Η Ειδωλολατρία ήταν η θρησκεία των αρχαίων χωρικών;

κ. Λάμπρου Κ. Σκόντζον, Θεολόγου – Καθηγητού

Είναι γνωστό ότι τον τελευταίο καιρό προ­στέθηκε ένας ακόμα εχθρός ατό μακρύ κατάλο­γο των εναντίων της Εκκλησίας μας. Πρόκειται για το νεοφανές κίνημα των νεοειδωλολατρών – δωδεκαθεϊστών, οι οποίοι, όπως είναι γνωστό, αρέσκονται να αυτοαποκαλούνται «ελληνολά­τρες» (λες και εμείς οι χριστιανοί είμαστε… μισέλληνες)!

Μέσα από τα πύρινα άρθρα των περιοδικών τους και των τηλεοπτικών συζητήσεων οι “καθο­δηγητές” τους επιχειρούν να πείσουν τους αδα­είς, ότι η αρχαία ελληνική θρησκεία, την οποία έχουν ανασυστήσει, δεν είναι ειδωλολατρική, αλλά ”η πιο εξευγενισμένη θρησκεία που υπήρξε ποτέ στην ιστορία”, ”η γνησιότερη θρησκευτική έκφραση του Ελληνισμού” (περ. ΙΧΩΡ, Δεκ. 2000, σελ. 23)! Ή “Μεγάλη Εθνική Εκκλησία των Ελλήνων”, όπως ονομάζουν την ειδωλολα­τρική “εκκλησία” τους σύμφωνα με τα χιτλερικά πρότυπα της παγανιστικής “Εθνικής Γερμανικής Εκκλησίας”, είναι κατ’ αυτούς “δημιούργημα του ελληνικού πνεύματος”, έχει πνευματικό χαρακτή­ρα και οφείλουν οι “γνήσιοι” έλληνες να αποβάλουν κάθε άλλη πίστη και να ακολουθήσουν τη μόνη … αληθινή θρησκεία, παραμερίζοντας το “τε­χνητό δίλημμα μεταξύ πολυθεϊσμού και μονοθεϊ­σμού” (Περιοδ. “Απολλώνειο Φώς”). Μοναδικός τους αντίπαλος είναι ο Χριστιανισμός ο οποίος αποτελεί γι’ αυτούς στόχο εξόντωσης, διότι τον θεωρούν “κατασκεύασμα των Εβραίων, προκει­μένου να χτυπηθεί ο ελληνισμός”!

Μέσα όμως από τα δημοσιεύματά τους απο­δεικνύεται πως η θρησκεία των “ελληνολατρών” όχι μόνο είναι ειδωλολατρική, αλλά αναβίωση της πιο πρωτόγονης μορφής της αρχαιοελλη­νικής θρησκείας, η οποία δεν λατρεύτηκε από την πλειοψηφία των μορφωμένων προγόνων μας, αλλά από τον απλοϊκό λαό και τους αμαθείς και δεισιδαίμονες χωρικούς της αρχαίας Ελλάδος!

Όπως είναι γνωστό, κύριες πηγές της αρχαί­ας ελληνικής θρησκείας είναι τα έργα του Ομήρου και του Ησιόδου. Αυτοί οι δύο μεγάλοι ποι­ητές της πρώιμης αρχαιότητας, χρησιμοποιώντας παλιές πρωτόγονες θρησκευτικές παραδόσεις και προφανώς, ποιητική αδεία, έπλασαν τους γνω­στούς μας ανθρωπομορφικούς μύθους περί θεών. Προκειμένου να δώσουν τόνο στα ποιήματά τους προσέδωσαν στους θεούς ανθρώπινα σώμα­τα με ανθρώπινες ανάγκες, πάθη, κακίες, ανηθικότητες κ.λ.π. Οι θεοί του Ομήρου και του Η­σιόδου δεν είναι τίποτε περισσότερο από υπε­ράνθρωπα όντα. Ο αμαθής όμως λαός εξέλαβε αυτά τα ποιητικά σχήματα ως πραγματικότητες και έτσι με το πέρασμα του χρόνου δημιούργη­σε ιδεατά θεία όντα, σύμφωνα με τις ποιητικές φαντασιώσεις των προειρημένων ποιητών. Κά­πως έτσι γεννήθηκε η αρχαιοελληνική θρησκεία, (βλ. P. Nilsson, Ιστορία της Αρχαίας Ελλ. Θρη­σκείας, μετ. Αικ. Παπαθωμοπούλου, Αθήνα 1977, Μεγ. Ελλην. Εγκυκλ. Τομ. Ι, σελ. 146).

