Συνοπτική αφήγησις περί της Αγίας Δεξιάς τον Τιμίου Προδρόμου και του τρόπου ελεύσεώς της εις την εν Αγίω Όρει Ι. Μονήν Διονυσίου

24 Σεπτεμβρίου 2012

Εκ του αμύθητου και αμετρήτου πλούτου των ιερών κειμηλίων, τα οποία σεμνύνουν και στολίζουν τας Ιεράς Μονάς του Αγίου Όρους, ασφαλώς ωρισμένα εκτιμώνται ιδιαιτέρως και κατέχουν ιδιάζουσαν θέσιν. Εις την Ιεράν Μονήν Βατοπεδίου π.χ. διακρίνομεν την τιμίαν Ζώνην της Θεοτόκου, εις την Ιεράν Μονήν Ιβήρων την θαυματουργόν Πορταΐτισσαν, εις την Ιεράν Μονήν Ξηροποτάμου το μέγιστον τμήμα του Τιμίου Ξύλου του Κυρίου, εις την Ιεράν Μονήν Αγίου Παύλου τα Τίμια Δώρα των Μάγων. Η Ιερά Μονή Διονυσίου ως ανεκτίμητον θησαυρόν έχει να παρουσιάση την αγίαν εκείνην δεξιάν χείρα του Τιμίου Προδρόμου, με την οποίαν εβάπτισεν τον Σωτήρα μας καθώς μελωδικώτατα η εκκλησία μας ψάλλει- Την χείρα σου την αψαμένην την ακήρατον κορυφήν του Δεσπότου.

Αυτής της αγίας Δεξιάς το ιστορικόν, δηλ. τον τρόπον της προς ημάς συγκαταβατικής ελεύσεώς της προς αγιασμόν τόσον των εν τη ημετέρα Μονή όσον και όλων των εν Αγίω Όρει θεοφιλώς μοναζόντων —των οποίων αρχηγός και προστάτης μετά την Θεοτόκον τυγχάνει ο Μέγας Πρόδρομος— καθώς και των ευλαβών προσκυνητών, η Μονή μας θεωρεί χρέος να παρουσιάση συνοπτικώς από της παρούσης στήλης· εις ευθετότερον δε χρόνον προτιθέμεθα να εκδώσωμεν λεπτομερή διήγησιν του όλου ιστορικού σε αυτοτελές τεύχος.

Σύντομος ιστορική αναδρομή, από της αποτομής της κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου μέχρι της εις την Βασιλεύουσαν ελεύσεως της Αγίας Δεξιάς

Διά την περίοδον ταύτην ιστορικάς μαρτυρίας αρυόμεθα από τους ιστορικούς Γεώργιον Κεδρηνόν[1], Θεόδωρον Δαφνοπάτην[2] και Δοσίθεον Πατριάρχην Ιεροσολύμων[3].

Ο Τίμιος Πρόδρομος, κατά την μαρτυρίαν των Ευαγγελιστών, απετμήθη την κεφαλήν υπό του Ηρώδου Αγρίππα του τετράρχου, υιού του άλλου γνωστού Ηρώδου του και παιδοκτόνου. Το σώμα του ετάφη υπό των μαθητών του εις την πόλιν Σεβαστήν εις τον τόπον ένθα εγένετο και η αποτομή. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, επιθυμών να εμπλουτίση την γενέτειρά του Αντιόχειαν, θέλησε να μετακομίση εκεί το σώμα του Προδρόμου. Μη επιτρέποντος όμως του Μωσαϊκού νόμου την μετακομιδήν, έλαβεν κρυφίως την αγίαν μόνον Δεξιάν. Επί Ιουλιανού αύτη εκρύβη εις ένα πύργον ονομαζόμενον Γωνία προς διαφυγήν εκ της μανίας του Παραβάτου. Από του 7ου αιώνος, ότε η Αντιόχεια περιέπεσεν εις χείρας των Αράβων, η αγία Δεξιά συνεχίζει να απαντάται εις Αντιόχειαν, τιμώμενη ου μόνον υπό των Χριστιανών αλλά και των Αράβων. Επί Ιουστινιανού μεταφέρεται εις Κωνσταντινούπολιν ομού μετά της κάρας του Τιμίου Προδρόμου προς αγιασμόν και πάλιν επιστρέφεται.

