Τα μυστικά του Σινά στο διαδίκτυο

Στην Ιερά Μονή Σινά, μία ομάδα από έλληνες και αμερικανούς ειδικούς χρησιμοποιεί επαναστατικές τεχνολογικές μεθόδους για την κωδικοποίηση των αρχαίων κειμένων. Ποια μυστικά θα ανακαλύψουν στα παλίμψηστα;

Πίσω από μια ξύλινη πόρτα που μπορούσαν να φτάσουν οι τολμηροί μόνο με σκάλα, οι μοναχοί της Ιεράς Μονής του Όρους Σινά ανακάλυψαν έναν μοναδικό θησαυρό που παρέμεινε κρυμμένος για αιώνες στο μοναστήρι. Χιλιάδες σελίδες από παλίμψηστα κείμενα που τοποθετήθηκαν εκεί τον 18ο αιώνα αψήφησαν πεισματικά τη φθορά του χρόνου μέχρι να δουν και πάλι το φως της ημέρας το 1975.

Τα λόγια επάνω στις περγαμηνές που είναι ορατά με το μάτι έχουν γραφτεί μέχρι και 1.200 χρόνια πριν, αλλά αυτό που συναρπάζει είναι όλα όσα κρύβονται από πίσω, οι λέξεις δηλαδή που σβήστηκαν για να δώσουν τη θέση τους σε άλλες.

Σε αυτό το ιδιότυπο κυνήγι κρυμμένου θησαυρού των σβησμένων κειμένων έχει αφοσιωθεί ο Νίκος Ζαρκαντζάς του μη κερδοσκοπικού ινστιτούτου «Early Manuscripts Electronic Library» που εδρεύει στο Λος Αντζελες και απαρτίζεται από αμερικάνους και έλληνες ειδικούς.  Σκοπός της ομάδας είναι η ανάδειξη των 136 παλίμψηστων χειρογράφων που αποτελούν μέρος των 4.500 χειρογράφων της μοναστικής βιβλιοθήκης, με απώτερο στόχο τη δημιουργία μιας πρωτότυπης ψηφιακής βιβλιοθήκης που θα είναι προσβάσιμη σε όλους.

«Η Μονή Σινά έχει την αρχαιότερη βιβλιοθήκη που υπάρχει, χωρίς να έχει σταματήσει ποτέ να λειτουργεί. Για όσους γνωρίζουν από χειρόγραφα, πρόκειται για ένα γεγονός τεράστιας σημασίας, το ότι κατάφερε δηλαδή να τα διατηρήσει» μας ενημέρωσε από κοντά ο κ Ζαρκαντζάς, Διευθυντής Προγραμμάτων για την Ε.Ε. του «EMEL», ο οποίος έχει αναλάβει τη διεύθυνση του πενταετούς προγράμματος μαζί με τον Γενικό Διευθυντή του Ινστιτούτου, Μάικλ Φελπς.

Το έργο που έχει ήδη ξεκινήσει από πέρυσι τον Αύγουστο στην Ιερά Μονή φέρνει την επανάσταση στην ιστορία της επεξεργασίας ανάλογων χειρογράφων και τα αποτελέσματα του αναμένεται να φέρουν στο φως κείμενα που ενδεχομένως καταγράφονται για πρώτη φορά. «Παλίμψηστο είναι το χειρόγραφο πάνω στο οποίο έχει γραφεί μία, δύο, τρεις ή και περισσότερες φορές κείμενο ξανά και ξανά.» εξηγεί ο κ. Ζαρκαντζάς, ο ένας εκ του διδύμου που αποτελεί την ψυχή του όλου εγχειρήματος, το οποίο, όπως τονίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης, δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την απόλυτη συνεργασία των Πατέρων της Μονής.

«Λόγω δουλειάς έχω επισκεφθεί διάφορα μοναστήρια και αυτό είναι πραγματικά μοναδικό στο είδος του.

Ο Αρχιεπίσκοπος Σινά Δαμιανός είναι ένας άνθρωπος με απίστευτο όραμα  Οι μοναχοί βλέπουν μπροστά εδώ και χρόνια και έχουν βρει μια ισορροπία ανάμεσα στην τεχνολογία και στο που βαδίζει ο κόσμος.

Αυτό που θέλουν είναι να ανοίξουν δρόμους με βάση την εμπειρία που έχουν» λέει.

Εκτός από τον Αρχιεπίσκοπο, πρόσωπο κλειδί είναι και ο Πατήρ Ιουστίνος, ο οποίος ξεκίνησε να φωτογραφίζει μόνος του τα παλίμψηστα με συμβατικό τρόπο για 10 χρόνια, μέχρι που διαπίστωσε πως αυτό δεν είναι αρκετό για να αναδείξει τα κρυμμένα μυστικά τους.

Το κενό ήρθε να συμπληρώσει το «EMEL», προσφέροντας μια τεχνολογική πρωτοπορία με την οποία εφαρμόζεται για πρώτη φορά διεθνώς ο συνδυασμός πολυφασματικής φωτογράφησης με την χρήση υπεριώδους, υπέρυθρης και διαβιβαστικής φωταγώγησης.

Ετσι επιτυγχάνεται και η ολοκληρωμένη φανέρωση των κειμένων που βρίσκονται κάτω από το εμφανιζόμενο.

