Τα μυστικά των έξυπνων γονιών

Κάποτε οι άνθρωποι μεγάλωναν σε διευρυμένες οικογένειες, όπου συνυπήρχαν άτομα από τρεις ή ακόμη και τέσσερις γενιές, και τύχαινε πολύ συχνά να χρειαστεί στην εφηβική ή νεανική τους ηλικία να κάνουν μπέιμπι σίτινγκ στα ξαδέρφια τους ή να συμβάλλουν ουσιαστικά στο μεγάλωμα των μικρότερων αδερφών τους. Σήμερα, όμως, με την επικράτηση της πυρηνικής οικογένειας, πολλοί από εμάς δεν είχαμε ιδιαίτερη εμπειρία από παιδιά πριν αποκτήσουμε τα δικά μας.

Έτσι, αντιμετωπίσαμε αυτή τη νέα φάση της ζωής μας χωρίς ορισμένες βασικές γνώσεις, που θα μας φαίνονταν πολύ χρήσιμες.

Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει κάποιος να γίνει ειδικός σε ζητήματα ανάπτυξης πριν γίνει γονιός, όμως θα διευκολυνθεί πολύ να κατανοήσει τη συμπεριφορά του παιδιού του, εάν φροντίσει να μάθει μερικά πράγματα για το τι σημαίνει να είσαι δύο, τεσσάρων ή έξι ετών.

Τα βιβλία, τα περιοδικά και τα sites που ασχολούνται με θέματα που αφορούν τους γονείς, είναι μερικές από τις επιλογές που έχετε για να ενημερωθείτε σχετικά με ό,τι σας ενδιαφέρει.

Ωστόσο, το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να βρίσκεστε «κοντά» σε παιδιά. Παρακολουθήστε τα στην παιδική χαρά, τον παιδότοπο, το προαύλιο του σχολείου, και παρατηρήστε τη συμπεριφορά τους σε διαφορετικές περιστάσεις. Έτσι, θα έρθετε σε επαφή με μια μεγαλύτερη «γκάμα» συμπεριφορών που μπορείτε να περιμένετε από το δικό σας παιδί. Κι όποιος ξέρει τι να περιμένει, είναι λιγότερο πιθανό να απογοητευτεί, αλλά και προετοιμάζεται ψυχολογικά καλύτερα για να αντιμετωπίσει πιθανές δυσκολίες του παιδιού του.

Βάζουν όρια στο παιδί, χωρίς να περιορίζουν την ανεξαρτησία του

Μερικές φορές, οι σχέσεις ανάμεσα στα παιδιά και τους γονείς είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικές: Το ζήτημα είναι ποιος θα καταφέρει να επιβάλλει το «δικό του». Βέβαια, στη «μάχη» αυτή, οι γονείς βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση, αφού είναι εκείνοι που ορίζουν τους κανόνες. Το ιδανικό είναι να ορίζονται κάποιοι λογικοί και όχι υπερβολικά αυστηροί κανόνες, ενώ παράλληλα να διατηρείται ο σεβασμός στις επιθυμίες του παιδιού και στην έμφυτη τάση του για ανεξαρτησία. Όμως, αυτή η ισορροπία είναι δύσκολο να βρεθεί. Από τη μία, οι γονείς που δεν θέλουν να είναι καταπιεστικοί, να δυσκολευτούν να επιβάλλουν ακόμα και τους πιο απαραίτητους από τους κανόνες, και -από την άλλη- ο φόβος μήπως τα παιδιά γίνουν αγρίμια, οδηγεί τους λιγότερο «δημοκρατικούς» γονείς στο να επιδείξουν υπερβολική αυταρχικότητα. Είναι χρήσιμο να έχετε στο νου σας ότι οι κανόνες που θεσπίζετε έχουν στόχο να διδάξουν στο παιδί ποια είναι η αποδεκτή συμπεριφορά σε κάθε περίσταση, και όχι να το τιμωρήσουν όταν κάνει κάτι λάθος. Η ενθάρρυνση και η επιβράβευση είναι πάντα οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι πειθαρχίας.

