Κύπρος-Χρονολόγιο (1955- ένοπλος αγώνας)

του Αλέκου Αγγελίδη 
από το βιβλίο “Κύπρος-Ημερολόγιο λεηλασιών και αγώνων…”

Ο στρατηγός Γρίβας, με το ψευδώνυμο «Διγενής», αποβιβάζεται τη νύχτα της 6^ης Νοεμβρίου 1954 στο Χλωρακά της Πάφου με ένα μικρό πλοιάριο, το οποίο απέπλευσε από τη Ρόδο. Ο Γρίβας, φτάνοντας στην Κύπρο, κoινοποιεί, όσο πιο γρήγορα επιτρέπουν οι συνθήκες κι όσο πιο έντονα γίνεται, την οργάνωση της ΕΟΚΑ[1], της οποίας και γίνεται αρχηγός.

Η ιδέα της ίδρυσης της ΕΟΚΑ, της ένοπλης αυτής οργάνωσης για τη δυναμική δραστηριοποίηση των αγώνων των καταδυναστευόμενων Κυπρίων, ήταν απόρροια των αλλλεπάλληλων συσκέψεων που είχαν γίνει, υπό την προεδρεία του αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Αθήνα, το Μάρτιο του 1951. Τότε συστήθηκε επιτροπή αγώνα με τη συμμετοχή και του τότε αντισυνταγματάρχη του ελληνικού στρατού Γεωργίου Γρίβα.

Οι Κύπριοι αντιλαμβάνονταν πια, πως μόνο με ένοπλο αγώνα είναι δυνατό να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους και αρχίζουν να οργανώνονται στα σοβαρά και να προετοιμάζονται συστηματικά για ένοπλη δράση.

Οι Άγγλοι, όμως, αγρυπνούν κι αυτοί και παρακολουθούν από κοντά τις κινήσεις τους. Οι πληροφοριοδότες των κρατούντων δεν λείπουν φυσικά και το τουρκικό στοιχείο είναι προθυμότατο να βοηθά τους Άγγλους. Το αγγλικό ναυαρχείο γρηγορεί.

25 Φεβρουαρίου 1955

Στις 25 Φεβρουαρίου 1955, αγγλικά περιπολικά πιάνουν έξω από τις ακτές της Πάφου το πλοιάριο «Άγιος Γεώργιος»και σ’ αυτό συλλαμβάνουν δεκατρείς καταζητούμενους πατριώτες. Τους κλείνουν στις φυλακές με την κατηγορία ότι εισάγουν παράνομα όπλα στο νησί. Ανάμεσά τους είναι και ο Σωκράτης Λοϊζίδης, στο χαρτοφύκαλα του οποίου βρέθηκε επαναστατική προκήρυξη του Εθνικού Μετώπου Απελευθέρωσης Κύπρου. Οι έρευνες και οι αναζητήσεις γενικεύονται και ακολουθούν και άλλες συλλήψεις στη στεριά. Οι συλλήψεις αυτές δίνουν την αφορμή της έναρξης του ένοπλου αγώνα, που εκκολάπτεται από καιρό. Η ένοπλη οργάνωση ΕΟΚΑ ξεφαντώνει και μπαίνει επικεφαλής των αγωνιζόμενων Κυπρίων.

31 Μαρτίου

Τη νύχτα της 31^ης Μαρτίου προς την 1^η Απριλίου 1955, κυκλοφορεί στις κυριότερες πόλεις της Κύπρου προκήρυξη, η οποία υπογράφεται από τον αρχηγό της ΕΟΚΑ, το Διγενή και γράφει τα εξής:

«Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστην εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του αγγλικού ζυγού με σύνθημα εκείνο, το οποίον μας κατέλιπον οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: «Ή ταν ή επί τας».

Αδελφοί Κύπριοι. Από τα βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι, οι οποίοι ελάμπρυναν την ελληνικήν ιστορίαν, δια να διατηρήσουν την  ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με αίμα. Μας ατενίζει ακόμη σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνομεν «πολλώ κάρρονες» τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον ότι, εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την ελευθερία μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του «σημερινού Έλληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει». Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας. Γι’ αυτό και θα νικήσωμεν.

Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι οι λαοί να χύνουν το αίμα των, για να αποκτήσουν την ελευθερίαν των, το θείον αυτό δώρο, δια το οποίο και ημείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας και δια το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού.

Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας. Εμπρός, όλοι μαζί για την ελευθερία της Κύπρου μας.

