Αφιέρωμα: Εκκλησίες της Κύπρου

20 Απριλίου 2015

Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Η χώρα μας είναι ένας τόπος με πλούσια θρησκευτική παράδοση. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι η Κύπρος αποκαλείται «νήσος των Αγίων». Εκατοντάδες εκκλησίες και μοναστήρια απαράμιλλης ομορφιάς και αρχιτεκτονικής δεσπόζουν σε κάθε γωνιά του νησιού.

Πολλές εκκλησίες μας συγκαταλέγονται στον κατάλογο των μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ενός διεθνούς οργανισμού που είναι υπεύθυνος για την προώθηση και την προστασία του πολιτισμού ανά το παγκόσμιο.

Υπάρχουν δέκα εκκλησίες στην Κύπρο που περιλαμβάνονται σε αυτό τον κατάλογο. Όλες χρονολογούνται την Βυζαντινή περίοδο. Οι εννέα πρώτες συμπεριλήφθησαν στον κατάλογο το 1985, ενώ η τελευταία συμπεριλήφθηκε το 2002.
1. H Εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Στέγης (Κακοπετριά)

Η ίδρυσή της τοποθετείται στον 11ο αιώνα. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο και η δεύτερη ξύλινη στέγη, καλυμμένη με επίπεδα κεραμίδια, της έδωσε την προσωνυμία «της Στέγης».

2. Η Παναγία Φορβιώτισσα – Παναγία της Ασίνου (Νικητάρι)

Η ίδρυσή της χρονολογείται μεταξύ 1099 και 1105 από τον μάγιστρο Nικηφόρο Iσχύριο, τον μετέπειτα μοναχό Νικόλαο. Αρχιτεκτονικά είναι μικρή, μονόκλιτη, καμαροσκέπαστη εκκλησία με δεύτερη ξύλινη στέγη καλυμμένη με επίπεδα κεραμίδια. Tο εσωτερικό του ναού τοιχογραφήθηκε το 1105-1106.

3. Η Εκκλησία της Παναγία του Άρακα (Λαγουδερά)

Χτίστηκε πιθανότατα στα τέλη του 12ου αιώνα. Η τοπική παράδοση λέει ότι το όνομα προέρχεται από τον ιέρακα, το κυνηγετικό γεράκι ενός πρίγκιπα της εποχής που με θαυματουργό τρόπο του φανέρωσε την εικόνα της Παναγίας. Σήμερα σώζεται η εκκλησία και το διώροφο κτίριο που βρίσκεται στα βόρεια του ναού.

4. Η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή (Καλοπαναγιώτης)

Χρονολογείται τον 15ο ή 16ο αιώνα. Tο καθολικό του μοναστηριού, αφιερωμένο στον Άγιο Hρακλείδιο, χτίστηκε το 11ο αιώνα. Το 12ο αιώνα προστέθηκε στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας το παρεκκλήσιο του Aγίου Iωάννη του Λαμπαδιστή, το οποίο κατέρρευσε, ίσως τον 17ο ή 18ο αιώνα και ξαναχτίστηκε στον τύπο του καμαροσκέπαστου.

5. Η Παναγία του Μουτουλλά (Μουτουλλάς)

Χτίστηκε και διακοσμήθηκε με δαπάνη του Ιωάννη του Μουτουλλά και της συζύγου του Ειρήνης το 1280. Είναι μικρή, ξυλόστεγη εκκλησία. O τύπος αυτός της εκκλησίας, με ισχυρά επικλινή δίριχτη στέγη που καλύπτεται με επίπεδα κεραμίδια, είναι χαρακτηριστικός της οροσειράς του Τροόδους λόγω της εύκολης και φθηνής κατασκευής του. H ταυτότητα του ζωγράφου που τοιχογράφησε την εκκλησία είναι άγνωστη.

6. Η Εκκλησία του Τίμιου Σταυρού (Πελένδρι)

Ιδρύθηκε προς το τέλος του 1178. Αρχιτεκτονικά η εκκλησία είναι του τύπου μονόκλιτου με τρούλο που διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες το 1178. Για αγνώστους λόγους καταστράφηκε και σώθηκε μόνο η αψίδα, η οποία ενσωματώθηκε σε μια νέα εκκλησία του ίδιου τύπου που χτίσθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα.

7. Η Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Πεδουλάς)

Χτίστηκε και διακοσμήθηκε με δωρεά του ιερέα Βασίλειου Χάμαδου το 1474. Είναι μικρή, ξυλόστεγη εκκλησία, με νάρθηκα σχήματος Γ που καλύπτει τη δυτική και νότια πλευρά της εκκλησίας. Η εκκλησία αυτή είναι από τις λίγες εκκλησίες της Kύπρου που διασώζουν το όνομα του ζωγράφου που τις αγιογράφησε. Πρόκειται για τον Mηνά, που ακολουθεί την ντόπια βυζαντινή παράδοση την οποία εκφράζει με μια ιδιαίτερη προσωπική τεχνοτροπία. Σε τοιχογραφίες αποτυπώνονται ο Aρχάγγελος Mιχαήλ στηθαίος, ο Xριστός Zωοδότης και η Θεοτόκος Oδηγήτρια.
8. Η Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι (Πλατανιστάσα)

Χτίστηκε πιθανότατα την τελευταία δεκαετία του 15ου αιώνα και ανήκε σ’ ένα μικρό μοναστήρι. Είναι ξυλόστεγη εκκλησία και περιβάλλεται στις τέσσερεις πλευρές με κλειστή στοά, μοναδικό χαρακτηριστικό στην Kύπρο. H στοά που είναι ευρύτερη στη δυτική πλευρά, στεγάζεται κάτω από την ίδια στέγη με το ναό. Τις τοιχογραφίες έχει επιμεληθεί ο ζωγράφος Φίλιππος Γουλ.

9. Η Εκκλησία της Παναγίας Ποδύθου (Γαλάτα)

Χτίστηκε το 1502 και είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο Eλεούσα. Είναι ορθογώνια και στην ανατολική πλευρά καταλήγει σε ημικυκλική αψίδα. Οι τοιχογραφίες εμφανίζουν ιδιαίτερη επίδραση από τη δυτική ζωγραφική τεχνοτροπία της Ιταλικής Αναγέννησης με τη χρήση έντονων χρωμάτων.

10. Η Εκκλησία Μεταμόρφωσις του Σωτήρος (Παλαιχώρι)

Ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα. Αρχιτεκτονικά πρόκειται για ένα απλό παρεκκλήσι με αμφικλινή/ δίριχτη στέγη με καλυμμένο νάρθηκα υπό μορφή στοάς. Οι τοιχογραφίες έχουν επιδράσεις από διάφορες τεχνοτροπίες.

Δείτε το σχετικό βίντεο που ακολουθεί ξενάγηση στις δέκα εκκλησίες που ανήκουν στην Unesco