Η διάδοση της Ελληνικής γλώσσας στην Παλαιστίνη, στην εποχή του Χριστού

 

Η Παλαιστίνη στον 1ο µ.Χ. αιώνα και ειδικότερα η περιοχή της Γαλιλαίας ευρίσκοντο υπό την εµφανή επίδραση του ελληνικού πολιτισµού, και η ελληνική γλώσσα ήταν ευρέως διαδεδοµένη και οµιλουµένη1 .Γνωστή επίσης και ως “Γαλιλαία των Εθνών” (Ματθαίος 4:15)2, η Γαλιλαία αποτελούσε το κέντρον του εµπορίου µεταξύ Μεσο-γείου, της Θάλασσας της Γαλιλαίας και των περιοχών της Δεκαπόλεως. Η Γαλιλαία περιεβάλετο από πόλεις κέντρα του ελληνικού πολιτισµού, µέ τις πόλεις της Πτολεµαϊδος, Τύρου και Σιδώνος στα δυτικά και βορειοδυτικά, της Πανιάδος και της Κιασάρειας Φιλίππου, της Ίππου και των Γαδάρων στα ανατολικά, της Σκυθοπόλεως στα νότια.3 Υπήρχε ένα εκτεταµένο δίκτυο υδάτινων και χερσαίων οδών που συνέδεαν την Γαλιλαία µέ τις όµορες περιοχές. Ως αποτέλεσµα, η Γαλιλαία ήταν κέντρον εµπορίου εσωτερικού και εξωτερικού, και διεκρίνετο από µία κοσµοπολιτική ατµόσφαιρα.

Ως αποτέλεσµα, η διάδοση της ελληνικής γλώσσας ήταν ευρύτατη. Μία ένδειξη αυτού έχουµε στο βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων (6:1 και 9:29), όπου αναφέρεται η διάκριση µεταξύ Ελληνιστών και Εβραίων, προφανώς αναφεροµένη στην γλωσσική διάκριση µεταξύ των Ιουδαίων που ωµιλούσαν κυρίως ελληνικά και εκείνων που ωµιλούσαν αραµαϊκά. Επίσης, µέ τον ίδιο όρο χαρακτηρίζονταν και οι εκτός Παλαιστίνης κάτοχοι ελληνικής παιδείας. Εποµένως, οι Ελληνιστές αποτελούσαν σηµαντικό µέρος του πληθυσµού της πόλεως των Ιεροσολύµων, όπου η ελληνική γλώσσα ωµιλήτο ευρέως.4 Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι επτά διάκονοι που αναφέρονται στις Πράξεις 6:5 για να διακονούν τους ελληνοφώνους χριστιανούς (τους “ελληνιστές”), έχουν όλοι τους ελληνικά ονόµατα.

Ο Ιησούς όπως και οι µαθητές Του, ήσαν Γαλιλαίοι. Ο Ιησούς µεγάλωσε στην Ναζαρέτ, και ένα µεγάλο µέρος της επιγείου Του διακονίας, κηρύγµατος και επιτελέσεως θαυµάτων και θεραπειών, έλαβε χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Γαλιλαίας πέριξ των πόλεων Ναζαρέτ, Ναιν, Κανά και Καπερναούµ.  Παρ’ ότι η Ναζαρέτ ήταν ένα µικρό χωριό µόλις 2000 κατοίκων, και εβασίζετο στην γεωργία (Ιωάννης 1:46), είχε αναπτύξει γλωσσικές, πολιτισµικές και οικονοµικές σχέσεις µέ την ευρύτερη περιοχή. Η Ναζαρέτ ήταν κοντά στο δίκτυο µιάς από τις κυριότερες εµπορικές οδούς της αρχαίας Παλαιστίνης, την Via Maris, που συνέδεε την Δαµασκό µέ την Μεσόγειο. Η Καπερναούµ εξυπηρετούσε ως είσοδο στην Γαυλωνίτιδα χώρα (σηµερινά υψίπεδα του Γκολάν), και ήταν έδρα τελωνείου που επέβαλε φόρους και τέλη σε εµπόρους και εµπορεύµατα (Μάρκος 2:14). Η Καπερναούµ, µέ ένα πληθυσµό µεταξύ 12000 και 15000 κατοίκων, όπως και η Τιβεριάς, πόλη ιδρυθείσα από τον Ηρώδη Αντύπα, αποτελούσαν εµπορικά κέντρα µέ µεικτό πληθυσµό και εν πολλοίς δίγλωσσο.5