ΕΟΚΑ, ο Αρχηγός Διγενής».

Την ίδια νύχτα, τέσσερις προσωπιδοφόροι αγωνιστές εξουδετερώνουν το νυχτοφύλακα του ραδιοφωνικού σταθμού στη Λευκωσία και με εκρηκτικές ύλες προκαλούν ζημιές στο κτίριο. Άλλοι αγωνιστές επιτίθενται στα γραφεία της Αρχιγραμματείας, στα γραφεία της Παιδείας και στα γραφεία Στρατιωτικών. Άλλοι τρεις ένοπλοι χτυπούν βρετανικά στρατόπεδα και ανατινάζουν ηλεκτρική γεννήτρια. Στη Λάρνακα χτυπούν το διοικητήριο και το δικαστικό μέγαρο. Σ’ άλλες πόλεις, χτυπούν αστυνομικούς σταθμούς και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Το βράδυ αυτό, ο αγωνιστής Μόδεστος Παντελής, προσπαθώντας να κόψει ηλεκτροφόρα καλώδια, παθαίνει ηλεκτροπληξία και μένει νεκρός. Είναι το πρώτο θύμα του ένοπλου αγώνα.

Το σύνθημα πια είχε δοθεί. Ο ένοπλος αγώνας είχε αρχίσει. Στις πόλεις και στα χωριά κυκλοφορούν οι πρώτες προκηρύξεις, που διακηρύττουν ξεκάθαρα και βροντόφωνα: «Είμεθα διατεθημένοι να αναλάβουμε έντοπλο αγώνα, για να απαλλάξουμε την Κύπρο από τη Βρετανία και να πετύχουμε την ένωσή μας με την Ελλάδα . . .».

Τις επόμενες μέρες, οι επιθέσεις κατά αγγλικών στόχων συνεχίζονται. Αξακολουθούν μαθητικές διαδηλώσεις στις πλατείες και απεργίες σε εκτελούμενα στρατιωτικά έργα.

Ο ένοπλος αγώνας έχει αρχίσει. Και ενώ ολόκληρος ο ελληνισμός ριγεί και συνταράσσεται, η κυβέρνηση των Αθηνών δείχνει μεγάλη χλιαρότητα και αδιαφορία. Καμιά ενέργεια, καμιά έξαρση, καμιά μαχητικότητα. Μόνο ο ραδιοφωνικός σταθμός μετέδωσε ανταπόκριση από το Παρίσι «περί τρομακτικών εκρήξεων εν Κύπρω». «Η Φωνή της Πατρίδος έμεινε άφωνος», θα γράψει ο Γρίβας αργότερα και θα συνεχίσει μαστιγώνοντας τους ηγέτες του Έθνους. «Η Φωνή της Πατρίδος του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών ήτο κάτι που η λέξη «αίσχος» θα ήταν ολίγον να της απονεμηθεί.

Και «η Φωνή της Πατρίδος», αντί κουράγιου και συμπαράστασης προς τον αγωνιζόμενο ένοπλο πια κυπριακό ελληνισμό, έλεγε: «Η ελευθερία δεν αποκτάται με τρομοκρατίαν». Τρομοκρατία έβλεπε τον αγώνα των σκλάβων  αδελφών η Αθήνα.

Αργότερα, η κυβέρνηση Καραμανλή θα απαγορέψει τελείως τις εκπομπές από την Κύπρο, όπως καταγγέλλει ο συντάκτης τους Δ. Πουρνάρας.

15 Απριλίου

Στις 15 Απριλίου 1955, ο Μακάριος παίρνει μέρος στην αφρικανοασιατική συνδιάσκεψη στο Μαντούκ της Ινδονησίας. Εκεί γνωρίζεται με το Νεχρού, το Σοεκάρνο και άλλους ηγέτες. Το γεγονός αυτό δίνει νέα και εκπληκτική τροπή στην κυπριακή υπόθεση. Ο «Τρίτος Κόσμος» μαθαίνει από πρώτο χέρι τα διαδραματιζόμενα στο μαρτυρικό νησί και ενδιαφέρεται για το δράμα του κυπριακού λαού. Επιστρέφοντας στην Κύπρο ο εθνάρχης, περνά από το Κάιρο και την Αθήνα. Ο έξω κόσμος μαθαίνει τώρα όλο και περισσότερα για την Κύπρο. Παράλληλα όμως και οι Άγγλοι.

