Έχουμε τα ίδια γονίδια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αρρωσταίνουμε το ίδιο!

 Ένα παλιό φεμινιστικό σλόγκαν προσπαθώντας να περιγράψει τις διαφορές στον τρόπο σκέψης μεταξύ ανδρών και γυναικών ήθελε τους μεν άνδρες να προέρχονται από τον Αρη, τις δε γυναίκες από την Αφροδίτη. Αλλά οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων επεκτείνονται και πέρα από τον τρόπο σκέψης, και αυτό το γνωρίζουν καλά όσοι ασχολούνται με τη φυσιολογία και την παθολογία των ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστικό ότι άνδρες και γυναίκες εμφανίζουν διαφορετική ευαισθησία σε ορισμένες ασθένειες ή αναφέρουν διαφορετική ένταση και χωροταξική κατανομή στην αίσθηση του πόνου. Ως σήμερα πολλές από τις παρατηρήσεις αυτού του τύπου αποδίδονταν στις ορμονικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων.

Πρόσφατα όμως, χάρη στην εργασία ελλήνων βιολόγων, μια νέα παράμετρος ήλθε να προστεθεί στο παζλ των φυλετικών διαφορών: η δρ Αντιγόνη Δήμα και ο καθηγητής Μανώλης Δερμιτζάκης του Πανεπιστημίου της Γενεύης διαπίστωσαν ότι ένα ποσοστό της τάξεως του 12%-15% των γονιδίων μας εκφράζονται διαφορετικά στα δύο φύλα.

Μη βιαστείτε να θεωρήσετε ότι πρόκειται για ένα αναμενόμενο εύρημα το οποίο αντικατοπτρίζει τις ανατομικές και ορμονικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών! Τα γονίδια που μελέτησαν οι δύο ερευνητές δεν είναι φυλοσύνδετα (η λειτουργία τους δεν σχετίζεται με την εμφάνιση των χαρακτηριστικών του φύλου), ενώ το σύστημα στο οποίο μελετήθηκαν οι διαφορές δεν υπόκειται σε ορμονική ρύθμιση. Με άλλα λόγια, οι παρατηρήσεις των ερευνητών αφορούν γονίδια τα οποία έχουν κοινή λειτουργία σε άνδρες και γυναίκες.

Αλλο τα γονίδια, άλλο η έκφρασή τους

Η εργασία της δρος Δήμα, η οποία τώρα εργάζεται στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Αλέξανδρος Φλέμινγκ στη Βάρη, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου διεθνούς ερευνητικού προγράμματος το οποίο στοχεύει στον εντοπισμό των γενετικών διαφορών που επιδρούν στην έκφραση των γονιδίων. Οι διαφορές αυτές δεν εντοπίζονται στα ίδια τα γονίδια αλλά στις ρυθμιστικές περιοχές του DNA, δηλαδή στις περιοχές εκείνες πάνω στις οποίες προσδένονται ειδικά μόρια με ρόλο διακόπτη της έκφρασης των γονιδίων. Τα δείγματα DNA με τα οποία εργάζονται οι ερευνητές προέρχονται από τέσσερις διαφορετικούς πληθυσμούς: άτομα της φυλής Yoruba από τη Νιγηρία, Ιάπωνες από το Τόκιο, Κινέζους Χαν από το Πεκίνο και Αμερικανούς με προέλευση από τη Βορειοδυτική Ευρώπη. Προφανώς η επιλογή των συμμετεχόντων στη μελέτη δεν είναι τυχαία, αλλά έγινε προκειμένου να καλυφθεί η γενετική ποικιλομορφία του πλανήτη μας.

Τα ευρήματα των ελλήνων βιολόγων, τα οποία δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Genome Research», αποκαλύπτουν μιαν άλλη πτυχή στην εμφάνιση των ασθενειών. Οπως εξήγησε μιλώντας στο «BΗΜΑScience» η δρ Δήμα, «πολλές πολυπαραγοντικές ασθένειες είναι πιθανόν να ενέχουν συνιστώσες οι οποίες σχετίζονται με το φύλο του ασθενούς και οι οποίες ως σήμερα παρέμεναν ανεξερεύνητες. Τέτοιου είδους συνιστώσες θα μπορούσαν να παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στην ευαισθησία σε κάποια νόσο όσο και στην εξέλιξή της αλλά και στην ανταπόκριση των ασθενών στη θεραπεία. Ομοίως, μια κρυμμένη συνιστώσα που σχετίζεται με το φύλο μπορεί να υπάρχει και σε άλλα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φυσιολογίας».

