Σκλήρυνση κατά πλάκας

του Γιώργου Βασιλειάδη,Νευρολόγου

Η πολλαπλή σκλήρυνση ή σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μία χρόνια, αυτοάνοσης αρχής νόσος, που προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα (Κ.Ν.Σ.), προκαλώντας απομυελίνωση (βλάβη στη μυέλινη που περιβάλλει τους νευρώνες) σε διάφορα σημεία του.

Αφορά κυρίως σε άτομα ηλικίας 20-40 ετών, χωρίς να αποκλείονται μικρότερες ή μεγαλύτερες ηλικίες.

Η συχνότητα εμφάνισής της νόσου αυξάνεται με την αύξηση του γεωγραφικού πλάτους (μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στις βόρειες χώρες).

Προσβάλλονται σχετικά συχνότερα οι γυναίκες (γυναίκες : άνδρες, 2: 1).

Τα σαφή αίτιά της δεν έχουν ακόμη αποσαφινιστεί, αλλά υπάρχουν στοιχεία που συσχετίζουν την κληρονομικότητα (γονίδια) με διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες (ιογενείς λοιμώξεις, αλλεργιογόνα κ.λπ.). Προσπάθειες να αποδείξουν τη σχέση της με συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες δεν έχουν δώσει σίγουρα αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν έρευνες που συσχετίζουν την όλο και αυξανόμενη εμφάνισή της με τη διαρκώς αυξανόμενη προσβολή του ανοσοποιητικού μας συστήματος (μόλυνση περιβάλλοντος, συστηματικοί εμβολιασμοί, αύξηση αλλεργιογόνων).

Η κλινική της εικόνα παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία, καθιστώντας τη σκλήρυνση κατά πλάκας ένα αρκετά δύσκολο διαγνωστικό πρόβλημα. Τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να είναι θορυβώδη, όπως θάμβος όρασης από τον ένα οφθαλμό, μουδιάσματα στο μισό του κορμού, του προσώπου ή στο σύστοιχο χέρι και πόδι, μυϊκή αδυναμία σε κάποιο άκρο, αστάθεια βάδισης, αίσθημα ζάλης – επίμονος ίλιγγος. Κάποιες φορές, όμως, μπορεί να διαλάθουν της προσοχής, γιατί παραμένουν αβληχρά, ενώ άλλες φορές δεν έχουν σαφή «εστιακό» χαρακτήρα (αίσθημα εύκολης κόπωσης, ακαθόριστο αίσθημα ζάλης, δυσθυμία). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα έχουν κάποιο διάρκεια (συνήθως κάποιες ημέρες και πάντα παραπάνω από ένα 24ωρο) και δε θα πρέπει το παραμικρό ενόχλημα να ερμηνεύεται βιαστικά ως σίγουρη νόσηση.

Η πορεία της πολλαπλής σκλήρυνσης παρουσιάζει επίσης ποικιλία, δημιουργώντας τους διάφορους υποτύπους της. Έτσι, έχουμε τη μορφή με εξάρσεις και υφέσεις (τη γνωστότερη και πλέον διαδεδομένη μορφή με ποσοστό 85%), που αργότερα σε ένα υψηλό ποσοστό (50% σε 10 χρόνια από την έναρξη) μεταπίπτει στη δευτεροπαθώς προϊούσα μορφή. Είναι η μορφή που συγκεντρώνει και το περισσότερο ενδιαφέρον από πλευράς έρευνας με αρκετές εξελίξεις στη διάγνωση και αντιμετώπισή της τα τελευταία χρόνια. Το υπόλοιπο ποσοστό (15%) μοιράζονται η πρωτοπαθώς προϊούσα και η προϊούσα με εξάρσεις και υφέσεις μορφή. Το τελευταίο χρονικό διάστημα αναγνωρίζονται και ξεχωριστές νοσολογικές οντότητες που ως τώρα εντάσσονταν στην πολλαπλή σκλήρυνση. Είναι πλέον διακριτές νόσοι που έχουν ξεχωριστή θεραπεία και χαρακτηρίζονται από διαφορετική πορεία (πρόγνωση), όπως για παράδειγμα η νόσος του Devic ή οπτική νευρομυελίτιδα (Devic’s disease, Neurolyelitis Optica).