Η θρησκεία αυτή έγινε αποδεκτή από τους Έλληνες της πρώιμης αρχαιότητας, κατά την οποία η επιστημονική σκέψη ήταν εμβρυώδης (βλ. Κ. Γεωργούλη, λ. Ειδωλολατρία στη Θ.Η.Ε. τομ. 5, 360). Αφότου όμως άρχισε να αναπτύσσεται η λογική σκέψη και η επιστήμη (6ος π.χ. αιώνας), η αρχαιοελληνική ειδωλολατρική θρη­σκεία τέθηκε σε κριτική από τους μορφωμένους, ξεκίνησε η αμφισβήτησή της και άρχισε να πε­ριορίζεται στον αμόρφωτο λαό και τους χωρι­κούς. Όλα σχεδόν τα μεγάλα πνεύματα της αρχαιότητας άσκησαν κριτική και αρνήθηκαν την αρχαιοελληνική ειδωλολατρία. Πρώτος ο Ξε­νοφάνης (570 – 480) τόλμησε να διακηρύξει επίσημα ότι Εις Θεός, εν τε θεοίσι και ανθρώποισι μέγιστος ούτε δέμας θνητοίσιν όμοιος ουδέ νόημα”. Όμως “πάντα θεοίσ’ ανέθηκαν Όμηρος θ’ Ησίοδός τε… όσα παρ’ ανθρώποισιν ονείδεα και ψόγος εστίν, κλέπτειν, μοιχεύειν τε και αλλήλους απατεύειν” (Ξενοφ. Απ. 11)! Ο Ηρά­κλειτος (540 – 480) επιζητούσε “εξαγνισμόν από τα είδωλα” και πνευματική λατρεία του θείου (Αποσπ. 5, Diels) και υποστήριζε ότι ο Όμη­ρος και ο Ησίοδος, αποδίδοντας στους θεούς κακίες και ανηθικότητες είχαν ολέθρια επίδραση στα ήθη των ανθρώπων. Ακόμα στηλίτευσε τον ανόητο ανθρωπομορφισμό, τόνισε την απόλυτη διαφορά ανθρώπου και Θεού (Αποσπ. 88) και απειλούσε όσους έκαναν ανίερες τελετές (Βακχισμός, ιερά όργια, ιερή πορνεία κ.λ.π.). Ο Αναξαγόρας (490 – 427) απεφάνθη ότι ο ήλιος, η σελήνη και τα άστρα, δεν είναι θεοί, όπως πρέσβευε η ειδωλολατρική θρησκεία και η οποί­α απαιτούσε λατρεία γι’ αυτά, αλλά πύρινες υλι­κές μάζες. Το ίδιο είχαν υποστηρίξει και ο Α­ναξίμανδρος, ο Αναξιμένης, ο Θαλής, ο Δημό­κριτος. Ο Μητρόδωρος, (5ος αιών.), μαθητής του Αναξαγόρα, διακήρυξε πως “οι θεοί δεν είναι εκείνο που νόμιζαν, όσοι τους έχτιζαν να­ούς και τους προσκυνούσαν” (P. Decharme, Ελ­ληνική Μυθολογία, τομ. Α’, σελ. 286). Ο Πρω­ταγόρας (480 – 411) θεμελίωσε την έννοια της απολύτου υπερβατικότητας του θείου και σατίρισε την παιδαριώδη θρησκευτικότητα της εποχής του, γι’ αυτό οι φανατικοί αθηναίοι ειδωλολάτρες αποφάσισαν να τον σκοτώσουν. Ο Ηρόδοτος δε δίστασε να ασκήσει κριτική στο Μαντείο των Δελφών για ψεύτικους χρησμούς, ο δε Αριστόδημος και ο Δημοσθένης περιγε-λούσαν τις ανόητες μαντείες του, (P. Dech. όπου ανωτ.). Ο Πρόδικος (5ος αιών.) υποστήριξε με πάθος πως οι άνθρωποι της αρχαιότητας θεώρησαν ως θεούς ό,τι ήταν χρήσιμο για τη ζωή τους, όπως ο ήλιος, η σελήνη, τα ποτάμια, οι πηγές κ.λ.π. Ο Αντισθένης (414 – 365) διακή­ρυξε πως ο Θεός είναι ένας και απόλυτα υπερβατικός για τον ανθρώπινο νού. Αποκήρυξε αηδιαστικά τη θρησκεία της εποχής του, διότι οι θεοί της ήταν θεοποιηθέντες άνθρωποι! (Cicero de Nat. Deor. I, II, 13). Ο Θεόφραστος (372 -287) ζήτησε να πάψουν οι ανόητες ζωοθυσίες, τόσο από σεβασμό προς τα ζώα, όσο και από το ότι ο Θεός δεν έχει ανάγκη από τέτοιες ενέργειες (Θ.Η.Ε. τομ. 6, 415). Ο Ευριπίδης (480 -406) χαρακτήρισε τις γελοίες για τους θεούς διηγήσεις των ποιητών ”αοιδών δυστήνους λό­γους” (Εύρ. Ηρακλ. Μαιν. 1346) και υποστήρι­ξε πως “ει οι θεοί εισί κακοί ουκ εισί θεοί” (Ευρ. Βαλλεροφ. 23) με αποτέλεσμα να γίνει στόχος των φανατικών ειδωλολατρών. Ο Επίχαρμος (530 – 440) λοιδωρεί την αρχαία ειδωλολατρία, διότι αυτή δέχεται ”τους θεούς είναι ανέμους, ύδωρ, γην, ήλιον, πυρ, αστέρες” (Στοβ. Ανθ. 91, 92).

