» στηρίζεται και η ευχαριστιακή λατρεία της Εκκλησίας μας. Η θ. Λειτουργία είναι το Μυστήριο της «αναμνήσεως» του Χριστού, της αναμνήσεως της υπέρτατη θυσίας Του. «Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν», μας είπε (Λουκ. 22, 19).

«Ευθύς εξ αρχής η πίστη των χριστιανών ήταν μνήμη και ανάμνηση. Αλλά μνήμη αποκατεστημένη στη ζωοποιό της ουσία. Γιατί, σε αντίθεση με τη φυσική μας αμαρτωλή μνήμη, με την απατηλή της ανάσταση του παρελθόντος, αυτή η νέα μνήμη είναι ευφρόσυνη αναγνώριση του αναστάντος και ζώντος και παρόντος και παραμένοντος Χριστού. Και όχι μόνον αναγνώριση, αλλά και συνάντηση και ζωντανό βίωμα επικοινωνίας με Αυτόν» (Σμέμαν).

Αλλά η ευχή λέγει: «Μνησθείη υμών Κύριος ο Θεός…», είθε να σας θυμηθεί ο Θεός…

Τι σημαίνει όμως να μας θυμηθεί ο Θεός;

Ασφαλώς δεν σημαίνει ότι ο Θεός είναι δυνατόν να μας ξεχάσει και ως εκ τούτου έχει ανάγκη «υπενθυμίσεως» εκ μέρους μας, διότι μας γνωρίζει προ καταβολής κόσμου. Κατά την Αγία Γραφή και τους θεοφόρους Πατέρας μας «μνήμη Θεού» είναι το ενδιαφέρον και η άπειρη αγάπη Του, για τα δημιουργήματά Του και ιδιαιτέρως για τον άνθρωπο, χάρις στην οποία τα πάντα ζουν και κινούνται και υπάρχουν (Πράξ. 17, 28). «Όποιος επιθυμεί να τον θυμάται ο Θεός αιώνια, επιθυμεί κάτι το πραγματικά ευαγγελικό» γράφει ο Άγ. Νικόλαος Αχρίδος. Έτσι, παραμονή στη μνήμη του Θεού, σημαίνει παραμονή στην ίδια την αιώνια ζωή, ενώ η πτώση μας από αυτή την αιώνια μνήμη, σημαίνει αιώνιο θάνατο.

Από αύτη την θέση κατανοούμε πόση σπουδαιότητα έχει η προσθήκη στη λειτουργική ευχή: «εν τη βασιλεία Αυτού πάντοτε…».

Σχετικές με αυτό είναι και οι ωραίες σκέψεις του μνημονευθέντος Αγ. Νικολάου: «Κάποτε -λέγει- οι μαθηταί επέστρεψαν στο Χριστό, ύστερα από μια αποστολή και του είπαν με μεγάλη χαρά: «Κύριε και τα δαιμόνια υποτάσσεται ημίν εν τω ονόματι Σου». Εκείνος τους απήντησε: «Εν τούτω μη χαίρετε. Χαίρετε δε μάλλον ότι τα ονόματα υμών εγράφη εν τοις ουρανοίς». Και συνεχίζει ο Άγιος: «Αυτό πραγματικά έχει μεγάλη αξία. Η ανάμνηση μας να υπάρχει για πάντα στην αιώνια βασιλεία του Χριστού! Στην Αγία Γραφή συχνά γίνεται λόγος ότι τα ονόματα των δικαίων είναι γραμμένα εν βίβλω ζωης. Ενώ αντιθέτως, ότι, τα ονόματα των αμαρτωλών είναι ξεχασμένα και σβησμένα. Έτσι, στην παραβολή του Λαζάρου και του πλουσίου, βλέπουμε ότι ο Κύριος “θυμάται” το όνομα του δικαίου· ενώ αντιθέτως “ξεχνά” το όνομα του αμαρτωλού. Με αυτό θέλει να μας δείξει ότι το όνομα του Λαζάρου εγράφη στην αιώνια ζωή γιά πάντα. Αντιθέτως ο πλούσιος έχασε για τον Θεό και τήν αιώνια βασιλεία και τη ζωή και το όνομά του ακόμη» (περιοδ. Λυχνία Νικοπόλεως).

Κατά τα ανωτέρω λοιπόν, υπάρχει περίπτωση να μας «ξεχάσει» ο Θεός, υπό την έννοια βεβαίως της οριστικής εκπτώσεως μας από τη Χάρη Του και της απαλείψεως του ονόματος μας από το βιβλίο της ζωής. Όντως αυτό θα αποτελούσε την τραγικώτερη υπαρξιακή μας αποτυχία. Γιαυτό και ο Παύλος φωνάζει: «ο δοκών εστάναι βλεπέτω μη πέση», τουτέστιν: «μη εκπέση της μνήμης του Θεού»! Και όμως, στο λόγο του Θεού και στους Πατέρας, ενίοτε, τονίζεται η επιθυμία του ανθρώπου, όπως ο Θεός μη «μνησθή» αυτού. Είναι οι περιπτώσεις εκείνες, που θα ήθελε να σβήσει ο Θεός τις αμαρτίες και τις ένοχες πράξεις του, από το βιβλίο της μνήμης Του. Τότε το «μνήσθητί μου, Κύριε» αντικαθιστά το: «αμαρτίας νεότητος μου και αγνοίας μη μνησθης Κύριε». «Μη μνησθης ημών ανομιών αρχαίων, Κύριε»(Ψαλμ.78,8). Διότι «εάν ανομίας παρατήρησης, τις υποστήσεται;» (Ψαλμ 129).

Τότε ασφαλώς η υπόσχεση του Θεού «των αμαρτιών υμών ου μη μνησθώ έτι» (Ιερεμ. 38, 34) αποβαίνει η πιο γλυκειά, η πιό παρήγορη για τον άνθρωπο υπόσχεση.

Επομένως, εάν η ευχή «μνησθείη υμών Κύριος ο Θεός» είναι απολύτως ευεργετική, εξ ίσου ευεργετική είναι και η ευχή: «μη μνησθείη Κύριος ο Θεός των ανομιών υμών».

ΠΗΓΗ: Περιοδ. Εφημέριος, τ. 9, 1999, σ. 14-15.