30 Ιουνίου

Στις 30 Ιουνίου, ο Ήντεν ανακοινώνει ότι συγκαλεί στο Λονδίνο τριμερή διάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών Αγγλίας, Ελλάδας και Τουρκίας, για να συσκεφτούν επάνω σε πολιτικά και αμυντικά ζητήματα, που επηρεάζουν την Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Η Κυπριακή Εθναρχία διαμαρτύρται για την παρουσία της Τουρκίας στις συζητήσεις αυτές, την οποία θεωρεί άσχετη, αντικανονική και αδικαιολόγητη. Η Τουρκία, λένε οι Κύπριοι, δεν έχει καμιά απολύτως θέση σε μια τέτοια διάσκεψη, γιατί αυτή, με τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923, παραχώρησε όλα τα δικαιώματά της στην Αγγλία. Αναθεώρησε τότε το καθεστώς του 1878 και 1914 και αποξενώθηκε τελείως από την Κύπρο. Η παρουσία της, λοιπόν, στις συζητήσεις αυτές είναι παράνομη. Οι Άγγλοι, όμως, επιμένουν, γιατί η παρουσία της Τουρκίας στο τριμερές συνέδριο και η ψήφος της, ενούμενη με την ψήφο της Αγγλίας, θε εξουδετερώσει και θα εξανεμίσει τις ελληνικές απόψεις. Γι’ αυτό και το Φόρεϊν Όφφις επιμένει και εργάζεται για την οπωσδήποτε παρουσία των Τούρκων στις συζητήσεις.

9 Ιουλίου

Στις 9 Ιουλίου 1955, μέσα σε μια τεταμένη και ταραχώδη ατμόσφαιρα, έρχεται στην Κύπρο ο υπουργός των Αποικιών Άλλαν Λένοξ Μπόυντ μαζί με τον υφυπουργό των Αποικιών σερ Τζων Μάρτιν. Την ίδια μέρα, γίνεται συνάντηση Μακαρίου – Μπόυντ. Ο Άγγλος υπουργός επαναλαμβάνει και υποστηρίζει τις γνωστές αρνητικές του θέσεις, ενώ ο Μακάριος επιμένει στην αυτοδιάθεση του κυπριακού λαού. Σαν αποτέλεσμα της στάσης αυτής του Μακαρίου, είναι η ένταση των αστυνομικών μέτρων σ’ ολόκληρο το νησί.

11 Ιουλίου

Στις 11 Ιουλίου, ο Μακάριος επισκέπτεται την Αθήνα, όπου συναντά τον Παπάγο, τον Κανελλόπουλο και άλλους Έλληνες πολιτικούς. Διαμαρτύρεται για την άνευ όρων αποδοχή από την ελληνική κυβέρνηση της βρετανικής πρόσκλησης για την τριμερή διάσκεψη του Λονδίνου και αξιώνει και πάλι από την ελληνική κυβέρνηση να προσφύγει στον ΟΗΕ. «Δε νοείται», τονίζει, «συζήτηση με απόντα τον άμεσα ενδιαφερόμενο κυπριακό λαό και μάλιστα με παρούσα την τελείως αναρμόδια και άσχετη Τουρκία».

Κάνει δηλώσεις στην Αθήνα και αργότερα στη Λεωκωσία και χαρακτηρίζει παγίδα την τακτική αυτή των Άγγλων, υπογραμμίζοντας το επικίνδυνο της εισόδου της Τουρκίας στο κυπριακό πρόβλημα.

Η ελληνική κυβέρνηση, όμως, έχει χαράξει πια το δρόμο της προδοσίας και ακολουθεί σκυφτά το μονοπάτι της υποτέλειας.

15 Ιουλίου

Στις 15 Ιουλίου, σε έκτακτη έκδοση της Εφημερίδας της Κυβέρνησης της Κύπρου, δημοσιεύεται από τους Άγγλους νέος καταπιεστικός νόμος, ο νόμος «Περί Κρατήσεως Προσώπων». Εκατοντάδες Κύπριοι θα κλειστούν μ’ αυτόν το νόμο τις επόμενες μέρες στις φυλακές. Από την ημέρα αυτή, η αστυνόμευση του νησιού γίνεται πιο αυστηρή. Οι Άγγλοι έχουν τώρα το δικαίωμα να συλλαμβάνουν και να εξορίζουν ή να κλείνουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης οποιονδήποτε πολίτη της Κύπρου, έστω και αν ακόμη απλώς τον υποψιάζονται πως είναι μέλος ή υποστηριχτής της ΕΟΚΑ.