Ο Πίνδαρος (522 – 446) στα πε­ρίφημα ποιήματά του απογύμνωσε τους θεούς από τις μυθολογικές γελοιότητες, που προσβάλλουν το θείο (Πινδ. Ολυμ. Θ’ 35 και P. Dech. όπου άνωτ. οελ. 7). Ο Σωκράτης (469 – 399) υπήρξε σαφώς μονοθεϊστής. Στους μαθητές του δίδασκε διαφορετική θρησκευτική πίστη, γι’ αυτό καταδικάστηκε σε θάνατο ως ”έτερα και­νά δαιμόνια εισφέρων”. Ο Πλάτων (428 – 347) φυγάδευσε κυριολεκτικά τον Όμηρο από την ”Πολιτεία” του, διότι θεώρησε ότι οι ανήθικοι μύθοι για τους θεούς αποτελούν επιζήμια πρό­τυπα για τους νέους (Πολιτ. 368Α – 383C). Αρνήθηκε ουσιαστικά την πατρώα ειδωλολατρική θρησκεία και προσηλώθηκε στη δική του ιδεατή θεότητα, το “Όντως Ον”. Ο Αριστοτέλης (384 – 322) όρισε το θείο ως το ”Πρώτον κι­νούν ακίνητον” (πνευματικός μονοθεϊσμός), αρνούμενος τις ανόητες περί θεών πίστεις της αρχαιοελληνικής θρησκείας, γι’ αυτό κατηγορή­θηκε για αθεϊσμό! Οι Στωικοί, ακολουθώντας τη διδασκαλία του Ζήνωνα καθιέρωσαν την πίστη στον ένα Θεό και ερμήνευσαν τους μύθους του Ομήρου αλληγορικά (P. Nilsson, όπου αντωτ. σελ. 304). Αρνητές της αρχαιοελληνικής θρησκείας υπήρξαν ακόμα ο Καρνεάδης, ο Θεόδω­ρος ο Κυρηναίος, ο Λεύκιππος, ο Δημόκριτος, ο Επίκουρος και όλοι οι σοφιστές και οι κυνικοί φιλόσοφοι.

