Οι νηστείες της Εκκλησίας μας και πως καθιερώθηκαν, πως επικράτησαν

Επειδή αρχίζει ή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, πού είναι περίοδος νηστείας, θεωρούμε χρήσιμο να αναφέρουμε το πώς καθιερώθηκαν και επεκράτησαν οι γνωστές Νηστείες της Εκκλησίας μας.

Σε πολλά βέβαια σημεία της Άγιας Γραφής γίνεται λόγος για τη νηστεία και όλοι οι ιεροί Πατέρες της Εκκλησίας μας αναφέρονται σε ομιλίες τους στο θέμα της νηστείας.

Ό Μέγας Βασίλειος μάλιστα, πού μας άφησε δύο εξαίρετες ομιλίες περί της νηστείας, ονομάζει τη νηστεία «συνηλικιώτιν της άνθρωπότητος».

Είναι, λέγει, ή πρώτη εντολή πού δόθηκε στους ανθρώπους από τον Θεό.«Νηστεία έν τω παραδείσω ένομοθετήθη». Όταν έδωσε εντολή στους Πρωτοπλάστους να μη φάγουν τούς καρπούς ενός συγκεκριμένου δένδρου, έδωσε εντολή «νηστείας και εγκρατείας» (ΕΠΕ 6, 26).

Αύτη λοιπόν ή θεόσδοτη εντολή, την οποία τήρησε και ό θεάνθρωπος και οι άγιοι Απόστολοι, όταν οργανώθηκε με τη Χάρη του Παναγίου Πνεύματος ή Εκκλησία, έλαβε τη θέση της στη ζωή της Εκκλησίας. Καθορίστηκαν μάλιστα οι ημέρες της νηστείας με αποφάσεις Συνόδων και ιερών Κανόνων για να λειτουργούν τα πάντα «κατά τάξιν και ενσχημόνως» (Α’ Κορ. ιδ’ 40).Έτσι πολύ ενωρίς καθιερώθηκε ή Νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Τετάρτης και Παρασκευής. Ό ΞΘ’ (69ος) Αποστολικός Κανών θεσπίζει τα έξης: «Ει τις Έπίσκοπος, ή Πρεσβύτερος, ή Διάκονος, ή Υποδιάκονος, ή Αναγνώστης, ή Ψάλτης, την άγίαν Τεσσαρακοστήν ού νηστεύει, ή Τετράδα, ή Παρασκευήν, καθαιρείσθω. Έκτός είμή δί’ άσθένειαν σωματικήν έμποδίζοιτο. Έάν δέ λαϊκός ή άφορίζέσθω» {«Πηδάλιον»).Ό άγιος Νικόδημος ερμηνεύοντας και σχολιάζοντας στο «Πηδάλιον» τον Κανόνα αυτό γράφει: «’Όλους όμού και ίερωμένους, και λαϊκούς προστάζει ό παρών Κανών να νηστεύωσι παρομοίως και έπίσης, τόσον την μεγάλην Τεσσαρακοστήν, όσον και κάθε Τετράδα και Παρασκευήν… Την μέν άγίαν Τεσσαρακοστήν νηστεύομεν… όχι διά το Πάσχα, όχι διά τον Σταυρό αλλά διά τάς άμαρτίας μας… ‘Όθεν δέν πρέπει να λέγωμεν ότι πενθούμεν διά τον Στανρόν. Ού γάρ δι’ εκείνον πενθούμεν’ μη γένοιτο’ αλλά διά τα έδικά μας άμαρτήματα. Νηστεύομεν δέ την Τεσσαρακοστήν, κατά την μίμησιν τού Κυρίου, οπού ένήστευσεν επί τού όρους ήμέρας τεσσαράκοντα. Τάς δέ δύω ήμέρας της έβδομάδος νηστεύομεν, την μέν Τετράδα, διατί ειςτήν ήμέραν αύτήν έγινε το συμβούλιον διά την προδοσίαν τού Κυρίου μας’ την δέ Παρασκευήν, διατί είς την ήμέραν ταύτην έπαθε σαρκί τον ύπέρ της σωτηρίας μας θάνατον..,», Ή ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος με τον ΠΘ’ (89°) Κανόνα της κάνει ειδικό λόγο για τη Νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδος: «Τάς τού σωτηρίου πάθους ήμέρας, έν νηστεία και προσευχή και κατανύξει έπιτελούντας, χρή τούς πιστούς περί μέσας της περί το μέγα Σάββατον νυκτός ώρας άπονηστίζεσθαι…». Ορίζει δηλαδή να λήγει ή νηστεία μετά το μεσονύκτιο του Μεγάλου Σαββάτου («Πηδάλιον»).

