Ο αμφορέας του Στεφάνου Νεμάνια στο Χιλιανδάρι

Σημαντικό κειμήλιο της Ιεράς Μονής Χιλιανδαρίου αποτελεί ο φυλασσόμενος εκεί
αμφορέας, ο οποίος αποδίδεται στον μεγάλο Ζουπάνο της Σερβίας Στέφανο Νεμάνια
(1165-1227). Ο αμφορέας αυτός φαίνεται ότι κατασκευάσθηκε στα ειδωλολατρικά
χρόνια των Σέρβων.

Παραθέτω την περιγραφή του κειμηλίου, από τον Γεράσιμο Σμυρνάκη, όπως την καταχωρεί στη σελ. 489 του βιβλίου του ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ (1902). …….Ούτος έχει το σχήμα κολούρου κώνου, ούτινος το μεν ύψος είναι 0μ. 165, η δε διάμετρος της μεν κάτω βάσεως 0μ. 125, της δε άνω 0μ. 105. …….Σύγκειται δε η εξωτερική αυτού επιφάνεια εξ ελεφαντόδοντος, εφ ου εισίν αναγεγλυμμένον εξόχως μέγα δένδρον μετά φυλλώματος, υπό τούτο δε δύο παιδία γυμνά, ων το μεν κρατεί μέρος του πολυπτύχου χιτώνος της παρακειμένης Αφροδίτης, δι ου καλύπτει την ήβην αυτού, το δε έτερον φέρει πτερά εν τοις σφυροίς των ποδών αυτού. …….Δεξιόθεν της Αφρογενείας θεάς ίσταται ο πτερόπους Άγγελος Ερμής, όστις την μεν δεξιάν αυτού χείρα επερείδει επί του αριστερού ώμου της Αφροδίτης, δια δε της αριστεράς κρατεί το κηρύκειον (ράβδον έχουσαν συμπεπλεγμένους δύο όφεις αντιπροσώπους αλλήλοις, ην έφερον οι κήρυκες, ίνα μη αδικώνται υπ’ εκείνων, εις ους απήρχοντο), εις δε τους πόδας φέρει πτερά ή πέδιλα πτερωτά, ενώ η Αφροδίτη την αριστεράν στηρίζει επί του δεξιού γόνατος του Ερμού. …….Εγγύς των ανωτέρω δύο παιδίων, άτινα δύνανται να θεωρηθώσιν ως εικονίζοντα τον Ερμαφρόδιτον και τον Υμέναιον, τέκνα του Ερμού και Διονύσου, υπάρχει κύων συμβολίζων ίσως την εγρήγορσιν του Ερμού. …….Τω Ερμή παράκειται δένδρον, κάτωθεν του οποίου είναι νέος, επί καλαύροπος, στηριζόμενος, μετά ποιμενικής ενδυμασίας και δύο γυμνά βρέφη, ων το εν τύπτει το έτερον μικρότερον ον, εγγύς δε ποιμήν πειρώμενος να εξαγάγη το αριστερόν αυτού πέδιλον, παρά τους πόδας δε τούτου κύων και εξ ευωνύμων ποίμνιον, εγγύς δε θάμνος, εφ ου αναρριχάται προς νομήν αιξ, εκείθεν δε δύο παιδία και άνωθεν ανατέλλων ο σελασφόρος Ήλιος. …….Η δε εσωτερική επιφάνεια και η βάσις του αμφορέως είναι επενδεδυμέναι δι’ αργυρού ελάσματος επιχρύσου καθώς και το κάλυμμα, εφ ου μεταγενέστερον έχει εφαρμοσθή δικέφαλος βυζαντινός αετός. …….Φέρει δε ο αμφορεύς και λαβήν ωσαύτως αργυροεπίχρυσον. …….Η χωρητικότης του αμφορέως είναι ως έγγιστα ενός και ημίσεος χιλιογράμμου.