Οι 40 Μάρτυρες (Μνήμη 9 Μαρτίου) και το όραμα του Σελίμ Α΄ του Άκαμπτου
9 Μαρτίου 2012
Η Ιερά Μονή Ξηροποτάμου -το Καθολικό της οποίας τιμάται στη Μνήμη των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων (9/22 Μαρτίου)- στη μακραίωνη ιστορία της γνωρίζει τρεις φορές την ερήμωση: Τον 14ο, 16ο και 18ο αιώνα κι άλλες τόσες φορές ανασυγκροτείται. Την ανασυγκρότηση του 16ου αιώνα δημιουργεί ο σουλτάνος Σελίμ Α΄ (1512-20) ο Γιαβούζ (= σκληρός, άκαμπτος), από τα πιο ανέλπιστα. Του Σελίμ υπάρχει στο αρχείο της Μονής ένα Χάττι-Σερίφ (ιερός ορισμός), του οποίου η χρονολογία και το περιεχόμενο είναι μουσουλμανικό, το τέλος όμως χριστιανικό: «το μουσουλμάνο», γράφει «τον επιμένοντα τη ανατροπή ταύτη του παρόντος ημών Χάττι- Σερίφ τω αιωνίω αναθέματι αυτόν παραπέμπομεν»! Στο έγγραφο του 1517 ο Σελίμ κάνει μεγάλες δωρεές και πολλές διευκολύνσεις προς τη Μονή.
Το τι ακριβώς συνέβη με τον Σουλτάνο Σελίμ Α΄, οι δωρεές και οι διευκολύνσεις του οποίου έδωσαν στη Μονή «αέρα» για ενάμισυ αιώνα μας το περιγράφει ο Γεράσιμος Σμυρνάκης στο βιβλίο του ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ (1903):
Εν έτει 1513 ο Σουλτάνος Σελίμ Α΄ ο επιλεγόμενος Άκαμπτος μετά την εν Δαρδανελλίοις επιθεώρησιν του φρουρίου Κιλίτ-ελ Μπάχρ (κλείς της θαλάσσης) επεσκέψατο το Άγιον Όρος ξενισθείς μεγαλοπρεπώς και πλούσια δεξάμενος δώρα εν μέσω μεγαλοπρεπών πανηγύρεων, τελεσθεισών υπό τε των Αγιορειτών και των Βεζυρών αυτού, είτα δ’ επανέκαμψεν εις Κωνσταντινούπολιν δι’ Αδριανουπόλεως.
Επί του Σουλτάνου Σελίμ του Α΄, Πατριάρχου όντος Θεολήπτου του Α΄ (1514-1519), ελήφθη η απαισία απόφασις της μετατροπής εις τεμένη πάντων των Ναών, ο δια παντός τρόπου εξισλαμισμός πάντων των χριστιανών και η εξ ολοκλήρου κατάργησις του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ευτυχώς όμως απεκρούσθη η απόφασις αύτη υπό του Μουφτή (Ιερονομολόγου) Τζεμαλή, ισχυρισθέντος ότι το Κοράνιον εντέλλεται τον εκμουσουλμανισμόν ουχί δια της βίας αλλά δια της πειθούς. Παράδοξον δε και θαυμάσιον άλλως ότι αυτός ούτος ο Σελίμ εδωρήσατο τη Μονή Ξηροποτάμου τον ιερόν ορισμόν αυτού Χάττι Σερίφ, ότε διέτριβε τω 1517 εν Αιγύπτω, δι ου εν τω εννάτω άρθρω τούτου ορίζει: «Επειδή ευρέθη εις του ρηθέντος ήρωος των Οθωμανών μακαρίτου, λέγω, Σουλτάν Γιαούς Μουράτ του Β΄(1421-1451), το Χάττι Σερίφ, ότι τους Μοναχούς απλώς του Αγίου Όρους να μη τους κληρονομή μήτε Πετελμαντζής, μήτε Μαγκουφάτης, μήτε άλλος τις των αξιωματικών Μουσουλμάνων, η βασιλεία μου και αύθις προστάζει, ότι τους Μοναχούς απλώς του Αγίου Όρους από του νυν και εις το εξής να μη τολμήση τινάς Μουσουλμάνος να κληρονομήση, μήτε πατήρ, ή μήτηρ του τεθνεώτος Αγιορείτου Μοναχού ή άλλος τις αυτού συγγενής, πάρεξ το Μοναστήρι όπου τον είχεν εκείνο και να κληρονομή όλην την περιουσίαν αυτού. Επειδή ατός του ιδίω στόματι έτζι έταξεν έμπροσθεν εις τον Θεόν και δια τούτο πρέπει να φυλάγη τινάς εκείνα όπου ευγαίνουν από το στόμα του». Προσέτι ο αυτός Σουλτάνος εξέδοτο και διάταγμα ασυδοσίας αφορών την επί του Σουμελά Μονήν της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Το ρηθέν Χάττι Σερίφ απευθύνεται προς τον Πασάν της Θεσσαλονίκης Αλήν, τον Καδήν Σιδηροκαυσίων και προς τους Ουλεμάδας και αξιωματικούς των Μωχαμετλίδων (οπαδών του Μωάμεθ). Αναφέρει δε την άλωσιν της Αιγύπτου και ότι «κατά την εις Αίγυπτον διαμονήν του ο Σουλτάνος Σελίμ είδε 40 παλληκάρια μεγαλόσωμα με άρματα ολόχρυσα, ωσάν Αγγέλους εις αέρα τρέχοντας και έλεγον ότι, ημείς είμεθα, ω βασιλεύ, βοηθοί των Οθωμανών και συνεργοί της νίκης κατά των εχθρών σου και δια να μας ανταμείψης εις το καλόν όπου σας εκάμαμεν, κατά την αύριον θέλουν έλθει κάποιοι ερημίται Ρουχμπάνιδες (πνευματικοί) να ζητήσουν θέλημα από την βασιλεία σου, εις το να ανακαινίσουν το σπήτι μας, όπου ευρίσκονται μέσα εις αυτό τα λείψανά μας. Και λοιπόν αν αγαπάς να μας έχης φίλους και εις άλλους καιρούς, πρέπει όχι μοναχά να τοις δώσης θέλημα να κτίσουν το σπήτι μας, αλλά και να τους φιλοδωρήσης με βασιλικάς φιλοδωρίας».