Όλες οι ιστορικές και αρχαιολογικές αποδείξεις  συµφωνούν µέ όσα γνωρίζουµε για τον βίο του Ιησού και των Μαθητών Του. Ο Ματθαίος (Ματθαίος 9:9, Λουκάς 5:27-28), επίσης γνωστός και ως Λεβί (Μάρκος 2:13-14), ήταν τελώνης, φοροεισπράκτορας στην Καπερναούµ, οπωσδήποτε λόγω επαγγέλµατος και των επαφών του µέ τις επίσηµες αρχές, γνώριζε και ωµιλούσε ελληνικά. Πολλοί εκ των Μαθητών του Κυρίου ήσαν αλιείς (Πέτρος, Ανδρέας, Ιάκωβος, Ιωάννης), οι οποίοι εµπορεύονταν τα αλιεύµατά τους από την θάλασσα της Γαλιλαίας. Θα γνώριζαν ελληνικά προκειµένου να εξασκήσουν το επάγγελµα του εµπόρου ιχθύων. Επίσης είναι αξιοσηµείωτο ότι, από τους Αποστόλους, οι Ανδρέας και Φίλιππος είχαν ελληνικά ονόµατα, και τα ονόµατα του Σίµωνος, Συµεών, Βαρθολοµαίου και Θαδδαίου ήσαν εξ ελληνικής ρίζας η εξελληνισµένα. Αυτό έχει την σηµασία του, όταν λάβουµε υπ’ όψιν το γεγονός ότι , όταν οι Έλληνες ήλθαν στον Φίλιππο, που κατήγετο από την Βησθαϊδά, και επιθυµούσαν να δουν τον Ιησού, ο Φίλιππος τους παρέπεµψε στον Ανδρέα, που επίσης κατήγετο από την Βησθαϊδά (Ιωάννης 1:44, και 12:20-22). Προφανώς, οι Φίλιππος και Ανδρέας γνώριζαν τα ελληνικά και µπορούσαν να συνοµιλήσουν µέ αυτούς τους Έλληνες που επιθυµούσαν να συναντήσουν τον Ιησού. Άλλωστε, και ο Ίδιος ο Ιησούς γνώριζε και ωµιλούσε ελληνικά, ούτως ώστε να συνδιαλέγεται και να κηρύττει στους ελληνόφωνους και έλληνες κατοίκους της περιοχής της “Γαλιλαίας των Εθνών”, και ιδίως των κατοίκων των ελληνικών πόλεων της Δεκαπόλεως και της Φοινίκης. Επίσης, ο Ιησούς σε ποιά γλώσσα µίλησε µέ τον Πιλάτο? όχι βεβαίως στα εβραϊκά η αραµαϊκά, που ο Πιλάτος ασφαλώς δεν εγνώριζε, αλλά στα ελληνικά.