Τα τελευταία χρόνια, τονίζεται η ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση με στόχο την έγκαιρη αντιμετώπιση (πρόσφατη αναθεώρηση των διαγνωστικών κριτηρίων της νόσου έγινε το 2010). Μάλιστα, οι περισσότεροι γιατροί που ασχολούνται με την πολλαπλή σκλήρυνση, προτείνουν έναρξη της θεραπείας από το πρώτο απομυελινωτικό επεισόδιο και προτού η κατάσταση μεταπέσει στη βέβαιη νόσο (καθυστερόντας με τον τρόπο αυτό την μετάπτωση ή και εμποδίζοντάς την). Με την πρωιμότερη διάγνωση, όμως, εγείρονται ζητήματα σε σχέση με την εγκυρότητά της (αυξημένος κίνδυνος διαγνωστικού λάθους). Τελικός στόχος, πάντως, παραμένει η έγκαιρη και αρτιότερη αντιμετώπιση των ασθενών και η βελτίωση της πρόγνωσης της νόσου.

Η θεραπεία της νόσου περιλαμβάνει ένα πλήθος επιλογών, επίτευγμα και αυτό της εντατικής έρευνας των τελευταίων ετών (οι πρώτες ανοσοτροποιητικές θεραπείες έκαναν την εμφάνισή τους μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1990). Έτσι, στις ημέρες μας, διατίθενται για τη θεραπεία της πολλαπλής σκλήρυνσης περισσότερες της μιας κατηγορίας φαρμακευτικών σκευασμάτων. Άλλες από αυτές είναι ενέσιμες και γίνονται από τον ίδιο τον ασθενή (μετά από σχετική υπόδειξη και εκπαίδευση, πχ ιντερφερόνες, Copaxone), άλλες γίνονται ενδοφλέβια και στα πλαίσια οργανωμένου νοσηλευτικού ιδρύματος (Tysabri, Novantrone), ενώ το τελευταίο έτος κυκλοφόρησαν και υπό του στόματος δισκία (Gilenya). Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να τονιστεί ότι η επιλογή της θεραπείας γίνεται πάντα με τη συμβουλή του ειδικού, βάσει της κλινικής εικόνας και της μορφής της νόσου και υπό τακτική ιατρική παρακολούθηση προκειμένου να αποφευχθούν ανεπιθύμητες ενέργειες και μελλοντικά αναπότρεπτες συνέπειες. Πέρα από τη βασική θεραπεία, οι υποτροπές της νόσου αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση κορτιζόνης (συνήθως ενδοφλέβια και σε μεγάλες δόσεις, αν και ενίοτε – σε μικρότερης έντασης υποτροπές – χορηγούνται μικρότερες δόσεις υπό του στόματος). Σε ό,τι αφορά την υπόλοιπη συμπτωματολογία της πάθησης χρησιμοποιείται πλήθος άλλων φαρμακευτικών σκευασμάτων (μυοχαλαρωτικά, αντικαταθλιπτικά, διεγερτικά του ΚΝΣ, αντλία μπακλοφαίνης) αλλά και μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων (φυσικοθεραπεία, γυμναστική, εργασιοθεραπεία, κολύμβηση, εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση με ηλεκτρόδια), με στόχο τη βελτίωση των επιμέρους προβλημάτων, όπως αυτό της σπαστικότητας, του τρόμου, της διαταραχής της ούρησης κ.λπ.

Όμως, η αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης συνεχίζει να προκαλεί την ιατρική έρευνα και τους επιστήμονες. Έτσι, όλο και νεότερες θεραπείες μπαίνουν σε δοκιμασία και κάποιες από αυτές είναι σε διαδικασία έγκρισης από τις αρμόδιες αρχές για να κυκλοφορήσουν στο ευρύ κοινό (Teroflunomide, Alemtuzumab, Rituximab, Laquinimode), ενώ άλλες από αυτές ήδη κυκλοφορούν σε χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής (Sativax, Fampyra). Τέλος, αξίζει να γίνει αναφορά και στις λεγάμενες κυτταρικές θεραπείες (βλαστοκύτταρα, αιμοποιητικά στελεχιαία κύτταρα, μεσεγχυματικά κύτταρα) που τον τελευταίο καιρό φαίνεται να παίρνουν δειλά το χώρο που τους αρμόζει στο φάσμα της θεραπευτικής αντιμετώπισης της σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Φωτογραφία:  aboutsclerosis.blogspot.gr 
Πηγή: artion magazine [www.artionrate.gr], Περιοδικό για τη ζωή, τη γνώση, την πνευματικότητα, Τεύχος 3ο, Νοέμβριος 2011, Καλαμαριά.