Πολλοί αυτοκράτορες επεθύμησαν να εμπλουτίσουν την Βασιλεύουσαν με την αγίαν Δεξιάν του Βαπτιστού, κατ’ εξοχήν ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος (913-959). Επειδή όμως φανερώς τούτο ήτο αδύνατον, πάλιν κατ’ οικονομίαν του Τιμίου Προδρόμου, κάποιος διάκονος ονόματι Ιώβ, εκπληρώνει τον αυτοκρατορικόν πόθον, υποκλέψας την αγίαν Δεξιάν εκ του ναού του Αποστόλου Πέτρου ένθα εφυλάσσετο, αφού πρώτον εξοικειώθη μετά του φύλακος. Καθ’ ην στιγμήν σάλος μέγας εγένετο εις Αντιόχειαν επί τη απώλεια της Δεξιάς, συνεργούντος του Βαπτιστού, ο διάκονος ήδη ευρίσκετο έκτος των εχθρικών συνόρων. Ο δε βασιλεύς επί τω ακούσματι μετά του πατριάρχου Πολυεύκτου και πάσης της Συγκλήτου, αναμένοντες εις Χαλκηδόνα επεφύλαξαν λαμπράν υποδοχήν. Τα ανωτέρω αρυόμεθα, ως προείπομεν, εκ των ιστορικών Κεδρηνού και Δαφνοπάτη.

Μετά την πτώσιν της βασιλευούσης, ο ιστορικός Δοσίθεος μάς παραθέτει τα εξής σημαντικά στοιχεία: Γενομένης καταγραφής των βασιλικών θησαυρών κατά το 1680 υπό του βεζύρη Μουσταφά πασά, απαντάται και η αγία αυτή χειρ εις χρυσούν κιβώτιον, αποπνέουσα άρρητον ευωδίαν, ήτις και σεβασθείσα υπό του αλλοθρήσκου εφυλάχθη επιμελώς.

Έλευσις της αγίας Δεξιάς εκ Κωνσταντινουπόλεως εις Ιεράν Μονήν Διονυσίου

Το εν λόγω ιστορικόν αρυώμεθα κατά πλάτος από αξιόπιστον πρόσωπον, τον ευγενέστατον και ευλαβέστατον δραγουμάνον του βασιλέως της Πρωσίας εν Κωνσταντινουπόλει κ. Ιωάννην Φραγκόπουλον, τον μετέπειτα εν τη καθ’ ημάς Ιερά Μονή εγκαταβιώσαντα. Ούτος ως αυτήκοος, αυτόπτης αλλά και συνεργός, συνέγραψεν το κατά πλάτος ιστορικόν της όλης υποθέσεως, το οποίον ευρίσκεται εις τον υπ’ αριθ. 1032 χειρόγραφον κώδικα της Μονής μας υπό τον τίτλον «Διήγησις απ’ αρχής περί της αγίας Δεξιάς του Τιμίου Προδρόμου και πώς ήλθεν εις το ιερόν τούτο Μοναστήριον του Αγίου Διονυσίου εν τοις καθ’ ημάς χρόνοις».

Κατά το έτος 1778 ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ, λόγω της αισθητής πτωχείας του κράτους, εγύμνωσεν όλα τα πολύτιμα περικαλύμματα του βασιλικού θησαυροφυλακίου, διορίσας προς τούτο ως υπευθύνους τον Έλληνα αργυραμοιβόν Πετράκην και κάποιον Αρμένιον ονόματι Τουζόγλου. Οι ανωτέρω με βεζυρικήν άδειαν οικειοποιήθηκαν όσα ήθελον εκ των φυλασσομένων εντός των πολυτίμων θηκών, εξ ων ο μεν Αρμένιος έλαβεν Σταυρόν πηχιαίου μήκους μετά Τιμίου Ξύλου, ο δε Πετράκης την Δεξιάν του Προδρόμου γυμνήν, μετά τεμαχίου εκ του λειψάνου της άγιας Παρασκευής. Ατυχώς όμως, μετ’ ου πολύ ο προαναφερθής Πετράκης, διαβληθείς από τον βεζύρην Χασάν πασάν ως φιλορώσος, προστάξει βασιλική απαγχονίζεται έξω της βασιλικής πόρτας. Αφού το μέγιστον της περιουσίας του εδημεύθη, παρέμεινεν εις τους οικείους του ως κληρονομιά και η χαριτόβρυτος Δεξιά του Προδρόμου μετά του λειψάνου της αγίας Παρασκευής.