Γιατί οι γυναίκες πονούν περισσότερο;

Ισως ένα καλό παράδειγμα διαφοράς στη φυσιολογία ανδρών και γυναικών είναι η αίσθηση του πόνου. Πλήθος μελετών ως σήμερα έχει τεκμηριώσει αυτές τις διαφορές, οι οποίες συνοψίζονται στο γεγονός ότι οι γυναίκες όχι μόνο αναφέρουν περισσότερο πόνο σε σχέση με τους άνδρες κατά τη διάρκεια της ζωής τους αλλά και βιώνουν τον πόνο εντονότερα και σε περισσότερα μέρη του σώματός τους. Τέλος, ο πόνος στις γυναίκες φαίνεται να διαρκεί περισσότερο σε σχέση με το άλλο φύλο.

Αναζητώντας εξηγήσεις στις παραπάνω διαφορές οι ερευνητές που ασχολούνται με την αίσθηση του πόνου έχουν ρίξει φως σε ορισμένα από τα μυστήριά του. Ηδη από το 2005 είχε ανακοινωθεί ότι οι γυναίκες διαθέτουν στο πρόσωπό τους περισσότερες νευρικές απολήξεις (34 κατά μέσο όρο) ανά τετραγωνικό εκατοστό μυός σε σχέση με τους άνδρες (17 απολήξεις κατά μέσο όρο). Αντίστοιχα ήταν τα ευρήματα μελέτης αμερικανών επιστημόνων, οι οποίοι το 2011 ανακοίνωσαν ότι οι υποδοχείς των οπιοειδών (φυσικά παραγόμενων ουσιών που σχετίζονται με την αίσθηση του πόνου) αλληλεπιδρούν μεταξύ τους διαφορετικά σε κάθε φύλο, πράγμα το οποίο μπορεί να εξηγεί γιατί κάποια παυσίπονα έχουν διαφορετική αποτελεσματικότητα σε άνδρες και γυναίκες.

Παρενέργειες «γένους θηλυκού»

Η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων, η οποία αυξομειώνεται από φύλο σε φύλο, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις. Πρόσφατη μελέτη δανών επιστημόνων η οποία αφορούσε 7.000 άτομα που είχαν εισαχθεί στο νοσοκομείο επειδή εμφάνισαν αντίδραση στη φαρμακευτική αγωγή που ελάμβαναν κατέδειξε ότι το ένα τρίτο από τις εισαγωγές οφειλόταν σε φάρμακα που χορηγούνται για καρδιαγγειακά νοσήματα. Μεταξύ των καρδιοπαθών, οι γυναίκες βρέθηκαν να έχουν τετραπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης παρενεργειών στα διουρητικά (κατηγορία φαρμάκων που μειώνει την πίεση) σε σχέση με τους άνδρες ασθενείς. Οι συνηθέστερες παρενέργειες ήταν η απότομη πτώση των επιπέδων νατρίου εξαιτίας της αυξημένης αποβολής του από τους νεφρούς και η πλήρης διαταραχή της ομοιόστασης του οργανισμού.

Αλλά και παλαιότερη μελέτη επιστημόνων από τη Νέα Ζηλανδία είχε αντίστοιχα ευρήματα. Οι ερευνητές εξέτασαν δύο τύπους φαρμάκων: αντιισταμινικά (χορηγούνται για αλλεργίες) και αντιπηκτικά (χορηγούνται σε ασθενείς με καρδιαγγειακά προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος θρόμβωσης). Διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με τους άνδρες να εμφανίσουν αιμορραγία όταν ελάμβαναν αντιπηκτικά (και ιδιαίτερα βαρφαρίνη), ενώ ομοίως αυξημένος βρέθηκε να είναι ο κίνδυνος παρενεργειών από τα αντιισταμινικά.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι πολλές από τις παρατηρούμενες παρενέργειες των φαρμάκων θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί αν αυτά είχαν δοκιμαστεί και σε γυναίκες. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι το 90% των αντιφλεγμονωδών φαρμάκων που συνταγογραφούνται σήμερα δεν έχει δοκιμαστεί σε γυναίκες. Το γεγονός ότι οι άνδρες προτιμώνται για κλινικές μελέτες φαρμάκων δεν είναι τυχαίο: πειραματικά χρειάζεται κανείς να διατηρεί τις παραμέτρους σταθερές προκειμένου να είναι βέβαιος ότι οι παρατηρούμενες αντιδράσεις οφείλονται στο φάρμακο και όχι σε εξωγενείς παράγοντες. Αντίθετα με τους άνδρες, οι γυναίκες δεν είναι καλά «πειραματόζωα», καθώς οι αυξομειώσεις των ορμονών κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου μπορεί να αλλοιώσουν τα αποτελέσματα.

Τα ευρήματα των ελλήνων επιστημόνων όμως δείχνουν ότι οι γυναίκες θα πρέπει απαραιτήτως να συμπεριλαμβάνονται στις κλινικές δοκιμές φαρμάκων. Οπως εξήγησε η δρ Δήμα, «είναι σαφές ότι μια κλινική δοκιμή που στόχο έχει να διερευνήσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου δεν μπορεί να καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα αν δεν συμπεριλαμβάνει άνδρες και γυναίκες».

Πηγές: Το ΒΗΜΑ-.myhnews.gr