30 Ιουλίου

Στις 30 Ιουλίου, η αγγλική κυβέρνηση καλεί επίσημα την ελληνική και την τουρκική σε τριμερή διάσκεψη στο Λονδίνο. Η Ελλάδα την αποδέχεται χωρίς καμία επιφύλαξη.

26 Αυγούστου

Στη Λευκωσία γίνεται στις 26 Αυγούστου η Τρίτη Παγκύπρια Εθνοσυνέλευση. Οι Κύπριοι διαμαρτύρονται για τις καταπιέσεις των Άγγλων και αξιώνουν να απαλλαγούν αμέσως από τα δεσμά της δουλείας και να εφαρμοστεί ο θεσμός της αυτοδιάθεσης των λαών.

29 Αυγούστου

Στις 29 Αυγούστου, παρά τις αντιρρήσεις των Κυπρίων, αρχίζει η τριμερής διάσκεψη στο Λονδίνο. Σκοπός της Αγγλίας είναι να προβάλει διεθνώς την Τουρκία, σαν αποφασιστικό παράγοντα για τη ρύθμιση του κυπριακού και να εμφανίσει το κυπριακό, όχι σα διαφορά Αγγλίας και Κύπρου, αλλά σα διαφορά Ελλάδας και Τουρκίας, στην οποία η Αγγλία θα παίξει το ρόλο του καλού μεσολαβητή. Έτσι, ο Μακμίλλαν προτείνει, «σαν καλός μεσολαβητής», την παραχώρηση Συντάγματος στην Κύπρο, «μέσα στα πλαίσια, όμως, των στρατιωτικών αναγκών που επιβάλλει η παρούσα διεθνής κατάσταση».

Ο Μακμίλλαν έκανε την έναρξη της διάσκεψης και άφησε τους Έλληνες και τους Τούρκους να τα πουν μεταξύ τους. Μίλησε ο Στεφανόπουλος για αυτοδιάθεση, ενώ ο Ζορλού αντέδρασε και διατύπωσε τις τουρκικές απόψεις. Οι Άγγλοι στάθηκαν παράμερα τάχα και φάνηκαν σα διαιτητές και συμβιβαστές.

Ο Δούρειος Ίππος του Μακμίλλαν είχε δράσει. Οι Τούρκοι μπήκαν μέσα στα τείχη. Οι «πολιτικοί της σφαλιάρας» των Αθηνών σε δηλώσεις τους θεώρησαν «τιμή τους» τη συνάντηση αυτή.

Δυο χρόνια αργότερα, ο Άγγλος δημοσιογράφος και συγγραφέας Σύριλ Φωλλς αποκάλυψε στο Δ. Μπίτσιο, που ήταν μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας τότε, τα εξής χαρακτηριστικά. Λίγο μετά την «τριμερή» του Λονδίνου, ο Φωλλς συνάντησε το μόνιμο υφυπουργό Εξωτερικών της Αγγλίας στον οποίο είπε: «Μου φαίνεται πως ο σκοπός μας στην «τριμερή» ήταν να βάλουμε τους Έλληνες αντιμέτωπους με τους Τούρκους». Και ο υφηπουργός απάντησε ωμά: «Αυτό ήταν το αντικείμενο της απόπειρας».

Ο Στεφανόπουλος χαιρόταν: «που οι Έλληνες θα συναντιόταν, για να συζητήσουν με τους Τούρκους φίλους τους». Λόγια που εξέπληξαν κι αυτόν τον ίδιο το Μακμίλλαν. «Απορήσαμε», λέει ο Μακμίλλαν, «πώς η ελληνική κυβέρνηση δέχτηκε την πρόσκληση, χωρίς καμιά επιφύλαξη και χωρίς κανένα όρο».

Αργότερα, ο Άγγλος υπουργός των Εξωτερικών θα γράψει στα απομνημονεύματά του: «Έπρεπε να καλέσουμε την Ελλάδα και την Τουρκία σε τριμερή διάσκεψη. Περιμέναμε ότι οι Τούρκοι θα δέχονταν οτιδήποτε. Αν και οι Έλληνες δέχονταν, θα υποβάλαμε προτάσεις για τη συνταγματική πρόοδο της νήσου. Αν οι Έλληνες αρνούνταν, αυτό θα τους εξέθετε διεθνώς και θα δυνάμωνε τη θέση της Αγγλίας στα Ηνωμένα Έθνη.

