Ιερά Μονή Παναγίας Ολυμπιωτίσσης

Το πότε ιδρύθηκε και στέκει όρθιο στον ιερό βράχο το μοναστήρι της Ελασσώνος δεν είμαστε σε θέση να πούμε με βεβαιότητα γιατί δυστυχώς χάθηκαν τα παλιά αρχεία κατὰ την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Σύμφωνα με μία παράδοση, η οποία κατεγράφη από μοναχούς στον κώδικα 220 της Μονής, ιδρύθηκε τους πρώτους μΧ. αιώνες, πιθανότατα τον 5ο αιώνα. Ωστόσο θεωρούμε υπερβολική μια τέτοια άποψη, δεδομένου ότι ο μοναχισμός μόλις τότε είχε αρχίσει να ακμάζει και μάλιστα στις έρημους της Αιγύπτου και γενικά της Ανατολής.

Πληροφορούμαστε από «σιγίλλιο» γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωάννη του ΙΔ΄ (1342), του οποίου η γνησιότης ουδέποτε αμφισβητήθηκε, ότι το 1342 μ.Χ. λειτουργούσε η ιερά μονή της Ελασσώνος επ’ ονόματι της Θεοτόκου με την προσωνυμία Ολυμπιώτισσα. Το καθολικό της κτίσθηκε μέσα στο παλιό κάστρο και ήταν ανδρώα, πατριαρχική και σταυροπηγιακή, υπαγόταν δηλαδή απ΄ ευθείας διοικητικά στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.

Δεύτερο σημαντικό κείμενο για την ιστορία της Ολυμπιωτίσσης είναι ένα «Χρυσόβουλο» του 1336 που αποδίδεται στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικο Γ΄ τον Παλαιολόγο και το οποίο κατοχυρώνει την περιουσία του μοναστηριού.

Χορηγοί για το κτίσιμο της μονής θεωρούνται οι «σεβαστοκράτορες» Κωνσταντίνος και Θεόδωρος, συνδιοικητές της Θεσσαλίας κατά το διάστημα 1289-1303, οπότε στην περιοχή επικρατούσαν οι προαναφερθείσες ανθενωτικές οξύτητες.

Αρχικά η μονή ήταν αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Σε διασωθέντα έγγραφα και σε κώδικες αναφέρεται ότι μέχρι και τον 18ο αιώνα η ονομασία «της Μεταμορφώσεως» εναλλάσσεται με αυτήν της «Ολυμπιωτίσσης», ενώ αναφέρεται και παράλληλος εορτασμός των δύο εορτών του Αυγούστου. Πότε ακριβώς έγινε η μετονομασία δεν είμαστε βέβαιοι. Τολμούμε να υποστηρίξουμε ότι το σημερινό Καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, ίσως κτίσθηκε πάνω σε παλαιότερο ναό, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Κυρίου.

Την ονομασία Ολυμπιώτισσα οφείλει στην εικόνα της Παναγίας που μεταφέρθηκε «όταν εβασίλευον οι Χριστιανοί» από ένα μοναστήρι της Καρυάς στους πρόποδες του Ολύμπου. Η ιστορία της, η προσφορά της στον τόπο, η ύπαρξη της Θαυματουργής εικόνας, η πνευματική της ακτινοβολία, οι καλλιτεχνικοί θησαυροί και τα κειμήλιά της προκαλούν τον θαυμασμό πλήθους προσκυνητών που συρρέουν για να λάβουν τη χάρη της με σεβασμό, ελπίδα και πίστη.

Ως Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική μονή θεωρούνταν απαραβίαστη από οποιονδήποτε και απαλλασσόταν από ορισμένες φορολογίες. Απέκτησε μεγάλη περιουσία, η σωστή διαχείριση της οποίας βοήθησε ώστε να μπορεί να επιτελεί φιλανθρωπικό έργο σε καιρούς δύσκολους για τους κατοίκους της Ελασσώνος και για ολόκληρο το έθνος.

Η περίοδος της σκληρής δοκιμασίας άρχισε με την υποδούλωση της περιοχής στους Τούρκους. Το 1396 για πρώτη φορά ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Α΄ κατέλαβε τη Θεσσαλία, ενώ το 1420 ο Τουραχάν την κατέλαβε οριστικά.

Συνεχίζεται…