Οι γονείς που συνεχώς αμφισβητούν τις αποφάσεις τους και κριτικάρουν τις επιλογές τους, δεν είναι ούτε ευτυχισμένοι ούτε αποτελεσματικοί σε ό,τι αφορά την ανατροφή των παιδιών τους. Ακριβώς επειδή δεν νιώθουν σίγουροι ότι πράττουν το σωστό, κάνουν συχνά το λάθος να αναζητούν τις λύσεις στις συμβουλές των άλλων, αντί να ανταποκριθούν σε αυτό που ζητάει το παιδί τους με τη συμπεριφορά του. Πώς μπορεί, όμως, να αποκτήσει ένας γονιός αυτοπεποίθηση; Κατά κύριο λόγο, αυτό που πρέπει να κάνει είναι να αξιοποιήσει τη γνώση και την εμπειρία που διαθέτει. Θα πρέπει να γνωρίζει τον ίδιο του τον εαυτό, τα όριά του, τις αντοχές του και, ασφαλώς, το παιδί του. Επιπλέον, να αναγνωρίζει τις αδυναμίες του και να κατανοεί ότι είναι ανθρωπίνως αδύνατο να είναι τέλειος ως γονιός. Και, το κυριότερο, να είναι ειλικρινής απέναντι στον εαυτό του. Μερικές φορές, είναι πραγματικά ανακουφιστικό να μπορείς να παραδεχτείς ότι υπάρχουν στιγμές που όχι απλώς δεν εγκρίνεις τη συμπεριφορά του, αλλά και που το ίδιο σου το παιδί δεν σου φαίνεται καν… συμπαθητικό!

Ακόμα και στο πιο φορτωμένο πρόγραμμα, θα υπάρχει σίγουρα ένας τρόπος να «στριμώξετε» μισή ή μία ώρα την ημέρα για να ασχοληθείτε επί της ουσίας με τα παιδιά σας. Όχι να λύσετε τα πρακτικά προβλήματα, όπως να ετοιμάσετε το φαγητό τους, να τους κάνετε μπάνιο ή να τακτοποιήσετε το δωμάτιό τους (πράγματα που είναι, επίσης, πολύ σημαντικά για τη σχέση σας μαζί τους), αλλά για να επικοινωνήσετε αληθινά μαζί τους. Συζητήστε πώς πέρασαν την ημέρα τους, ρωτήστε τα τι συνέβη στο σχολείο, αν έπαιξαν κάποιο καινούργιο παιχνίδι στο Προνήπιο, και αντί να επιπλήξετε το πιτσιρίκι σας, επειδή ήταν άτακτο στην τάξη, προτιμήστε να σχολιάσετε μαζί του πώς αισθάνθηκε όταν το μάλωσε η δασκάλα. Μιλήστε τους για τη δική σας μέρα, για το πώς μπορεί κι εσείς να πληγωθήκατε από τη στάση κάποιου συναδέρφου στο γραφείο, και πώς επιλέξατε να το αντιμετωπίσετε. Το νόημα είναι να δημιουργήσετε ένα «κοινό σημείο», όπου θα μπορείτε να «συναντιέστε» μαζί τους και θα είναι όσο πιο αληθινό και ασφαλές γίνεται, γιατί θα είναι κρυμμένο μέσα στην καρδιά τους!

Κανείς δεν είπε ότι το να μεγαλώνεις ένα ή περισσότερα παιδιά είναι εύκολη υπόθεση, όμως και η εικόνα δύο εξαντλημένων, υπερβολικά αγχωμένων και απογοητευμένων από τη ζωή τους γονιών θα έπρεπε να είναι ακραία και όχι να εκφράζει το μέσο όρο. Η συμβουλή που οι ειδικοί απευθύνουν συχνότερα σε αυτού του είδους τους γονείς είναι: «Αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας». Και πραγματικά, αυτό είναι που ουσιαστικά χρειάζονται. Ακόμα κι αν ο χρόνος που μπορείτε να διαθέσετε για τον εαυτό σας είναι τόσο λίγος, όσο π.χ. μία ώρα την εβδομάδα για να πιείτε έναν καφέ με μια φίλη ή είκοσι λεπτά κάθε βράδυ για να απολαύσετε ένα χαλαρωτικό αφρόλουτρο, είναι σίγουρα πολύτιμος. Ζητήστε από το σύντροφό σας, τη μαμά σας ή όποιον άλλο διατίθεται να σας βοηθήσει, να αναλάβει για λίγο τα ηνία, ώστε να ασχοληθείτε με τις δικές σας ανάγκες. Κάτι ακόμα που θα σας βοηθήσει να νιώσετε καλύτερα είναι να διατηρήσετε τις κοινωνικές επαφές με άλλους ανθρώπους. Είναι πολύ συνηθισμένο για τους νέους γονείς να αποκόπτονται από τις παρέες τους, όμως είναι σημαντικό πού και πού να ξεφεύγουν από όσα αποτελούν το δικό τους μικρόκοσμο ή και να ανταλλάσσουν απόψεις με άλλους γονείς.