Ύστερα από την τριμερή, ο βασιλιάς Παύλος έστειλε θερμό προσωπικό μήνυμα στο Μακμίλλαν και χαιρέτιζε με ικανοποίηση «την τολμηράν και διορατικήν πρωτοβουλίαν των Άγγλων». Δηλαδή, χαιρέτιζε περιχαρής το μπάσιμο του νερού στ’ αυλάκι, που εξυπηρετούσε τα προμελετημένα κι από κοινού προκαθορισμένα καταχθόνια σχέδια των Άγγλων. Χαιρέτιζε το θάψιμο του κυπριακού ζητήματος και την προδοσία του κυπριακού λαού, καθώς και τη δολοφονία των ονείρων του. Χαιρέτιζε αυτό, που σίγουρα δούλευε πια για τους Τούρκους κι απέβλεπε στη διχοτόμηση της Κύπρου.

7 Σεπτεμβρίου

Η διάσκεψη τελειώνει στις 7 Σεπτεμβρίου χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Η ελληνική πλευρά δεν δέχεται καμιά ρύθμιση, που να αποκλείει εκ των προτέρων το ενδεχόμενο της ένωσης. Η Τουρκία αντίθετα δεν δέχεται τίποτα που να μην αποκλείει απωσδήποτε την ένωση. Οι Άγγλοι δεν αποκλείουν την αυτοκυβέρνηση του νησιού από τους Έλληνες και τους Τούρκους κατοίκους του, τη θέλουν, όμως, κάτω από την αγγλική επικυριαρχία. Οι απόψεις είναι εκ διαμέτρου αντίθετες και το ζήτημα καταλήγει σε αδιέξοδο. Οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί δεν μπορούν να μεσολαβήσουν και να συμβάλουν στην εξεύρεση λύσης. Το ΝΑΤΟ επιλαμβάνεται του θέματος, το εξετάζει, αλλά χωρίς κανένα αποτέλεσμα.

Την προηγούμενη της λήξης των εργασιών της διάσκεψης (6 Σεπτεμβρίου 1955), σαν υπογράμμιση των τουρκικών απόψεων και απαιτήσεων, γίνονται πρωτοφανείς σε αγριότητα βαρβαρότητες από μέρους του κατάλληλα παρακινούμενου τουρκικού όχλου σε βάρος των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης. Τόση είναι η βαρβαρότητα και η ωμότητα των Τούρκων, που η μανία τους ξεσπά ακόμη και στις οικογένειες των Ελλήνων αξιωματικών, που υπηρετούν στις υπηρεσίες του ΝΑΤΟ, στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη. Εκατοντάδες σπίτια και πολλές εκκλησίες κάηκαν και λεηλατήθηκαν από τον τουρκικό όχλο, ύστερα από την επίσημη προτροπή και την ανοχή των τουρκικών αρχών.

Όπως γράφει ο γνωστός Άγγλος συνταγματάρχης C. M. Woodhouse[2], έχει αποδειχθεί πως οι ταραχές αυτές ήταν έργο προσχεδιασμένο και οργανωμένο από την τουρκική κυβέρνηση Μεντερές. Αυτό, επίσης, αποδείχτηκε το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 1960.

Τα έκτροπα αυτά οξύνουν περισσότερο την κατάσταση, χαλαρώνουν το συμπαγές του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο και περιπλέκουν ιδιαίτερα το κυπριακό ζήτημα. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας, η Ελλάδα δεν παίρνει μέρος στις διάφορες ασκήσεις του ΝΑΤΟ, ούτε και στην άσκηση που γίνεται τις μέρες εκείνες στην Α. Μεσόγειο.

Η διάσταση της Ελλάδας με την Αγγλία και την Τουρκία ευρύνθηκε τώρα επικίνδυνα. Πίκρα και αγανάκτηση γέμισε τις ψυχές των Ελλήνων κατά των Δυτικών Δυνάμεων και ξανάναψε το παλιό μίσος κατά των Τούρκων, που η τουρκική κυβέρνηση ζήτησε τυπικά «συγγνώμη» για τα διαδραματισθέντα έκτροπα και προσφέρθηκε να πληρώσει και αποζημίωση στους παθόντες.

Ύστερα από όλα αυτά, η Ελλάδα υποβάλλει αίτηση για συζήτηση του κυπριακού στον ΟΗΕ.

