Το Άγιο Όρος στο Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής

Σε ένα ύψωμα που βλέπει τη θάλασσα και φυσάει δροσερό αεράκι τώρα το καλοκαίρι, σε ένα ειδυλλιακό τοπίο, που γίνεται τελευταία και το Φεστιβάλ της Θάλασσας, σε δύο χρόνια θα χτυπά η καρδιά του βυζαντινού πολιτισμού της Χαλκιδικής.

Πρόκειται για πολύτιμα έργα τέχνης που έχουν βρεθεί στις ανασκαφές των 35 τελευταίων χρόνων της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και παραμένουν κλεισμένα σε αποθήκες. Ετοιμάζεται ακόμη ένας μικρότερος επισκέψιμος χώρος, αφιερωμένος εξ ολοκλήρου στα μοναστήρια του Αγίου Ορους. Εκεί θα προσφέρεται μια «βόλτα» στις ιστορικές μονές με σύγχρονα μέσα: μια τεράστια μακέτα, ψηφιακές απεικονίσεις και βιντεοπροβολές. Το τρίτο μουσείο θα είναι υπαίθριο και θα συμπληρώνει τα άλλα δύο. Αν προστεθεί και το Ανοιχτό Εργαστήριο Συντήρησης Εικόνων και Χειρογράφων, που ήδη λειτουργεί και το επισκέπτεται το κοινό, έχει κανείς την πλήρη εικόνα ενός πολυδύναμου πολιτιστικού κέντρου, που θα προσφέρεται για όλη την οικογένεια και ως περίπατος σε έναν οργανωμένο κήπο έκτασης 28 στρεμμάτων με ένα παραδοσιακό καφενείο.

Αξιοποίηση

Τα κτήρια άρχισαν να αναστηλώνονται από το 2002, με τη γενναία χρηματοδότηση του υπουργείου Πολιτισμού και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ως το 1922 αποτελούσαν μετόχια αγιορείτικων μοναστηριών. Τους είχαν παραχωρηθεί ως καλλιεργήσιμη γη. Είχαν όμως εγκαταλειφθεί οι εκτάσεις και τα κτήρια είχαν σε μεγάλο βαθμό καταρρεύσει. Ετσι περιήλθαν στη δικαιοδοσία του υπουργείου Πολιτισμού, δηλαδή στην ευθύνη της 10ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και εντάχθηκαν σε ένα μεγάλο πρόγραμμα αξιοποίησης και ανάδειξης της βυζαντινής και χριστιανικής κληρονομιάς της Χαλκιδικής.

Το πρόγραμμα αυτό συνεχίζεται τώρα με κύρια πηγή χρηματοδότησης το ΕΣΠΑ. Η υλοποίηση των τριών-τεσσάρων τελευταίων μελετών θα απορροφήσει συνολικά 2 εκατ. ευρώ. Ετσι στα Νέα Φλογητά «αναδύεται» λίγο λίγο το Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής, με την επωνυμία «Ιουστινιανός». Ονομα βαρύ για έναν χώρο που θέλει να προσελκύσει ένα ευρύ, λαϊκό κοινό.

Γιατί επελέγη το όνομα του Βυζαντινού αυτοκράτορα;

«Για λόγους ιστορικούς» μάς λέει ο έφορος αρχαιοτήτων της περιοχής, Ιωάννης Ταβλάκης: «Γιατί ο Ιουστινιανός Α’ (527-565) βοήθησε όσο κανείς άλλος στην άμυνα της χερσονήσου της Κασσάνδρας στη Χαλκιδική. Εχτισε τείχος μήκους 1.200 μέτρων, με 21 πύργους, σε αντικατάσταση παλαιότερων οχυρώσεων, που είχαν καταστραφεί. Το οχυρωματικό αυτό έργο θεωρείται ένα από τα μεγάλα έργα του Ιουστινιανού. Εχουμε ακόμη και σήμερα κατάλοιπα του διατειχίσματος κατά μήκος της σύγχρονης διώρυγας της Ποτίδαιας. Με κριτήριο, λοιπόν, τη σημασία της πολιτικής του αυτοκράτορα Ιουστινιανού για την περιοχή της Χαλκιδικής, επιλέξαμε να δώσουμε το όνομά του στο Κέντρο Βυζαντινού Πολιτισμού Χαλκιδικής στα Ν. Φλογητά, όπου ετοιμαζόμαστε να παρουσιάσουμε ευρήματα που έχουν συγκεντρωθεί στις αποθήκες της Εφορείας από το 1973, έτος ίδρυσής της, μέχρι σήμερα».

