Διηγήσεις από την επαρχία Αμαρίου

Ας δούμε μερικές ιστορίες που μεταφέρθηκαν μέσω της προφορικής παράδοση της επαρχίας Αμαρίου, στα νότια του νομού Ρεθύμνης. Τις περιπτώσεις Α και Γ γνωρίζω από παιδί, αλλά καταγράφονται και στο Γεωργίου Κ. Φωτάκη Αποδούλου, έκδ. του Πολιτιστικού Συλλόγου Αποδούλου, Ρέθυμνο 2008, σελ. 19, σημ. 3, και 38-40. Για την περίπτωση Β με πληροφόρησε ο Αντώνης Μ. Λίτινας, αγιογράφος από τα Πλατάνια Αμαρίου, ενώ για την Ε ο π. Νικόλαος Πολάκης, ιερέας στο Ρέθυμνο.

Α. Το λάδι του άη Γιάννη. Στο Αποδούλου Αμαρίου, το χωριό μου, αρχές του 20ού αιώνα, λειτουργούσε στη μοναδική ενορία του χωριού, στην εκκλησία του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ο παπά Γιάννης, γενάρχης της οικογένειας των Γιαννάκηδων. Μια μέρα ο ιερέας αντιλήφθηκε ότι κάποιος είχε κλέψει λάδι από το πιθάρι, που ήταν μέσα στην εκκλησία για τα καντήλια. Με απόλυτη φυσικότητα και εμπιστοσύνη στη δύναμη του αγίου, απευθύνεται σ’ αυτόν και του λέει: «Άη Γιάννη, το λάδι σου κλέφτουνε. Πιάσ’ τον κλέφτη».

Δεύτερη και τρίτη φορά όμως ο ιερέας διαπίστωσε νέα κλοπή. Ξαναζήτησε από τον άγιο να παρέμβει και τελικά, την τρίτη φορά, αγανακτισμένος, του λέει: «Άη Γιάννη, είπα σου πως σου κλέφτουνε το λάδι. Αν δεν πιάσεις τον κλέφτη, θα σε καπνίσω με γαϊδαροκαβαλίνες (κοπριά γαϊδάρου)!».

Την άλλη μέρα, μπαίνοντας ο παπάς στην εκκλησία, είδε έντρομος ένα γιγαντόσωμο μουσουλμάνο κάτοικο του χωριού να έχει κολλήσει στο έδαφος κρατώντας στην πλάτη του ένα ασκί με λάδι, που είχε αφαιρέσει από το πιθάρι. Όχι μόνο δε μπορούσε να προχωρήσει, αλλά ούτε να κατεβάσει το ασκί από τους ώμους του –ο άγιος τον είχε πετρώσει! Και λέει στον παπά: «Παπά, πες του αγίου σου να με λύσει να φύγω κι εγώ θα του φέρω όσο λάδι του ’κλεψα κι άλλο τόσο!».

Ο παπάς συγκλονίστηκε και τρόμαξε πάρα πολύ για το λόγο που είχε τολμήσει να ξεστομίσει προς τον άγιο (ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή του και τις ψυχές όλων των ανθρώπων που αναφέρονται σ’ αυτό το κείμενο, χριστιανών και μουσουλμάνων). Φόρεσε το πετραχήλι του και του διάβασε ευχές μέχρι που ο άνθρωπος μπόρεσε να κινηθεί. Όταν έφυγε, εκπλήρωσε το τάμα του και επέστρεψε στην εκκλησία το λάδι που είχε κλέψει στο διπλάσιο.
 

Β. Ο σταυρός του αγά. Η Γέννα ήταν ένα μεγάλο «τουρκοχώρι» της επαρχίας Αμαρίου (δηλαδή χωριό εξισλαμισμένο αμιγώς ή σχεδόν αμιγώς). Η γυναίκα του αγά της Γέννας αρρώστησε και ο σύζυγός της, απελπισμένος από τις μάταιες προσπάθειες των γιατρών, πείστηκε από χριστιανούς να αποταθεί στον ηγούμενο της γειτονικής ιεράς μονής των Ασωμάτων. Μίλησε λοιπόν σ’ έναν μοναχό από το μοναστήρι κι εκείνος μετέφερε στον ηγούμενο το αίτημα να «διαβάσουνε» στην άρρωστη γυναίκα του υπέρ υγείας.

«Κάνει όμως, γέροντα», ρώτησε ο μοναχός «να διαβάσομε σε Τούρκο;». «Πώς δεν κάνει;» απάντησε εκείνος. «Εδώ διαβάζομε στα ζώα και στσι Τούρκους δεν κάνει, απού ’ναι αθρώποι;». Ανέθεσε λοιπόν σ’ αυτό το μοναχό να διαβάσει στην άρρωστη.

Οι προσευχές του μοναχού έφεραν αποτέλεσμα: η άρρωστη χανούμη βρήκε την υγειά της. Ο αγάς, από ευγνωμοσύνη, αφιέρωσε στο μοναστήρι ένα σταυρό ευλογίας, απ’ αυτούς που χρησιμοποιούνται κατά τη θεία λειτουργία. Ο σταυρός παρέμεινε στο μοναστήρι και όλοι τον έλεγαν «ο σταυρός του αγά». Σήμερα βρίσκεται στην ενορία του γειτονικού χωριού Βισταγή Αμαρίου.
 