Την επόμενη των τουρκικών κανιβαλισμών στην Κωνσταντινούπολη, ο Μακμίλλαν γράφει στο ημερολόγιό του: «Η διάσκεψη απέδειξε ότι το κυπριακό δεν είναι ένα αποικιακό πρόβλημα, αλλά μια μεγάλη διεθνής διαφορά. Η θέση των Τούρκων δεν έχει γίνει αντιληπτή ως τώρα. Οι περισσότεροι Άγγλοι δεν συμβουλεύονται το χάρτη και λίγοι από αυτούς έχουν καταλάβει τη σημασία-κλειδί, που έχει η Κύπρος για μας και για τους Τούρκους. Αυτός που κρατά την Κύπρο ελέγχει το λιμάνι της Αλεξανδρέττας και τα νώτα της Τουρκίας». Ωραίες ιδέες έβαζαν οι Άγγλοι στο κεφάλι των Τούρκων.

Να, λοιπόν, πιοιοι και πώς εμπνεύστηκαν την ανάμειξη των Τούρκων στο Κυπριακό και ποιοι την υποδαύλισαν. Ποιοι άνοιξαν το δρόμο για τη διχοτόμηση και ποιοι δικοί μας ήταν περήφανοι για τους «φίλους τους», τους Τούρκους και χαιρέτιζαν «την τολμηράν και διορατική πρωτοβουλίαν« των Άγγλων.

21 Σεπτεμβρίου

Στις 21 Σεπτεμβρίου, συζητείται στη Γενική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών η ελληνική προσφυγή, η οποία απορρίπτεται με ψήφους 4 υπέρ της εγγραφής, 7 κατά και 4 αποχές.

23 Σεπτεμβρίου

Σε δυο μέρες (23 Σεπτεμβρίου), η απορριπτική απόφαση της Γενικής Επιτροπής έρχεται στην ολομέλεια. Η Αμερική παίρνει το μέρος της Αγγλίας. Η πρόταση δεν εγγράφεται στην ημερήσια διάταξη για συζήτηση στην ολομέλεια της 10ης  συνόδου, γιατί 22 ψηφίζουν υπέρ της εγγραφής, 28 κατά και 10 απέχουν.

Στην Κύπρο, μόλις φτάνουν τα δυσάρεστα νέα, ο λαός ξεσηκώνεται σε συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις. Οι Άγγλοι στέλνουν ενισχύσεις στο νησί. Οι ένοπλες δυνάμεις τους που βρίσκονται στην Κύπρο αυξάνονται κι από πέντε χιλιάδες γίνονται σαράντα πέντε.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1955

Στις αρχές Οκτωβρίου, κυβερνήτης της Κύπρου και διοικητής των ενόπλων δυνάμεων του νησιού διορίζεται ο στρατάρχης Χάρτιγκ, πρώην αρχηγός του γενικού αυτοκρατορικού επιτελείου, γνωστός κι από την αντιμετώπιση των Μάο-Μάο στην Κένυα.

4 Οκτωβρίου

Ύστερα από την απόρριψη της ελληνικής προσφυγής στον ΟΗΕ, ο Μακάριος συναντά στις 4 Οκτωβρίου το νέο κυβερνήτη της Κύπρου Χάρτιγκ και του προτείνει σχέδιο εκ τριών σημείων:

1. Η Βρετανία να αναγνωρίσει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης της Κύπρου.
2. Ο κυπριακός λαός να συνεργαστεί με τη βρετανική κυβέρρνηση και
3. Ο χρόνος πλήρους αυτοδιάθεσης να ρυθμιστεί μεταξύ Αγγλίας και Κύπρου.

Τις μέρες αυτές στην Αθήνα ο Παπάγος, βαριά άρρωστος, μαθαίνοντας την απόρριψη της ελληνικής προσφυγής στον ΟΗΕ, δέχεται και άλλο ράπισμα. Κι άλλη ταπείνωση. Έτσι, ταπεινωμένος και παραμερισμένος από τους αγγλοαμερικάνους φίλους του και προϊσταμένους του, πεθαίνει στις 4 Οκτωβρίου 1955. Η κηδεία του γίνεται πομπώδης κι επιβλητική. Η μορφή του, όμως, στη συνείδηση του ελληνικού λαού και το όνομά του στις σκέψεις των Κυπρίων μένουν σκοτεινές σκιές, χαραγμένες με αντιπαθή γράμματα και χρώματα, τυλιγμένες στη δουλικότητα και στην ξένη εξάρτηση.