Ολη η εγκατάσταση βρίσκεται σε μια πανέμορφη περιοχή, σε κοντινή απόσταση από τον σύγχρονο οικισμό των Νέων Φλογητών. Σε μια διετία η έκταση αυτή αναμένεται να έχει γίνει ένα πρότυπο πάρκο πολιτισμού και αναψυχής. Δεν είναι άγνωστο στο κοινό, καθώς το επισκέπτονται ήδη, θαυμάζοντας το επιβλητικό, μετά την αναστήλωσή του (2006-2009), διώροφο κεντρικό κτήριο, που χτίστηκε το 1884 και το 1920 στέγασε ένα νοσοκομείο. Στα 2.000 τ.μ. του δομημένου αυτού χώρου θα στεγαστεί το Μουσείο Χριστιανικής Χαλκιδικής. Η Εφορεία «ξεσκονίζει» τα καλύτερα από την πληθώρα των αντικειμένων που έχει βρει στη Χαλκιδική, τα οποία θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά ενταγμένα στο ιστορικό τους πλαίσιο, για να δουν, όχι μόνο οι ντόπιοι, αλλά και το πλήθος των παραθεριστών, τα high lihts της τοπικής ιστορίας.

Το κτήριο του μελλοντικού μουσείου χρειάστηκε μελέτες επί μελετών, για να ξαναζωντανέψει όπως ήταν, όταν πρωτοχτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Κι αυτό γιατί είχε υποστεί σοβαρές αλλαγές, όταν μετατράπηκε σε νοσοκομείο. Πρόκειται για ένα διώροφο κτίσμα, διαστάσεων 28,70×14,40 μ., με τετράριχτη στέγη. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ότι στη βορειοδυτική γωνία του φέρει ένα παρεκκλήσι. Το εκκλησάκι προεξέχει και είναι μάλιστα υπερυψωμένο. Το περίεργο αυτό αρχιτεκτονικό στοιχείο προσφέρει μια εναλλαγή στην ογκοπλασία του οικοδομήματος. Οι όψεις του είναι από λαξευτή λιθοδομή, η οποία ευτυχώς σωζόταν σε καλή κατάσταση, όπως επίσης τα περισσότερα κουφώματα και το πάτωμα του παρεκκλησίου. Το εκκλησάκι θα αξιοποιηθεί, γιατί εκεί θα στεγαστεί η αίθουσα της «Ναοδομίας», όπου θα φιλοξενηθούν μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη από ολόκληρη τη Χαλκιδική.