Γ. Του Τούρκου η μουρνέ. Λίγα χιλιόμετρα από το Αποδούλου βρίσκεται το χωριό Άγιος Ιωάννης ο Χλιαρός. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στο χωριό αυτό δεν κατοίκησε κανένας Τούρκος, γιατί, όπως έλεγαν οι χωριανοί, «ο άγιος δεν τους ήθελε». Όμως ένας πλούσιος μουσουλμάνος από τη γειτονική Νίθαυρη αποφάσισε ν’ αποδείξει σε όλους πως ο ισχυρισμός αυτός είναι ψέμα. Επίταξε λοιπόν ένα σπίτι της αρεσκείας του και μεταφέρθηκε στον Άη Γιάννη ακολουθούμενος από τουλάχιστον έναν υπηρέτη.

Το επόμενο πρωί όμως, αντί να ξυπνήσει στο κρεβάτι του, βρέθηκε έξω από το χωριό σ’ ένα χωράφι, κάτω από μια μουριά. Σαστισμένος σηκώθηκε και γύρισε στο χωριό. Τιμώρησε τον υπηρέτη του, βέβαιος πως τη νύχτα, κάτω απ’ τη μύτη του, μπήκαμε οι «γκιαούρηδες» και τον κλέψανε κοιμισμένο και τον πήγανε έξω απ’ το χωριό για να τον ξεφτιλίσουν.

Η κατάσταση αυτή όμως συνεχίστηκε και τα επόμενα βράδια. Κάθε βράδυ ο Τούρκος κλείδωνε το σπίτι, έβαζε φρουρούς στις πόρτες και τα παράθυρα κι όμως το πρωί, χωρίς να σημειωθεί καμιά παραβίαση, ξυπνούσε στον ίδιο τόπο, κάτω απ’ τη μουριά. Τελικά, απελπισμένος και πεπεισμένος πως «ο άγιος των χριστιανών» πράγματι δεν τον θέλει στο χωριό του, εγκατέλειψε την προσπάθεια και γύρισε στη Νίθαυρη.

Η μουριά, κάτω από την οποία ξυπνούσε κάθε πρωί ο Τούρκος, ονομάστηκε έκτοτε στην τοπική διάλεκτο «του Τούρκου η μουρνέ».
 

Δ. Το όργωμα κι ο άγιος Σπυρίδωνας. Τον παλιό καιρό κατά κανόνα τις εορτές των γνωστών αγίων οι χριστιανοί της υπαίθρου τηρούσαν αργία από τις αγροτικές εργασίες. Στο χωριό Χορδάκι Αμαρίου, την ημέρα της εορτής του αγίου Σπυρίδωνα (12 Δεκεμβρίου), ένας μουσουλμάνος πήρε «το ζευγάρι του» (τα βόδια του) και ξεκίνησε να οργώσει. Στο δρόμο συνάντησε έναν χριστιανό. «Σήμερο, αγά, θα κάνεις χωράφι» (=θα οργώσεις), του λέει, «απού ’ναι τ’ αγίου Σπυριδώνου;». «Άντε, μωρέ, να δουλέψομε» απαντά εκείνος «κι άσ’ το Σπυρίδο σου να σφυρίζει!».

Όταν όμως ο Τούρκος άρχισε να οργώνει, αφηνίασαν τα βόδια και τράπηκαν σε φυγή, ζεμένα καθώς ήταν στο αλέτρι. Έτρεξαν και βούτηξαν κάτω απ’ το φαράγγι, δίπλα στο οποίο ήταν το χωράφι του! Όμως δε σκοτώθηκαν, γιατί κρεμάστηκαν από το υνί κι έμειναν εκεί μετέωρα. Μετά από πολλές προσπάθειες ο ιδιοκτήτης τους και όσοι άλλοι έτρεξαν να τον βοηθήσουν κατόρθωσαν να τα φέρουν πάνω σώα.

Ε. Το απέναντι χωριό. Ένας Τούρκος από το Αποδούλου είχε μια κόρη τυφλή. Κάποια χρονιά λοιπόν, στις 26 Ιουλίου, ημέρα της εορτής της αγίας Παρασκευής (που έχει την ευλογία από το Θεό να θεραπεύει τις παθήσεις των ματιών), την πήρε και πήγε στο χωριό Μέλαμπες της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, που φαίνεται στο βουνό ακριβώς απέναντι από το Αποδούλου. Εκεί εόρταζαν τη μνήμη της αγίας σε ναό αφιερωμένο στη χάρη της. Μπήκαν μέσα και παρακολούθησαν τη λειτουργία. Μετά το τέλος της λειτουργίας πήρε την κοπέλα και βγήκαν έξω. Τότε εκείνη στάθηκε, κοίταξε μακριά και τον ρώτησε: «Μπαμπά, ποιο είναι αυτό το χωριό απέναντι;». Είχε βρει το φως της –και το χωριό απέναντι ήταν το χωριό τους, το Αποδούλου.

 

Πηγή : http://oodegr.com/oode/asynithista/thavmata/xristianika_thavmata_mousoylm1.htm#b_j