Συχνό επίσης ήταν το φαινόµενο οι Εβραίοι του 1ου µ.Χ. αιώνος να έχουν διπλά ονόµατα, ένα εβραϊκό και ένα ελληνικό η εξελληνισµένο (πρβλ. Σίµων Πέτρος, Σαύλος-Παύλος). Δεν µάς εκπλήσσει το γεγονός ότι ο Σίµων που έλαβε από τον Ίδιο τον Χριστό το νέο του όνοµα “Πέτρος”, ένα καθαρά ελληνικό όνοµα, έζησε και εργάσθηκε σε µία εξελληνισµένη περιοχή, οπωσδήποτε γνώριζε και ωµιλούσε ελληνικά. Παρ’ όλο που χαρακτηρίζεται αυτός και ο Ιωάννης από τα µέλη του Συνεδρίου (Σανχεδριν) ως άνθρωποι ιδιώτες και αµόρφωτοι (Πράξεις 4:13), αυτό δεν σηµαίνει ότι ήσαν όντως αµόρφωτοι και αγράµµατοι. Ασφαλώς, µέ τα µέτρα των Φαρισαίων εθεωρούντο αµόρφωτοι, µέ την έννοια ότι δεν είχαν φοιτήσει σε κάποια από τις ραββινικές σχολές η δεν είχαν παρακολουθήσει ως ακροατές τις διδασκαλίες κάποιων διασήµων Ραββίνων διδασκάλων. Ωστόσο, γνώριζαν πολύ καλά να διαβάζουν και να µελετούν τις Γραφές που ωµιλούσαν προφητικώς για την έλευση του Μεσσία. Και µέ τα ελληνικά µέτρα ασφαλώς εθεωρούντο αµόρφωτοι, µέ την έννοια ότι δεν γνώριζαν την ελλληνική φιλοσοφία. Ωστόσο, ως έµποροι ιχθύων και διευθύνοντες µία εταιρεία αλιευτικών πλοίων, ο Πέτρος, ο αδελφός του Ανδρέας, οι Ιάκωβος και Ιωάννης ασφαλώς γνώριζαν και µπορούσαν να επικοινωνούν στα ελληνικά.

Άλλωστε, υπάρχουν άφθονες αρχαιολογικές και επιγραφικές µαρτυρίες, νοµίσµατα που κυκλοφόρησαν από τον Ηρώδη και τον Ηρώδη Αγρίπα, πάπυροι, επιτύµβιες επιγραφές και χαράγµατα, αποδεικνύουν ότι η ελληνική γλώσσα ήταν ευρέως διαδεδοµένη, ωµιλουµένη µεταξύ των κατοίκων της Παλαιστίνης. Η ελληνική γλώσσα αποτελούσε το κοινό γλωσσικό ιδίωµα επικοινωνίας όλων των λαών της Μεσογείου την εποχή του Χριστού.6

 

 Αρχιµανδρίτης π. Κύριλλος Κεφαλόπουλος   «ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ» Αρ. Τεύχους 134  Οκτώβριος 2013

 ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Levine, L.I. (ed.), The Galilee in Late Antiquity, New York, Jewish Theological Seminary of America, 1992, pp. 70-71. Freyne, S., Galilee from Alexander the Great to Hadrian 323 B.C.E. to 135 B.C.E.: A Study of Second Temple Judaism, Notre Dame, University of Notre Dame, 1980].

2. Η έκταση της διείσδυση της ελληνικής γλώσσας και πολιτισµού στην Παλαιστίνη, όχι µόνον στις πόλεις αλλά και στην αγροτική ύπαιθρο, εξετάζεται αναλυτικώς στα έργα των A.H.M. Jones, The Greek City: From Alexander to Justinian, Oxford, Clarendon Press, 1940, pp. 289-295. T. Tcherikover, Hellenistic Civilization and the Jews, Philadelphia, Jewish Publication Society of America, 1959, pp. 14-116. M. Hengel, Judaism and Hellenism: Studies in their Encounter during the Early Hellenistic Period, London, SCM, 1974, pp. 58-106.

3.  Sevenster, J.N., Do you Know Greek? How Much Greek could the First Jewish Christians have known?, Leiden, Brill, 1968, pp. 96-97.

4. M. Hengel, op. cit., pp. 14-15.

5. Meyers, E.M. and Strange, J.F., Archaeology, the Rabbis and Early Christianity, London, SCM 1981, pp. 56-58.

6. Schurer, E., The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (3 vols), Edinburgh, 1973-86, vol. 2, pp. 53-54.