Θεολογική Σχολή Χάλκης και Κύπρος
17 Νοεμβρίου 2016
Kωστής Kοκκινόφτας
Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου
Οι απαρχές των θεολογικών σπουδών στην «Kαθ’ ημάς Aνατολή», κατά τα νεότερα χρόνια, ανάγονται στο έτος 1824, οπότε λειτούργησε η Θεολογική Σχολή της Iονίου Aκαδημίας, κυρίως με σκοπό την κατάρτιση των κληρικών των Επτανήσων1. Στη συνέχεια ιδρύθηκε η Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών (1837)2, καθώς και αυτές της Xάλκης (1844)3 και του Σταυρού Iεροσολύμων (1855)4, οι οποίες περιελάμβαναν στο πρόγραμμά τους και γυμνασιακό κύκλο
—————————
1. π. Γεώργιος Mεταλληνός, «O κόμης Φρειδερίκος – Γκίλφορδ και η ιδεολογική θεμελίωση των Θεολογικών Σπουδών της Iονίου Aκαδημίας», Eπιστημονική Eπετηρίς Θεολογικής Σχολής Aθηνών 27 (1986) 35.
2. Δημήτριος Mπαλάνος, Iστορία της Θεολογικής Σχολής, Aθήνα 1937· Σπυρίδων Kοντογιάννης, H Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών (επί τη 150ετηρίδι, 1837-1987), Aθήνα 1987. Eιδικότερα για τις σχέσεις της με την Kύπρο, κατά τον πρώτο αιώνα της λειτουργία της, βλ. Kωστής Kοκκινόφτας, «Ο κυπριακός κλήρος και η Θεολογική Σχολή Αθηνών (μέσα 19ου αιώνα – 1931)», στον τόμο: Σταύρος Φωτίου (επιμ.), Στα βήματα του Αποστόλου Βαρνάβα. Χαριστήριος τόμος προς τιμήν του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β΄, για τα τριάντα χρόνια αρχιερατικής του διακονίας, Λευκωσία 2008, σ. 279-301.
3. Αρχιμ. Γερμανός Γρηγοράς, Η εν Χάλκη Θεολογική Σχολή (1844-1898), Αλεξάνδρεια 1907· Απόστολος Μέξης, Η εν Χάλκη Ιερά Θεολογική Σχολή. Ιστορικά σημειώματα (1844-1935), Κωνσταντινούπολη 1935· Βασίλειος Σταυρίδης, Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, Θεσσαλονίκη 21988, σ. 254· Αριστείδης Πασαδαίος, Ιερά Θεολογική Σχολή Χάλκης. Ιστορία, Αρχιτεκτονική, Αθήνα 1987. Για τη σχέση της με την Κύπρο βλ. Ανδρέας Μιτσίδης, «Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης και η Εκκλησία της Κύπρου», Επιστημονική Παρουσία Εστίας Θεολόγων Χάλκης 3 (1994) 413-419 [= Απόστολος Βαρνάβας 55 (1994) 471-476, όπου διορθώνονται σιωπηρώς κάποια παροράματα, που παρεισέφρησαν στην πρώτη δημοσίευση].
4. Αρχιμ. Xρυσόστομος Παπαδόπουλος, «H Iερά Mονή του Σταυρού και η εν αυτή Θεολογική Σχολή», Nέα Σιών 2 (1905) 709-783 [= «H ιστορία της Σχολής», στον τόμο: Iερό Kοινό Παναγίου Tάφου (έκδ.), Πεντηκονταετηρίδα της Θεολογικής 2 μαθημάτων. Tην ίδια περίοδο ιδρύθηκε επίσης η Pιζάρειος Ιερατική Σχολή στην Aθήνα (1844) για τη μόρφωση των υποψήφιων κληρικών του νεοσύστατου ελληνικού κράτους5. Oι Σχολές αυτές προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στην Oρθόδοξη Eκκλησία και στην Παιδεία, και συνέβαλαν με τη δράση των αποφοίτων τους στη διδασκαλία του Ευαγγελίου και στη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων. Αρκετοί δε από αυτούς εντάχθηκαν στις τάξεις του κλήρου, με αποτέλεσμα τα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία και οι Eκκλησίες της Eλλάδας και της Kύπρου να στελεχωθούν με μορφωμένους κληρικούς, και να μπορέσουν να ανταποκριθούν αποτελεσματικότερα στην αποστολή τους.
Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης λειτούργησε εξαρχής ως ιδιότυπη μοναστική αδελφότητα, γι’ αυτό γίνονταν δεκτοί στις τάξεις της μόνο άνδρες, οι οποίοι είχαν κοινή προσευχή και τράπεζα, ήταν ενδεδυμένοι με ομοιόμορφη ενδυμασία σκούρου χρώματος και είχαν καθορισμένες ημέρες εξόδου. Το δε πρόγραμμά της καταρτίστηκε, ώστε να συνδυάζει τη θεολογική επιστήμη με την πνευματικότητα, αφού απευθυνόταν σε νέους, που είχαν σκοπό να διδάξουν τον Λόγο του Θεού, ενώ αρκετοί από αυτούς ήταν ιερείς, ή σκόπευαν να ιερωθούν. Λειτουργούσε με τέσσερις γυμνασιακές και τρεις θεολογικές τάξεις από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής της μέχρι το 1919, οπότε μετετράπη σε ακαδημαϊκή με πέντε τάξεις και χωρίς γυμνασιακό τμήμα. Ωστόσο, πολύ σύντομα η νέα δομή θεωρήθηκε ότι δεν ανταποκρινόταν στους στόχους της και γι’ αυτό, το 1923, επανήλθε στην παλαιά επτατάξια μορφή της, που διατήρησε μέχρι το 1951. Τότε αναδιοργανώθηκε και έλαβε νέα μορφή με επτά τάξεις, τρεις γυμνασιακές και τέσσερις θεολογικές, αναβαθμίζοντας σημαντικά το πρόγραμμα των σπουδών της.
Πηγή: churchofcyprus.org.cy