Για την Τεσσαρακοστή των Χριστουγέννων, το γνωστό Σαρανταήμερο, πού είναι κάπως ελαφρότερη νηστεία, διότι επιτρέπεται κατάλυση ιχθύων, ό άγιος Συμεών, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, πού είναι ειδικός ως προς τα λειτουργικά θέματα της Εκκλησίας, γράφει: «Ή Τεσσαρακονθήμερος (νηστεία) εικονίζει την νηστείαν τού Μωυσέως, όστις νηστεύσας τεσσα-ράκοντα ήμέρας και νύκτας έλαβεν είς πλάκας λιθίνους γεγραμμένους τούς λόγους τού Θεού, ημείς δέ νηστεύοντες τεσσαράκοντα ήμέρας βλέπομεν και λαμβάνομεν τον ζώντα Λόγον έκ της Παρθένου, όχι γεγραμμένον έν λίθοις, αλλά σεσαρκωμένον γεννηθέντα, και άξιούμεθα να κοινωνώμεν την θειοτέραν αυτού Σάρκα» {«Τά Άπαντα» Έν Άθήναις 1868, σ. 369).

Παρόμοια είναι και ή Νηστεία των Αγίων Αποστόλων, για την όποια ομιλεί το αρχαίο εκκλησιαστικό κείμενο, πού επιγράφεται «Διαταγαί Αποστόλων». «Μετά ουν το έορτάσαι ύμάς την Πεντηκοστήν έορτάσατε μίαν έβδομάδα (επιτρέπεται σ’ αυτήν κατάλυση σε όλα), και μετ’ εκείνην νηστεύσατε μίαν’ δίκαιον γαρ και εύφρανθήναι επί τη έκ Θεού δωρεά (για την κάθοδο του Άγιου Πνεύματος) και νηστεύσαι μετά την άνεσιν» (ΒΕΠΕΣ 2, 93). Και οι θείοι Απόστολοι, σχολιάζει ό άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης, «ένήστευαν και ούτως έπέμποντο είς το κήρυγμα» («Πηδάλιον» Σημ. είς 69™ Αποστολίκόν Κανόνα).

Για τη Νηστεία τού Δεκαπενταύγουστου, πού διαρκεί λίγες ημέρες, ό άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης γράφει οτι «είς τιμήν άποβλέπει της τού Θεού Λόγον Μητρός, ή όποια προ-γνωρίζουσα την άγίαν της μετάστασιν από τον κόσμον, πάντοτε ήγωνίζετο υπέρ ήμών, και ένήστευεν, άν και χρείαν δέν είχε Νηστείας, ως καθαρά και πανάμωμος, ζώσα δέ άγγελικώς ή ύψηλοτέρα και των Άγγέλων και προσευχομένη συνεχώς… και πάντοτε δι’ ήμάς ικετεύουσα… Διά τούτο και ημείς χρεωστούμεν να νηστεύωμεν… έκμιμούμενοί τον βίον της» (ε. ά.)

Τα πιο πάνω ελάχιστα πληροφοριακά στοιχειά, ως προς τον καθορισμό των Νηστειών της Εκκλησίας μας, ας γίνουν αφορμή να αγαπήσουμε τη νηστεία, όπως μας προτρέπουν οι ύμνοι των ήμερών αυτών.

Είναι πολύ αποτελεσματικό όπλο στον αόρατο πόλεμο για την κατάκτηση της άγιότητος.

 

Πηγή: Περιοδικό «Η ΔΡΑΣΙΣ ΜΑΣ» Φεβρουάριος 2010.