Τα  βήματα της επεξεργασίας σε κάθε σελίδας είναι συγκεκριμένα και εκτελούνται με εξαιρετική προσοχή, πάντα με την παρουσία των μοναχών.

«Αρχικά γίνεται φωτογράφηση κάθε σελίδας από 31 διαφορετικές γωνίες με φωτισμό που περιλαμβάνει και τα οκτώ χρώματα της ίριδας. Αυτό έχει τεράστια σημασία, γιατί το δεύτερο ή τρίτο στρώμα που είναι από κάτω, η μελάνη του οποίου έχει ποτίσει το δέρμα της περγαμηνής, αντιδράει στις διαφορετικές αποχρώσεις του φωτός.

Στη συνέχεια βγαίνουν δύο σετ φωτογραφιών, το ένα είναι το πρωτότυπο, όπως εμφανίζεται δηλαδή στην πρώτη λήψη, και το άλλο είναι τα «sharpies», όπου δίνουμε ένταση στα από κάτω κείμενα εκεί που έχουμε κενό στο χρώμα. Ετσι ανακαλύπτουμε ουσιαστικά αυτό που υπάρχει από κάτω» περιγράφει.

Μετά  τη φωτογράφηση και την καταγραφή των σελίδων, σειρά έχει το τελευταίο στάδιο, η επεξεργασία της ανάλυσης και ποιότητας της ψηφιακής λήψης, ώστε να καταστούν όλα τα κείμενα πλήρως αναγνώσιμα.

«Αυτός ήταν και είναι ο μοναδικός όρος και σκοπός μας, να βγει δηλαδή το ένα αντίγραφο υψηλής ανάλυσης στο διαδίκτυο για να το βλέπουν όλοι.

Πρέπει να σκεφτούμε την πρόοδο που θα φέρει στη νοοτροπία όλων των βιβλιοθηκών που ανήκουν σε αυτό τον χώρο», δηλώνει, υπογραμμίζοντας παράλληλα την επίπονη, αλλά συναρπαστική δουλειά που φέρνουν εις πέρας σε ένα δωμάτιο με διαστάσεις μόλις 4 επί 5 μέσα στην Ιερά Μονή.

«Υπάρχουν και κάποιες κομμένες σελίδες που είναι απλά χωμένες μέσα σε άλλες. Πρόκειται για μια συλλογή χωρίς αρχή και τέλος και κανείς δεν γνωρίζει τι θα βρούμε. Ως τώρα έχουμε εντοπίσει μέχρι και τρία στρώματα κειμένου, γραμμένα σε 11 γλώσσες. Ηδη από του χρόνου θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα, και από τεχνολογικής άποψης, αλλά και επεξεργασίας του κειμένου».

Για τον ίδιο, αυτό που είχε σημασία από την αρχή, ήταν η έντονη παρουσία Ελλήνων τόσο στη διοίκηση του προγράμματος, όσο και στον χειρισμό των μηχανημάτων που έχουν μεταφερθεί με μεγάλους κόπους στο απομονωμένο μοναστήρι.  «Είχαμε πει από την αρχή πως θα είμαστε κατά το ήμισυ Ελληνες. Αλλωστε για ελληνικά χειρόγραφα μιλάμε» επισημαίνει. Παράλληλα, χορηγός του έργου είναι το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα Arcadia Fund, ενώ το όλο εγχείρημα τελεί υπό την γνώση και έγκριση του Αιγυπτιακού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.

Ο ανθρώπινος νους σίγουρα συναρπάζεται από την εικόνα της απέραντης ερήμου και τα μυστικά που κρύβει καλά θαμμένα. Μέσα από τις περιγραφές του Νίκου Ζαρκαντζά, συμπεραίνει κανείς ότι η φαντασία δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα. «Για να φτάσεις στη Μονή, πρέπει ουσιαστικά να διασχίσεις στην έρημο, με το κοντινότερο σημείο να είναι τέσσερις ώρες.

Το 2000 πήγα εκεί πρώτη φορά από το Κάιρο μόνος μου με ένα λεωφορείο. Ταξίδεψα για 11 ώρες την έρημο, βλέποντας αριστερά και δεξιά μου βεδουίνους να εμφανίζονται από το πουθενά.

Όταν φτάνεις βλέπεις να υψώνεται σταδιακά μπροστά σου το βουνό, μια εικόνα που σε υποβάλει. Ξαφνικά γίνονται όλα πέτρινα, φτιαγμένα από γρανίτη. Εκεί, στο κάτω μέρος του βουνού, λες και βρίσκεται σε πηγάδι, είναι το Μοναστήρι.

Για μένα πρόκειται για το απόλυτο συνδυασμό λογικής, παράδοσης και ονείρου» περιγράφει συνεπαρμένος. Ακούγεται ιδανικό, αν σκεφτεί κανείς πως στην ίδια έκταση συνυπάρχουν τα μηχανήματα πολύπλοκης τεχνολογίας με το σημείο που βρισκόταν, σύμφωνα με τη Βίβλο, η «φλεγόμενη βάτος».

Πηγή: romfea.gr (www.tovima.gr/ Ζιώγα Βασιλική)