6 Οκτωβρίου

Όλοι περιμένουν πως διάδοχος του ξενοστήριχτου «μεγάλου στρατάρχη» θα είναι ο Στεφ. Στεφανόπουλος. Τελείως απροσδόκητα, όμως, και προς κατάπληξη όλων, ο βασιλιάς Παύλος καλεί στις 6 Οκτωβρίου τον πιστό οπαδό του Παπάγου, αλλά σχεδόν άγνωστο ως τότε, υπουργό των Συγκοινωνιών και Δημοσίων έργων, Κωνσταντίνο Καραμανλή, να σχηματίσει κυβέρνηση.

31 Οκτωβρίου

Στις 31 του ίδιου μήνα, έρχεται στην Αθήνα ο Μακάριος, για να γνωρίσει και να κατατοπίσει τη νέα κυβέρνηση.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1955

Με την ανάληψη της εξουσίας, ο Καραμανλής παίρνει αμέσως μέτρα, για να σταθεροποιήσει και ισχυροποιήσει τη θέση του. Το Νοέμβριο του 1955, αρχίζουν μυστικές συνομιλίες με τη Μ. Βρετανία, οι οποίες και καταλήγουν σε μια ανακοίνωση, που λέει ξεκάθαρα, ότι η προσφυγή στον ΟΗΕ για το κυπριακό δε θα ανανεωθεί. Επίσης, η Αθήνα στέλνει κατά το τέλος του χρόνου στην Κύπρο ειδικό απεσταλμένο, για να διαπραγματευτεί το ζήτημα με το Μακάριο και τον Άγγλο κυβερνήτη της Μεγαλονήσου.

Η στάση της Ελλάδας στενοχωρεί τους Κύπριους, αλλά δεν τους αποκαρδιώνει. Ο δουλωμένος λαός είναι αποφασισμένος να διεκδικήσει με περισσότερη τώρα μαχητικότητα και με κάθε θυσία τα ποδοπατούμενα δίκαιά του. Γι’ αυτό και οι αγώνες του όλο και εντείνονται περισσότερο.

16 Νοεμβρίου

Στις 16 Νοεμβρίου, με  αγγλική διαταγή, κλείνει η Εμπορική Σχολή της Λευκωσίας και στις 19 Νοεμβρίου κλείνει το Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο της Λάρνακας.

21 Νοεμβρίου

Ενώ στις 21 Νοεμβρίου ο Χάρτιγκ δίνει έγγραφη δήλωση στο Μακάριο σε απάντηση προτάσεών του, με την οποία του καθιστά γνωστό ότι η Αγγλία αναγνωρίζει θεωρητικά το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης της Κύπρου, αλλά ξεκαθαρίζει πως ο παρών καιρός δεν είναι κατάλληλος για την προώθηση μιας τέτοιας λύσης. Όταν θα έρθει ο κατάλληλος χρόνος, η Αγγλία η ίδια θα ρυθμίσει το ζήτημα, σύμφωνα με τις στρατηγικές ανάγκες, τις γνώμες των συμμάχων και τις υποχρεώσεις της, που θα απορρέουν από τις υπάρχουσες διάφορες συνθήκες.

Ο Μακάριος απορρίπτει, όπως είναι επόμενο, την αόρατη μεν αλλά φανερή αυτή αντιπρόταση-παγίδα του Χάρτιγκ.

26 Νοεμβρίου

Ο Άγγλος διοικητής κηρύσσει στις 26 Νοεμβρίου την «αποικία της Κύπρου» σε κατάσταση ανάγκης. Στην κυβέρνηση δίνεται η εξουσία να θεσπίζει κανονισμούς, τους οποίους θα θεωρεί ενδεδειγμένους για την τήρηση της δημόσιας τάξης. Η ποινή του θανάτου επανέρχεται στην ημερήσια διάταξη. Σαν πρώτο αποτέλεσμα των έκτακτων μέτρων είναι το κλείσιμο όλων των σχολείων, τα οποία έχουν αναρτημένη την ελληνική σημαία.

Με τους νέους κανονισμούς που κυκλοφόρησαν αμέσως και τοιχοκολλήθηκαν παντού, προβλεπόταν η ποινή του θανάτου σ’ όποιον κατείχε, χρησιμοποιούσε ή μετέφερε όπλα, πυρομαχικά ή εκρηκτικά και ισόβια δεσμά, σ’ όποιον προέβαινε σε πράξεις δολιοφθοράς. Επίσης, με τα νέα μέτρα επιβλήθηκε λογοκρισία στις επιστολές και στα τηλεγραφήματα και απαγορεύτηκαν οι συγκεντρώσεις και οι απεργίες. Δόθηκε δε εξουσία σ’ όλους τους στρατιωτικούς, να συλλαμβάνουν χωρίς ένταλμα οποιοδήποτε άτομο υποπτεύονταν.

