Νίκος Ρολάνδης: Πετρέλαιο και Φυσικό Αέριο – σκέψεις και αναμνήσεις

Στις 10 Δεκεμβρίου 1982, στο Montego Bay, Jamaica, ο άνθρωπος κατόρθωσε να δαμάσει τους ωκεανούς και τις θάλασσες. Ο πελώριος πλούτος που υπάρχει στο θαλάσσιο χώρο και στο υπέδαφος του, ρυθμίστηκε με την ιστορική «Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας». Χρειάστηκαν περισσότερα από 14 χρόνια, με συμμετοχή πέραν των 150 χωρών και εκατοντάδων διπλωματών για να υπάρξει κατάληξη. Η Κύπρος ήταν μια από τις χώρες που συμμετείχαν στη διάσκεψη.

Ήμουν τότε Υπουργός των Εξωτερικών και εμείς χειριζόμασταν το θέμα. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας ήταν ο πρέσβης μας στην Ουάσινγκτον Ανδρέας Ιακωβίδης, ένας επιφανής διπλωμάτης και καλός γνώστης του αντικειμένου. Από την πρώτη ημέρα που η Συνθήκη ήταν έτοιμη για υπογραφή, 119 χώρες την υπέγραψαν- και αυτό αποτέλεσε τότε παγκόσμιο ρεκόρ.

Η Κύπρος έχει αποδεχθεί και υπογράψει τη Συνθήκη. Η Τουρκία την απέρριψε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες την υπέγραψαν μεν, αλλά η Αμερικανική Γερουσία δεν την επεκύρωσε και κατά συνέπεια δεν δεσμεύονται από αυτή.

Δυόμιση χρόνια πριν τη Συνθήκη, στις 4 Αυγούστου 1980, συνάντησα στο γραφείο μου τον M.J. Ambrose, Ανώτερο Διευθυντή της μεγάλης αμερικανικής εταιρείας πετρελαίων Standard Oil of Indiana. H Standard Oil, σε συνεργασία με την κολοσσιαία Amoco, ήθελαν να γεωτρήσουν νότια της Κύπρου, εκεί περίπου που ευρίσκεται σήμερα το τεμάχιο «Αφροδίτη». Οι μελέτες τους έδειχναν πως υπήρχαν υδρογονάνθρακες. Η Τουρκία όμως που προφανώς ήταν καλά πληροφορημένη, είχε απειλήσει, σύμφωνα με τα πρακτικά του Υπουργείου, με «περαιτέρω στρατιωτική επιχείρηση στην Κύπρο». Ο Πρόεδρος Κυπριανού, που επίσης συνάντησε τον Ambrose, μου ζήτησε να επικοινωνήσω με τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Kurt Waldheim. O Waldheim μας απέτρεψε. Έτσι το «όνειρο» έμεινε τότε ανεκπλήρωτο.

Τον φάκελο της Standard Oil of Indiana που περιείχε τo «όνειρο», πήρα μαζί μου, με αντίγραφο των πρακτικών, στο Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, 20 περίπου χρόνια αργότερα. Θυμάμαι, τον τοποθέτησα στο δεξιό μέρος του γραφείου μου, για να μου θυμίζει τα πετρέλαια. Κάποια μέρα μίλησα στον πρόεδρο Κληρίδη για το θέμα, ο οποίος, με κάποιο δισταγμό μου έδωσε το πράσινο φως. Έτσι ξεκινήσαμε (μέσα από χλευασμούς και ειρωνικά σχόλια) τη μεγάλη πορεία των πετρελαίων της Κύπρου. Είχα μαζί μου τον Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Μιχάλη Ερωτόκριτο (και μετέπειτα τον Σωτήρη Σωτηρίου), τη Διευθύντρια Ολυμπία Στυλιανού και τον Διευθυντή Ενέργειας Σόλωνα Κασίνη. Διαπραγματεύθηκα με τον Υπουργό Samer Fahmy και υπογράψαμε την συμφωνία για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) με την Αίγυπτο, στο Κάιρο στις 17/2/2003. Ήταν η πρώτη Συμφωνία για ΑΟΖ που υπεγράφη ποτέ στη περιοχή. Διαπραγματευθήκαμε και καταλήξαμε σε κατ’ αρχήν συμφωνία με το Λίβανο, κατόπιν συναντήσεων μου στη Βηρυτό, τον Σεπτέμβρη 2002, με τον πρόεδρο Lahoud, τον πρωθυπουργό Hariri και τον Υπουργό Ενέργειας Baydoun. Συναντήθηκα με το Σύρο αντιπρόεδρο Khaddam και άλλους αξιωματούχους στη Δαμασκό, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Άρχισα διάλογο με το Ισραήλ. Η πορεία συνεχίστηκε επί προεδρίας Παπαδόπουλου και Χριστόφια και σήμερα το τρυπάνι βρίσκεται κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.

Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να αναφερθώ σε μερικά στοιχεία, που είναι σκόπιμο να γνωρίζει ο κύπριος πολίτης σχετικά με τον πιθανό πετρελαϊκό πλούτο της χώρας μας.

1. Αποθέματα: Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις έχουμε κοιτάσματα φυσικού αερίου και ίσως και πετρελαίου. Τα κοιτάσματα, από πλευράς βαθμού βεβαιότητας της ύπαρξης τους, ταξινομούνται σε τέσσερεις κατηγορίες: (α) πιθανά (probable), (β) με καλές δυνατότητες (possible), (γ) αποδεδειγμένα (proven), και (δ) όσα μπορούν να εξορυχθούν (recoverable). Εμείς, σήμερα, σύμφωνα με ξένους φίλους μου πραγματογνώμονες, ευρισκόμαστε μεταξύ των σταδίων “probable” και “possible”. Αν και όταν φτάσουμε στα «αποδεδειγμένα» πρέπει να γνωρίζουμε πως ένα μέρος των «αποδεδειγμένων» δεν μπορούν να εξορυχθούν.

Με βάση τα μέχρι τώρα ανακοινωθέντα της Noble Energy, αν θεωρήσουμε πως το τεμάχιο «Αφροδίτη» εμπεριέχει 8 τρισεκατομμύρια κυβ. πόδια φυσικού αερίου, (με πιθανότητα επιτυχίας 60% σύμφωνα με τη Noble) αυτό ισοδυναμεί με κάπως περισσότερο από ένα τοις χιλιοίς των παγκοσμίων αποθεμάτων, που ανέρχονταν το 2009 σε 6,3 τετράκις εκατομμύρια κυβικά πόδια. (Oil and Gas Journal). Πιθανόν να έχουμε και πετρέλαιο, του οποίου όμως η ποσοστιαία αναλογία θα είναι μικρότερη από εκείνη του φυσικού αερίου. Παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου: 1,3 τρισεκατομμύρια βαρέλια (Oil & Gas Journal).

Συνολικά η Κύπρος, σε ολόκληρη την ΑΟΖ της, σύμφωνα με υπολογισμούς των Αιγυπτίων, ενδεχομένως να έχει μισό τοις εκατόν των παγκοσμίων αποθεμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου. Είναι μια αξιόλογη ποσότητα, πολύ μικρότερη όμως από το μέγεθος της φαντασίας και μυθοπλασίας πολλών, που οπτασιάζονται πως θα αντικαταστήσουμε την Gazprom ως προμηθευτές της Ευρώπης!! Η Ρωσία και η Gazprom κατέχουν ένα τετράκις εκατομμύριο και 680 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου (δηλαδή 27% των παγκόσμιων αποθεμάτων), που είναι 210 φορές περισσότερα από τους υπολογισμούς για το τεμάχιο «Αφροδίτη» της Κύπρου.

2. Εκδήλωση ενδιαφέροντος: Συχνά γίνονται επίσημες δηλώσεις πως «εταιρείες-κολοσσοί» επιδεικνύουν ενδιαφέρον, επειδή αγόρασαν τα κυπριακά «δεδομένα» για τις έρευνες στην περιοχή μας. Πιθανόν να ενδιαφέρονται ορισμένες εταιρείες, αλλά η αγορά των δεδομένων καθόλου δεν σημαίνει πως υπάρχει τέτοιο ενδιαφέρον. Όλες οι σημαντικές εταιρείες πετρελαίων διαθέτουν κονδύλια για αγορά δεδομένων υδρογονανθράκων από όλες τις γωνιές της υφηλίου για τα αρχεία τους (data rooms). H αγορά «δεδομένων» δεν έχει καμιά σχέση με το ενδιαφέρον για συμμετοχή στα κυπριακά πετρέλαια.

3. Συμβόλαια: Έχω μελετήσει αρκετά Συμβόλαια Κατανομής Κερδών μεταξύ κυβερνήσεων και εταιρειών πετρελαίου και έχω επαφές με πρόσωπα που γνωρίζουν το θέμα. Δεν ξέρω τι εμπεριέχει το δικό μας συμβόλαιο με τη Noble. Σε γενικές όμως γραμμές το Συμβόλαιο πρέπει να περιλαμβάνει:

(Α) Με την υπογραφή του Συμβολαίου η κυβέρνηση εισπράττει «φιλοδώρημα υπογραφής» (signature bonus) που κυμαίνεται από $1,000,000 μέχρι $80,000,000, ανάλογα με το μέγεθος του κοιτάσματος και τη βεβαιότητα για ύπαρξη υδρογονανθράκων.

