Άγιος Σάββας ο Α’, αρχιεπίσκοπος των Σέρβων, ο Βατοπαιδινός (1176-1236)

Υϊός του Στέφανου Νεμάνια, μεγάλου ζουπάνου των Σέρβων, ο κατά κόσμον Ράτσκο. Γεννήθηκε γύρω στα 1176. Από νέος ποθούσε τη μοναχική ζωή και, όταν του δόθηκε η ευκαιρία, αναχώρησε για το Άγιον Όρος, το 1193, όπου με σπάνιο ζήλο επιδόθηκε στους ασκητικούς αγώνες, στις μονές του Ρώσικου και του Βατοπεδίου. Στη δεύτερη αναδείχθηκε και νέος κτήτορας. Εκεί τον ακολούθησε και ο πατέρας του με το μοναχικό όνομα Συμεών και ίδρυσαν τη μονή του Χιλανδαρίου (1198). Μετά την κοίμηση του πατέρα του δόθηκε περισσότερο στην εργασία των αρετών κι έγινε έτσι ο διακριτικός και φωτισμένος σύμβουλος όλου του Αγίου Όρους.

Το 1219 μεταβαίνοντας στη Νίκαια για αγιορείτικες υποθέσεις πέτυχε από τον αυτοκράτορα και τον πατριάρχη την ανεξαρτησία της Σερβικής Εκκλησίας και εξελέγη, παρά την επιθυμία του, πρώτος αρχιεπίσκοπος των Σέρβων. Αμέσως έγινε σοφός διοργανωτής της Εκκλησίας του, στήριξε την ορθόδοξη πίστη και καταπολέμησε τις αιρέσεις με τη γλυκύτητα της διδασκαλίας του. Έκτισε μονές, ναούς και σχολεία προς φωτισμό του λαού του.

Ταξίδεψε δύο φορές στο Άγιον “Ορος και στους Αγίους Τόπους για προσκύνημα και προσφορά πλούσιων δώρων. Έγραψε τυπικά των μονών Χιλανδαρίου και Στουντένιτσας, ακολουθία και βίο του οσίου πατέρα του και μετέφρασε από τα ελληνικά διάφορα έργα. Συνέβαλε πολύ στην πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη των συμπατριωτών του.

Λύτρωσε την ποίμνη του από τις πλάνες, πλούτισε τη λατρεία με ακολουθίες και τυπικά και, με τα νομοθετήματα του τα ψυχοσωτήρια και τα χαρίσματα του, αναδείχθηκε μέγας φωτιστής και προστάτης των Σέρβων.

Κοιμήθηκε στο Τύρνοβο της Βουλγαρίας. Η τελευταία του Θεία Λειτουργία ήταν την ημέρα των Θεοφανείων. Λίγες ημέρες μετά, με φωτεινό πρόσωπο, παρέδωσε το πνεύμα του στον Πλάστη του. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν «Δόξα σοι ο Θεός», πού το επανέλαβε τρεις φορές. Τα ευώδη και θαυματουργά λείψανα του, μετά από πολλές δεήσεις, ο κράλης Βλαντισλάβ τα μετέφερε με τιμές στη Σερβία, στη μονή Μιλέσοβο το 1237. Το έτος όμως 1594 ο Σινάν πασάς τα πήρε και τα έκαψε στο Βελιγράδι.

Βίους του αγίου έγραψαν ο διάδοχος του στον θρόνο άγιος Αρσένιος, οι μοναχοί Δομεντιανός και Θεοδόσιος, ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, πού περιέχεται στο Νέον Εκλόγιον, ο αρχιμανδρίτης Ιουστίνος Πόποβιτς και άλλοι. Ακολουθίες προς τιμήν του υπάρχουν στα σερβικά και ελληνικά. Τοιχογραφίες, εικόνες και χαλκογραφίες του σώζονται αρκετές σε σερβικές και αγιορείτικες μονές.

Η μνήμη του τιμάται στις 14 Ιανουαρίου.

Πηγή: Μοναχού Μωυσέως Αγιορείτου, Άγιοι Αγίου Όρους

Εκδόσεις Μυγδονία, Θεσσαλονίκη, 2007