Προαναφέραμεν ότι το πρώτον εκλάπη η αγία χειρ υπό της αγίας και Ευαγγελικής χειρός του Λουκά. Εκλάπη το δεύτερον υπό διακόνου τινός Ιώβ. Άβυσσος των κριμάτων σου, ω Βαπτιστά! Και πάλιν εκ τρίτου ηυδόκησας διά κλοπής όπως μεταβής και παρηγορήσης την ποίμνην σου διά της αγίας σου Δεξιάς, πενθούσαν ήδη και κλαίουσαν διά την προ μικρού απώλειαν διά κλοπής της σεβάσμιας Κάρας σου[4].

Ο τρόπος της τε κλοπής και ελεύσεως εις την Μονήν μας της αγίας Δεξιάς έχει ούτως: Κάποιος νεανίας ονόματι Θεοχάρης, γνωστός εις την αρχοντικήν οικίαν Πετράκη, προσυνεννοηθείς με τον τότε εφησυχάζοντα εις την Ιεράν Μονήν Διονυσίου πρώην Βελεγράδων Ιερεμίαν, εισήλθεν με οικειότητα εις ανύποπτον χρόνον εν ώρα μεσημβρίας εις την εν λόγω οικίαν και αφαιρέσας εκ του σεντουκίου την Δεξιάν του Προδρόμου ομού μετά του λειψάνου της αγίας Παρασκευής μετέφερεν ταύτα μετά σπουδής, ως προσυνεννοήθη, εις τον ευγενέστατον δραγουμάνον Ιωάννην Φραγκόπουλον.

Εν τω μεταξύ, σάλος μέγας γενόμενος εις την οικίαν Πετράκη άμα τη διαπιστώση της κλοπής, καταγγέλλεται ευθύς η υπόθεσις εις τον τότε οικουμενικόν Πατριάρχην Νεόφυτον, όστις και αμέσως εξαπολύει φρικτόν αφορισμόν κατά παντός σχέσιν και γνώσιν έχοντος με την κλοπήν.

Θορυβηθείς ευλόγως εκ τούτου ο ανωτέρω Φραγκόπουλος αποκαλύπτει κρυφίως την υπόθεσιν εις τον Πατριάρχην, καθώς και τον απώτερον σκοπόν της κλοπής. Ο δε Πατριάρχης έλυσεν κρυφίως τον αφορισμόν, κρίνας ότι το έργον ήτο νεύσις του Βαπτιστού, αρεσκομένου να διαμένη μάλλον εις τόπους κρημνώδεις και ασκητικούς παρά εις κοσμικούς οίκους, ένθα συμβαίνουν ενίοτε και πολλά άτοπα. Ούτω λοιπόν ο ανωτέρω Φραγκόπουλος συνοδεύων και συνοδευόμενος υπό του Προδρόμου καταφθάνει εις την Ιεράν Μονήν Διονυσίου κατά την 6ην Αυγούστου του 1800.