Αποδέχονται το παιδί τους, αναγνωρίζοντας ότι δεν είναι τέλειο

Παραδεχτείτε το: Είχατε στο μυαλό σας μια εικόνα για το πώς θα είναι το παιδί σας, πριν ακόμα το γεννήσετε (πιθανότατα, πριν ακόμα το συλλάβετε). Μπορεί το «ιδανικό» παιδί που πιστεύατε μια μέρα να αποκτήσετε να ήταν ένα κοριτσάκι με ξανθές μπούκλες και πράσινα μάτια, χαριτωμένο, εξωστρεφές και διασκεδαστικό, και το αληθινό σας παιδί να είναι ένα μελαχρινό αγόρι με καστανά μάτια, συνεσταλμένο και λιγομίλητο. Δική σας δουλειά είναι να το μεγαλώσετε με αγάπη, όχι γιατί ενσαρκώνει τις πιο βαθιές επιθυμίες σας αλλά γι’ αυτό που πραγματικά είναι.

Η ανατροφή ενός παιδιού είναι ένα «ταξίδι», κι έχει αξία μόνο όταν το απολαμβάνουμε καθημερινά, χωρίς να έχουμε το βλέμμα μας στραμμένο σε κάποιον -οποιονδήποτε- προορισμό. Συχνά το ξεχνάμε αυτό, συνήθως όταν έχουμε να δώσουμε τις καθημερινές μας «μάχες» μαζί του, προκειμένου να φάει, να μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα, να κοιμηθεί στην ώρα του ή να διαβάσει τα μαθήματά του. Τότε είναι που αναλώνουμε όλη την ενέργειά μας στο «εδώ και τώρα» και παραβλέπουμε ότι αυτό που θέλουμε για τα παιδιά μας είναι κάτι πολύ πιο μακροπρόθεσμο και σημαντικό από το να αδειάσουν το πιάτο τους ή να μάθουν την προπαίδεια: Να μεγαλώσουν και να γίνουν άνθρωποι ευτυχισμένοι, αυτάρκεις, συμπονετικοί, δίκαιοι, ισορροπημένοι και τόσα άλλα. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι ακόμα κι αυτές οι καθημερινές μάχες δεν έχουν τη χρησιμότητά τους, αρκεί να τις αξιοποιήσουμε σωστά. Όταν δύο αδέρφια τσακώνονται, για παράδειγμα, το να τα αναγκάσουμε να μείνουν για μισή ώρα σε ξεχωριστά δωμάτια θα λύσει σίγουρα το πρόβλημα και θα επαναφέρει την ηρεμία στο σπίτι. Όμως, έτσι, δεν θα τους δώσουμε την ευκαιρία να μάθουν πώς να επιλύουν τις διαφορές τους, να συμβιβάζονται, να έχουν επιχειρήματα και δεξιότητες που θα τους φανούν χρήσιμα και σε άλλες περιστάσεις σε ολόκληρη τη ζωή τους. Προσπαθήστε με κάθε ευκαιρία να βεβαιώνεστε ότι εξακολουθείτε να βλέπετε το δάσος και όχι το δέντρο.

Με τη συνεργασία της Αγγελικής Γενά (κλινική ψυχολόγος – αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών).

Από: Ελένη Χαδιαράκου