(Β) Όταν αρχίσει η εξόρυξη η κυβέρνηση εισπράττει δικαιώματα κατά προτεραιότητα (off the tοp royalties) επί της ημερήσιας παραγωγής, τα οποία κυμαίνονται από 10% (στη Μέση Ανατολή και Αφρική) μέχρι 38% (που πληρώνoνται στον Καναδά).

(Γ) Μετά τα “royalties” η εταιρεία καλύπτει τα τρέχοντα έξοδα και τις αποσβέσεις της. Εδώ χρειάζεται τεράστια προσοχή και εξειδικευμένες γνώσεις, για το τι πρέπει να χρεώνει η εταιρεία. Αν δεν υπάρξει εξονυχιστική ανάλυση των εξόδων και έλεγχος (audit), η Κυβέρνηση μπορεί να απομείνει χωρίς ή με ελάχιστα κέρδη.

(Δ) Αυτό που θα απομείνει (profit oil) μοιράζεται μεταξύ κυβέρνησης και εταιρείας, συνήθως σε ποσοστά 80% για την κυβέρνηση και 20% για την εταιρεία.

(Ε) Υπάρχει επίσης σε πολλά συμβόλαια και το λεγόμενο «φιλοδώρημα παραγωγής» (production bonus), το οποίο ανέρχεται σε 5-10 εκατομμύρια δολάρια κάθε φορά και πληρώνεται από την εταιρεία στην Κυβέρνηση όταν η ημερήσια παραγωγή υπερβαίνει ορισμένα επίπεδα.

4. Απειλές και προβλήματα στην περιοχή: Παρά τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, οι προστριβές και συγκρούσεις για τον πελώριο πετρελαϊκό πλούτο είναι πολύ συχνές. Μεταξύ άλλων συγκρούσθηκαν ή ήρθαν σε αντιπαράθεση κατά καιρούς η Σενεγάλη με την Γουινέα Μπισσάου, η Νιγηρία με το Καμερούν, η Ισημερινή Γουινέα με την Γκαμπόν, η Κίνα με την Μαλαισία-Ινδονησία, η Μιανμάρ με την Ινδία, η Ρωσία με την Ιαπωνία, η Ελλάδα με την Τουρκία, η Μάλτα με τη Λιβύη, ο Καναδάς με τη Γαλλία (Γαλλικά νησιά κοντά στον Καναδά) και πρόσφατα ο Λίβανος με το Ισραήλ.

Στη δική μας περίπτωση η Τουρκία διεκδικεί μέρος ή το σύνολο της δικής μας ΑΟΖ, βασιζόμενη στα «δικαιώματα των τουρκοκυπρίων» και στο ότι δεν υπέγραψε τη Συνθήκη του 1982. Το πρόβλημα δεν είναι απλό και η αφελής επανάληψη των περί της κυριαρχίας και των δικαιωμάτων μας δεν το επιλύει. Κυριαρχία έχουμε και επί του βορείου τμήματος της Κύπρου, αλλά δεν μπορούμε να την ασκήσουμε τα τελευταία 37 χρόνια. Η Τουρκία είναι μια πολύ δύσκολη, απρόβλεπτη και επικίνδυνη χώρα. Προσωπικά έχω κάνει την πρόταση μου, για διευθέτηση με τους τουρκοκυπρίους κατά τρόπον που να μην επηρεάζει ούτε την κυριαρχία ούτε τα δικαιώματα μας. Πρέπει να αποφύγουμε με κάθε τρόπο το εφιαλτικό σενάριο να αρχίσει να αντλεί η Τουρκία τα πετρέλαια και τον πλούτο μας (ποιος θα την σταματήσει;) ή να μας οδηγήσει η Τουρκία σε περιπέτειες.

Πιστεύω πως έχουμε αρκετές ποσότητες υδρογονανθράκων, πολύ μεγάλες για το μέγεθος μας. Χρειαζόμαστε απλώς λιγότερη φαντασία και μυθοπλασία και περισσότερη σωφροσύνη.

Νίκος Ρολάνδης
Υπουργός Εξωτερικών 1978-1983
Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού 1998-2003
Βουλευτής 1991-1996
Πρόεδρος του Κόμματος των Φιλελευθέρων 1986-1998
Αντιπρόεδρος της Διεθνούς των Φιλελευθέρων 1994-1998

πηγή: http://www.onlycy.com/