Επειδή όμως εις τους πολλούς η λύσις του αφορισμού ήτο άγνωστος και επειδή ο κεκρυμμένος θησαυρός ώφειλε να φανερωθή προς αγιασμόν πάντων των αγιορειτών και πάλιν ο Μέγας Ιωάννης αναλαμβάνει την ολοκλήρωσιν της ευεργεσίας του. Νεύσει Προδρομική μεταβαίνει ο τότε ηγούμενος Ιωακείμ με συστατικά γράμματα προς τους Ιεροσολύμων Άνθιμον και Θεσσαλονίκης Γεράσιμον, οι οποίοι από συμφώνου μετά του Πατριάρχου Καλλινίκου κατέπεισαν τους δικαιούχους της οικίας Πετράκη Βαρβάραν, Αικατερίνην, Γεώργιον και Δημήτριον όπως, οικεία βουλήσει και αντί ωρισμένης αμοιβής, προς ψυχικήν των ωφέλειαν και εις μνημόσυνον αιώνιον, δι’ αφιερωτικού γράμματος δωρήσουν εις την Ιεράν Μονήν Διονυσίου την αγίαν Δεξιάν ομού μετά του προειρημένου λειψάνου της αγίας οσιομάρτυρος Παρασκευής.

Εις το αρχείον της Μονής μας φυλάσσονται τρία πατριαρχικά έγγραφα, ων το πρώτον είναι αφοριστικόν και υπογεγραμμένον υπό του πατριάρχου Νεοφύτου εν έτει 1799, το δεύτερον αναιρετικόν του προηγουμένου και υπογεγραμμένον υπό του τότε πατριάρχου Καλλινίκου, συνυπογράφουν δε και οι προειρημένοι Ιεροσολύμων Άνθιμος και Θεσσαλονίκης Γεράσιμος εν έτει 1802 μηνί Ιανουαρίω 15, και το τρίτον αφιερωτικόν, υπογεγραμμένον υπό του πατριάρχου Καλλινίκου εν έτει 1802 και συνυπογράφουν οι αρχιερείς Ηρακλείας Μελέτιος, Δέρκων Γρηγόριος, Θεσσαλονίκης Γεράσιμος, Τυρνόβου Ματθαίος, Λαρίσης Διονύσιος και Αγκύρας Ιωαννίκιος· προσυπογράφουν δε και βεβαιούν οι δωρηταί Βαρβάρα, Αικατερίνη, Γεώργιος και Δημήτριος Πέτρου.

Ούτω λοιπόν δεξάμενος ο καθηγούμενος Ιωακείμ το αφιερωτικόν γράμμα, μετά πολλής χαράς και καθαρού συνειδότος, επέστρεψεν εις την Μονήν κατά την Δ’ Κυριακήν των Νηστειών του έτους 1802, ένθα ανεκηρύχθη μετά πανηγυρικής αγρυπνίας ομού μετά πλήθους αγιορειτών Μοναχών η επίσημος έλευσις της αγίας Δεξιάς, ήτις έκτοτε καθιερωθείσα τελείται κατ’ έτος την αυτήν Δ’ Κυριακήν των Νηστειών, εις μνήμην της τε ελεύσεως αλλά και της ευεργεσίας του Βαπτιστού προς πάντας τους εν τη Μονή και παντί τω Αγιονύμω Όρει θεοφιλώς ενασκουμένους, σκέπων και φυλάσσων ημάς διά της αγίας αυτού Δεξιάς, ως αρχηγός του μοναχικού τάγματος, από πάσας τας χαλεπάς παγίδας του αλλοτρίου.

Τέλος, άξιον σημειώσεως τυγχάνει και τούτο: Κατά την πρόσφατον αποκάλυψιν της επιχρύσου θήκης της αγίας χειρός υπό της γεροντίας της Μονής διεπιστώθη ότι ενώ υπάρχουν ολόκληρα τα δύο οστά (κερκίς και ωλένη) από του αγκώνος μέχρι της παλάμης, ελλείπουν μικρά τεμάχια των οστών της παλάμης και των δακτύλων. Περί του θέματος αυτού θα ασχοληθώμεν προσεχώς- σημειούμεν μόνον ενταύθα, ότι επί των ημερών μας και επί ηγουμενίας του αρχιμανδρίτου κυρού Γαβριήλ αντηλλάγη εις δάκτυλος αντί ελαχίστου τεμαχίου εκ της αγίας Ζώνης της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου. Εκείνο όμως το οποίον δεν δεχόμεθα κατόπιν των ανωτέρω συνοπτικών στοιχείων είναι η διακύβευσις της γνησιότητος της αγίας Δεξιάς. Δεχόμεθα βεβαίως την ύπαρξιν μικρών τεμαχίων εκ της αγίας Δεξιάς εκτός της Μονής μας, ουχί όμως και αυτής ταύτης της Δεξιάς. Θα χαρώμεν εάν αποδειχθή δι’ επιστημονικού καλάμου η γνησιότης των εμφαινομένων μικρών τεμαχίων εις την κλειστήν θήκην του εν Κωνσταντινουπόλει μουσείου Τοπ-Καπί. Η Μονή μας πάντως δεν έχει στοιχεία, διό και δεν αποφαίνεται σχετικώς.