Σαν αποκορύφωμα του αναχρονισμού και της βαρβαρότητας των Άγγλων, εισάγεται και πάλι το εξευτελιστικό και απάνθρωπο μεσαιωνικό μέσο τιμωρίας, η μαστίγωση.

Οι συλλήψεις, οι καταδιώξεις, οι φυλακίσεις και οι απελάσεις είναι πια καθημερινά φαινόμενα. Οι αυθαιρεσίες των Άγγλων οργιάζουν. Πολλοί Έλληνες καθηγητές διώχνονται πίσω στην Ελλάδα και πολλά σχολεία κλείνουν. Πρώτη έκλεισε, όπως είδαμε, η Εμπορική Σχολή της Λευκωσίας. Σχεδόν αμέσως, έκλεισε το Παγκύπριο Εμπορικό Λύκειο της Λάρνακας. Μετά, το Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας και αποκούθησαν και άλλα σχολεία. Στο διάστημα αυτό, οι βρετανικές αρχές δεν ανανεώνουν την άδεια παραμονής των Ελλήνων καθηγητών στην Κύπρο και τους εξαναγκάζουν να εγκαταλείψουν το νησί.

Διαμαρτυρίες και συλλαλητήρια ξεσπούν σε κάθε μέρος του νησιού και άτομα κάθε ηλικίας σκοτώνονται ή τραυματίζονται σ’ αυτά. Ο στρατός εξαπολύει συστηματική τρομοκρατία και με πράξεις βίας: φυλακίσεις, πρόστιμα, εξορίες και απαγχονισμούς, προσπαθεί να κάμψει το ακμαίο αγωνιστικό φρόνημα των Κυπρίων.

28 Νοεμβρίου

Στις 28 Νοεμβρίου 1955, με εντολή του Μακαρίου, έρχεται στην Αθήνα ο Ν. Κρανιδιώτης, για να ενημερώσει την ελληνική κυβέρνηση και να ζητήσει από τον Έλληνα πρωθυπουργό:

1. Σύγκληρη του Συμβουλίου του Στέμματος, το οποίο να εξετάσει το κυπριακό.
2. Νέα προσφυγή στον ΟΗΕ.
3. Κυκλοφόρηση πληροφοριακού δελτίου ανάμεσα στα μέλη των αντιπροσωπειών του ΟΗΕ, σχετικό με τις βρετανικές υπερβασίες στην Κύπρο.
4. Καλύτερη οργάνωση των εκπομπών της ελληνικής ραδιοφωνίας στην Κύπρο για την εξουδετέρωση της αγγλικής προπαγάνδας.
5. Αποστολή υπομνήματος, υποστηριζόμενου από την ελληνική κυβέρνηση προς την αμερικανική για την αυτοδιάθεση της Κύπρου.

Στο μεταξύ, στη Μεγαλόνησο η βία και η τρομοκρατία των Άγγων συνεχίζεται. Τα θύματα της μανίας του Χάρτιγκ είναι πολλά. Αλλά και τα χτυπήματα της ΕΟΚΑ αυξάνονται και γίνονται όλο και πιο έντονα. Η ΕΟΚΑ επιτίθεται σε στρατιωτικούς στόχους και αστυνομικά κτίρια και αποκομίζει σημαντικές ποσότητες όπλων και πολεμοφοδίων, που τα έχει άμεση ανάγκη.

16 Δεκεμβρίου

Στις 15 Δεκεμβρίου 1955, γίνεται η πρώτη αξιόλογη σύγκρουση ανάμεσα στους Άγγλους και στην ΕΟΚΑ στην τοποθεσία Μερσινάκι της Χρυσοχούς. Στη σύγκρουση αυτή, σκοτώνεται ο αγωνιστής Χαράλαμπος Μούσκος, καθώς κι ένας Άγγλος στρατιώτης. Συλλαμβάνονται δε αιχμάλωτοι οι αγωνιστές Ανδρέας Ζάκος και Χαρίλαος Μιχαήλ, οι οποίοι καταδικάζονται από αγγλικό στρατοδικείο σε θάνατο και κλείνονται στη φυλακή περιμένοντας την εκτέλεσή τους.

Ο κυβερνήτης Χάρτιγκ, παράλληλα με την ένοπλη δραστηριότητά του, τη θέσπιση και την εφαρμογή αυστηρότατων διατάξεων, προσπαθεί να βρει λύση και με την οδό των διαπραγματεύσεων.

Πηγή:  diasporic.org