Το τελειωτικό κτύπημα στην αρχαιοειδωλολατρική θρησκεία το έδωσε ο Ευήμερος (317 -297) ο οποίος διατύπωσε τη θεωρία και η οποία έγινε τελικά ευρέως αποδεκτή, πως οι θεοί της αρχαιοελληνικής θρησκείας ήταν κάποιοι επιφανείς άνθρωποι της παλιάς αρχαιότητας, τους οποίους θεοποίησαν μετά το θάνατό τους οι αμαθείς άνθρωποι!

Αυτές είναι μερικές από τις πάμπολλες μαρ­τυρίες σύμφωνα με τις οποίες η αρχαιοελληνική ειδωλολατρική θρησκεία δεν υιοθετήθηκε ποτέ από τους μορφωμένους και σοφούς προγόνους μας, αλλά αντίθετα έγινε αντικείμενο άγριας κριτικής από αυτούς. Οι πιο πολλοί μορφωμένοι της Αρχαιότητας αποφάνθηκαν ότι η θρησκεία αυτή των χωρικών (παγανισμός) δεν ταίριαζε στους σοφούς και τους λοιπούς καλλιεργημένους Έλληνες. Η φύση της ήταν σαφώς ειδωλολατρική διότι λάτρευε θεούς ανθρωπόμορφους, γεμά­τους πάθη και ανάγκες, έχοντας οι ίδιοι χρεία βοηθείας. Επί πλέον η λατρεία του ηλίου, της σελήνης, των ποταμών, των ιερών λίθων “βαιτύλων”, ερμαίων λιθίνων στηλών, Ακόμα και του φαλλού, μαρτυρεί σαφώς την ειδωλολατρική της υφή. Κάποια στιγμή μάλιστα έφτασαν στο ση­μείο να λατρεύουν Ακόμα και ζώντες Ανθρώπους ως θεούς! Οι Αθηναίοι λάτρεψαν ως θεούς τον εκπορθητή της Αθήνας Λύσανδρο το Σπαρτιά­τη, το Δημήτριο τον Πολιορκητή και το Νέρω­να! Η απόπειρα των Στωικών, όπως προαναφέ­ραμε, να ερμηνεύσουν αλληγορικά τους μύθους και να ταυτίσουν τους ψευτοθεούς με προσω­ποποίηση φυσικών η ηθικών δυνάμεων, δεν κατόρθωσαν να άρουν από τη θρησκεία αυτή το ειδωλολατρικό και παγανιστικό στοιχείο και να ανακόψουν την περιθωριοποίησή της στον Αμόρ­φωτο λαό και τους χωρικούς.

Κατόπιν αυτών είναι φανερό πως οι σύγχρονοί μας “ελληνολάτρες” οι οποίοι επιδιώκουν (υποτίθεται) τη βίωση του Αρχαιοελληνικού πολιτισμού και μαζί την επαναφορά της ειδωλολατρίας, δεν επιδιώκουν ουσιαστικά την αναβίωση των αληθών πολιτισμικών στοιχείων της αρχαιό­τητας, αυτά που διαμόρφωσε το γνήσιο ελληνικό πνεύμα της διανόησης, αλλά την νεκρανάστα­ση των σαθρών και αποβλήτων στοιχείων των αγραμμάτων χωρικών!

Περιοδικό ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Τεύχος 23 – 2001

Πηγή: http://www.impantokratoros.gr/eidololatria-thriskeia-xorikon.el.aspx