Αν ήδη υπερηφανεύεται για κάτι η 10η ΕΒΑ, είναι γιατί λειτουργεί με εξαιρετική επιτυχία -αν και ξεκίνησε πιλοτικά- το Ανοιχτό Κέντρο Συντήρησης Αρχαιοτήτων. Στεγάζεται σε ένα ξεχωριστό κτήριο, αναστηλωμένο κι αυτό πρόσφατα. Είναι το μοναδικό στην Ελλάδα, όπου μπορεί κανείς να δει ζωντανά πώς συντηρούνται από έμπειρους ανθρώπους της δουλειάς τα χειρόγραφα, τα κεραμικά αντικείμενα και οι εικόνες. Το κτήριο, που αναμορφώθηκε πλήρως για να αποδοθεί σε σύγχρονη χρήση, χρονολογείται το 1909, σύμφωνα με την επιγραφή στην πρόσοψή του. Πρόκειται για ένα μονώροφο λιθόκτιστο κτίσμα (26,60×10μ.) με υπόγειο και τετράριχτη στέγη. Από αυτό σώζονταν μόνο οι περιμετρικοί τοίχοι και υπολείμματα διαφόρων κατασκευών, όπως της στέγης και των παραθύρων. Με βάση αυτά τα στοιχεία αποκαταστάθηκε (2002-2004) και εγκαταστάθηκαν τα ανοιχτά εργαστήρια, που αγκάλιασε ο κόσμος. Είναι πολλοί αυτοί που το επισκέπτονται εκφράζοντας το θαυμασμό τους για μια κοπιώδη λεπτοδουλειά, που γίνεται συνήθως πίσω από κλειστές πόρτες. Οι επισκέπτες, εκτός από τους συντηρητές την ώρα της δουλειάς, παρακολουθούν από μεγάλες αναρτημένες οθόνες λεπτομέρειες των εργασιών, είτε σε πραγματικό χρόνο είτε βιντεοσκοπημένα.

«Υπαίθριο μουσείο»

Εκεί όμως που θα σχηματίζονται σε λίγο ουρές, θα είναι έξω από το «Μουσείο Μακέτας», όπως το αποκαλεί ο κ. Ιωάννης Ταβλάκης, γιατί θα είναι το μοναδικό στην Ελλάδα που θα σε ταξιδεύει στο περιβόλι της Παναγιάς, θα σου επιτρέπει να τρυπώσεις στα άδυτα των μοναστηριών, χωρίς καν να μπεις στο πλοίο της γραμμής για το Αγιον Ορος. Φαντάζεστε πόσες γυναίκες και παιδιά αποκλεισμένοι από αυτό τον τόπο θα προσέλθουν στην ιδεατή αυτή επίσκεψη, που θα γίνεται με βάση ένα τεράστιο πρόπλασμα ολόκληρης της χερσονήσου; Γύρω από τη μακέτα ψηφιακά αναλόγια θα δίνουν εικόνες και πληροφορίες για κάθε μοναστήρι χωριστά.

Το κοινό θα υποδέχεται ένα «υπαίθριο μουσείο» που θα λειτουργεί ως εισαγωγή σε σχέση με το μουσειακό συγκρότημα του κεντρικού μουσείου, φιλοξενώντας ευρήματα της προχριστιανικής περιόδου. Επίσης πρόκειται να αποκατασταθεί το λεγόμενο «Κολιγόσπιτο» -ερειπωμένο σήμερα- προκειμένου να λειτουργήσει ως καφέ-αναψυκτήριο. Είναι ένα λασπόκτιστο κτήριο, χαρακτηριστικό όμως της εποχής του, ενταγμένο στο περιβάλλον, γεγονός που θα προσφέρει μια ήπια μορφή αναψυχής στο Κέντρο. Μη φανταστείτε πως πρόκειται για κάτι παρακατιανό. Αρκεί να πούμε ότι η αναστήλωσή του θα κοστίσει 824.000 ευρώ.

Μεγάλη σημασία δίνεται και στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος, που θα κοστίσει άλλα 880.000 ευρώ. Δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα δίκτυα υποδομής (φωτισμός, ύδρευση, τηλέφωνο, συστήματα ασφαλείας, κ.ά.), θα εγκατασταθεί δίκτυο υδροσυλλογής ομβρίων για την άρδευση και θα δημιουργηθεί χώρος στάθμευσης 65 αυτοκινήτων και 5 λεωφορείων.

Νινέττα Κοντράρου-Ρασσιά

πηγή: Ελευθεροτυπία

αναδημοσιεύουμε από: Αγιορείτικες Μνήμες