Είτα αναφέρει ότι προσεκάλεσε τον Σεϊχούλ Ισλάμην Μουφτήν Σουλεϊμάνην, εις ον εξέθετο τα’ ανωτέρω ως και εις τον Βεζύρην αυτού Μουσταφάν Πασάν, οίτινες αφηγήθησαν ότι και αυτοί τα αυτά είδον. Τότε ενεφανίσθησαν και οι εξ Αγίου Όρους ερημίται Μοναχοί μετ’ αναφορών και πιστοποιητικών ότι επυρπολήθη η Μονή του Ξηροποτάμου και εγνώσθη η αλήθεια των οραθέντων, εφ ω και ο Μουφτής εξέδωκε την κάτωθι ρήτραν αυτού (φετβάν): «Ο τόπος όπου αναγιγνώσκεται το ιερόν Ευαγγέλιον, όταν συμβή να καή ή και να χαλάση πάλιν να ανακαινίζηται». Όθεν ο Σουλτάνος απεφάνθη: «Τοιγαρούν και η βασιλεία μου βουλομένη να πληρώση την ευχαριστίαν εις τους βοηθούς και ευεργέτας αυτής, οπού δικαίως ταύτην την χάριν εζήτησαν, δια την πολλήν βοήθειαν, όπου είδε πολλάκις το γένος ημών από τους ρηθέντας 40 Μάρτυρας, προστάζει και διορίζεται εις όλον της το υπήκοον ταύτα».
Είτα εν δέκα άρθροις ορίζει:
1ον) ν’ ανακαινισθή η Μονή Ξηροποτάμου
2ον) να έχωσιν άδειαν οι Πατέρες ν’ ανακαινίζωσι την Μονήν οσάκις γείνη χρεία
3ον) να αφιερωθώσιν 20 εργαστήρια εν Σιδηροκαυσίοις και να ανάπτωνται 40 κανδύλαι επί των λειψάνων των αγίων Τεσσαράκοντα
4ον) όσον τόπον βλέπει το Μοναστήριον προς τα τέσσαρα μέρη του ορίζοντος να κατέχη αυτόν όλον
5ον) να ώσιν οι Πατέρες ασύδοτοι (μαφ μουσελίδες)
6ον) να μεταβώσι δέκα των υπαλλήλων οι εξαιρετώτεροι, ίνα γράψωσι τα σύνορα της Μονής και των Μετοχίων μετά του επιστάτου της οικοδομής του Μοναστηρίου Ιμπραήμ Αγά
7ον) επιβεβαιοί το Χάττι Σερίφ του Σουλτάνου Γιαούς Μουράτ
8ον) εάν τις των Μοναχών απέλθη του Μοναστηρίου αυτού και μεταβή εις άλλο, να τιμωρήται δια προστίμου 100 γροσίων το δεχόμενον αυτόν Μοναστήριον υπό του Αγά του Τόπου και να καθίσταται ο Μοναχός γνωστός εις την του Ξηροποτάμου Μονήν
9ον) αναφέρει το Χάττι Σερίφ του ρηθέντος Γιαούς Μουράτ και επιβεβαιοί να μη κληρονομή κανείς πάντας τους Αγιορείτας, αλλά το εις ο ανήκουν Μοναστήριον
10ον) το παρόν Χάττι Σερίφ να φυλάττηται εν τη Μονή, μόνον δε το Σουρέτιον (αντίγραφον) να εξάγηται υπό των Πατέρων διά τινα χρείαν αυτών εν δικαστηρίοις κτλ. Αναφέρει δ’ ενταύθα αφορισμούς κατά των παραβατών του εγγράφου τούτου.