Επίλογος

Παρουσιάζοντες τα ανωτέρω στοιχεία αισθανόμεθα ότι εκπληρούμεν ελάχιστον χρέος έναντι της απείρου ευεργεσίας του εν γεννητοίς μείζονος προς ημάς τα τέκνα του, τόσον τα εν τη Μονή όσον και πάντας τους εν τω Αγίω Όρει θεοφιλώς ενασκουμένους, των οποίων προστάτης και έφορος μετά την Κυρίαν μας Θεοτόκον τυγχάνει ο Μέγας Βαπτιστής, ως αρχηγός του μοναχικού τάγματος· προσέτι δε και προς πάντας τους φιλοπροδρομικούς ευλαβείς προσκυνητάς, οι οποίοι μετά πόθου συρρέουν εις την Μονήν προς αγιασμόν και προσκύνησιν της αγίας Δεξιάς και οι οποίοι στερεούνται έτι μάλλον, αφαιρουμένης και της ελαχίστης προκαταλήψεως περί της γνησιότητος του προς αγιασμόν προσφερομένου θησαυρού.

Περαιώνοντες, απευθυνόμενοι προς σε τον μέγαν Πρόδρομον και Βαπτιστήν μετά πάντων των μοναστών και μετά παντός φιλοπροδρομικού συστήματος κλήρου και λαού, ικετευτικώς αλλά και μελωδικώς μετά του υμνωδού σου λέγομεν την χείρα σου την αψαμένην την ακήρατον κορυφήν του Δεσπότου.,.έπαρον υπέρ ημών Βαπτιστά…ως παρρησίαν έχων πολλήν και γαρ μείζων των προφητών απάντων υπό Χριστού μεμαρτύρησαι.

1. Γεώργιος Κεδρηνός: Έζησεν περί τα τέλη του ια’ αι. Έγραψεν εν είδος παγκοσμίου Ιστορίας τιτλοφορουμένης «Σύνοψις ιστοριών» και εκτεινομένης από της δημιουργίας του κόσμου έως της εμφανίσεως Ισαακίου Α’ Κομνηνού (1057). Το έργον του είναι μία συμπλήρωσις παλαιοτέρων χρονικών.

2. Θεόδωρος Δαφνοπάτης (900 – 963): Βυζαντινός συγγραφεύς και δημόσιος λειτουργός, προαχθείς βαθμηδόν μέχρι και του μεγίστου αξιώματος του Μαγίστρου υπό Ρωμανού Β’. Εξεφώνησεν λόγον επί τη εις Κωνσταντινούπολιν ελεύσει της αγίας Δεξιάς εν έτει 959, παρουσία του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου και πατριάρχου Πολευεύκτου.

3. βλ. Ιστορία περί των εν Ιεροοολύμοις πατριαρχευσάντων. βιβλ. Γ’, κεφ. ΙΑ’, παρ. Γ’, σελ. 267, Βουκουρέστι 1715

4. Την αγίαν Κάραν του Προδρόμου αφιέρωσεν εις Ι. Μ. Διονυσίου, ο ηγεμών της Μολδοβλαχίας Νεάγγοε Βοεβόδας (1512 – 1521), παραμείνασα δε εις την Μονήν μέχρι τον Ρωσσοτουρκικόν πόλεμον (1769 – 1770), ηρπάγη υπό τούρκων πειρατών κατά την διάρκειαν ταξιδίου εις την νήσον Άγιος Ευστράτιος.

ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ 8-9
τεύχος 8-9
Ιούνιος Νοέμβριος 1990