Η Πρέβεζα: μια όμορφη μικρή πολιτεία

Η Πρέβεζα: μια όμορφη μικρή πολιτεία στην είσοδο του Αμβρακικού, με τη θάλασσα να την κλείνει από τις τρεις μεριές, με ελαιώνες και μπαχτσέδες, με εκτεταμένες παραλίες, με στενά σοκάκια και αρχαία μνημεία. Το τοπίο γύρω από την πόλη χάρμα οφθαλμών, με χαμηλούς λόφους (τα βουνά της Ηπείρου είναι πιο μέσα), πολύ πράσινο και πανέμορφες αμμουδιές που εκτείνονται προς Βορρά και Νότο.

Θυμάμαι καλά την πρώτη μου επίσκεψη στην πόλη το 1979. Οι περισσότεροι δρόμοι και τα στενάκια στο κέντρο ήταν χωματόδρομοι και πολλά μαγαζιά στέγαζαν επαγγέλματα που δεν υπάρχουν πια: του σαμαρά, του χαλκωματά, του πεταλωτή κ.λπ. Ο σημερινός επισκέπτης, βέβαια, αυτά δεν θα τα βρει. Θα δει όμως ένα πολύ καλά αναπαλαιωμένο ιστορικό κέντρο και μια υπέροχη προκυμαία (ο πεζοδρομημένος παραλιακός δρόμος), όπου οι Πρεβεζάνοι κάνουν τον βραδινό τους περίπατο έξω από τα πολλά καλόγουστα μαγαζιά, που δεν έχουν σε τίποτα να «ζηλέψουν» αυτά της Αθήνας.

Ο πληθυσμός της πόλης αριθμεί 16.000 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται, πλην του εμπορίου και του τουρισμού, με τη γεωργία και την αλιεία. H ευρύτερη περιοχή έρχεται δεύτερη σε παραγωγή κηπευτικών μετά την Kρήτη, ενώ ο Αμβρακικός κόλπος αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική πηγή αλιευμάτων. Πρόκειται άλλωστε για μια σχεδόν κλειστή και, κατά συνέπεια, προστατευόμενη θαλάσσια έκταση, που επικοινωνεί με λιμνοθάλασσες μέσω ελεγχόμενων στομίων. Στον κόλπο εκβάλλουν δύο σημαντικοί ποταμοί, ο Λούρος και ο Aραχθος. Η αλιεία γίνεται στον κόλπο και η ιχθυοκαλλιέργεια στις λιμνοθάλασσες.

Λίγη ιστορία

Η Πρέβεζα ιδρύθηκε μετά την οριστική παρακμή της γειτονικής Νικόπολης, πιθανόν τον 11ο αιώνα, οπότε παραχωρήθηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα στους Βενετούς ως «εμπορείο». Και αυτό επειδή ήταν απαραίτητο να υπάρχει ένα κέντρο για την επικοινωνία με την κοντινή Στερεά και τα νησιά του Ιονίου. Αυτό φαίνεται και από την ονομασία της πόλης, που κατά μία εκδοχή προέρχεται από την αλβανική λέξη «πρέβερε», που σημαίνει «πέρασμα». Κατά μία άλλη εκδοχή, προέρχεται από το σλαβικό «περεβόζ», η οποία επίσης σημαίνει «μεταφορά».

Η Πρέβεζα είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας πόλης Βερενίκης, την οποία ίδρυσε ο βασιλιάς Πύρρος το 290 π.Χ. Για πρώτη φορά, η ονομασία «Πρέβεζα» αναφέρεται στο «Χρονικό του Μορέως», όπου γίνεται λόγος για τη μάχη του Ανδρόνικου Παλαιολόγου εναντίον των δεσποτών της Ηπείρου και της Θεσσαλίας (1292). Για δύο αιώνες μετά, δεν γνωρίζουμε τίποτα για την πόλη. Οι Τούρκοι την κατέλαβαν το 1449, ενώ το 1490 την κατέλαβαν οι Ενετοί, που από τότε την έχασαν και την ξαναπήραν πολλές φορές. Το 1797, την κατέλαβε η Γαλλία και τον επόμενο χρόνο ο Αλή Πασάς. Σε αυτή την τελευταία τουρκική κατοχή, που διήρκεσε μέχρι την απελευθέρωση τον Οκτώβριο του 1912, η πόλη γνώρισε περιόδους μεγάλης εξέλιξης και αύξησης του πληθυσμού.

Στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχαν στην Πρέβεζα έξι προξενεία: αγγλικό, γαλλικό, ιταλικό, αυστριακό, ελληνικό και ρωσικό. Το ιστορικό κέντρο της πόλης διαμορφώθηκε τον 19ο αιώνα και έχει τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης (πυκνός οικιστικός ιστός με στενούς δρόμους-καλντερίμια, περιορισμένους κοινόχρηστους χώρους κ.λπ.). Η πολεοδομία της υπόλοιπης πόλης είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεκτάσεων μετά το 1920.

Αξίζει να δείτε

To Μουσείο της Ναυμαχίας του Ακτίου στο ιστορικό κέντρο της Πρέβεζας. Στις δύο αίθουσές του μπορείτε να παρακολουθήσετε σε αναπαράσταση την εξέλιξη της ναυμαχίας του στόλου του Οκταβιανού εναντίον του Αντωνίου. Εκτίθενται επίσης ξύλινα μοντέλα των πλοίων που συμμετείχαν στη ναυμαχία.

Το Σεϊτάν Παζάρ ή διαβολοπάζαρο είναι ένας στενός δρόμος στο ιστορικό κέντρο της Πρέβεζας, που ξεκινά από τον Αγιο Χαράλαμπο. Από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του κέντρου της πόλης, γεμάτο ταβέρνες και ουζερί με εξαίρετα μεζεκλίκια.

Τον Ενετικό Πύργο του Ρολογιού με το ηλιακό ρολόι στο ιστορικό κέντρο της Πρέβεζας. Εχει χτιστεί το 1752 και είναι χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής της περιόδου της ενετοκρατίας.

Το κάστρο του Αγίου Ανδρέα (Ιτς Καλέ) βρίσκεται στα βόρεια της πόλης της Πρέβεζας δίπλα στη θάλασσα. Χτίστηκε από τους Οθωμανούς στις αρχές του 17ου αιώνα και ανακαινίστηκε από τους Βενετούς στα τέλη του ίδιου αιώνα. Ο Αλή Πασάς ενίσχυσε το φρούριο στις αρχές του 19ου αιώνα και κατασκεύασε έναν περιμετρικό τοίχο με μία τάφρο και τρεις πύλες. Το κάστρο διατηρείται μέχρι σήμερα σε άριστη κατάσταση και εντυπωσιάζει με τα επικλινή του τείχη και την έξοχη γεωμετρία των γωνιακών προμαχώνων.

Το κάστρο του Αγίου Γεωργίου (Γενί Καλέ), στο νοτιότερο άκρο τις παλιάς πόλης της Πρέβεζας, χτίστηκε από τον Αλή Πασά στις αρχές του 19ου αιώνα, την ίδια περίοδο που περιέβαλε, περιμετρικά, με τάφρο την πόλη. Αποτελείται από ένα επικλινές περιφερειακό τείχος που περικλείει εσωτερικό προαύλιο. Εν συνεχεία, το περιμετρικό τείχος ενισχύθηκε με προμαχώνες στη βόρεια αλλά και τη νότια πλευρά που είναι και η είσοδος του Αμβρακικού κόλπου.

Αν έχετε διάθεση για οδήγηση, επισκεφτείτε επίσης τις εκβολές του Αχέροντα στο χωριό Αμμουδιά, ανεβείτε λίγο πιο πάνω και δείτε το περίφημο Νεκρομαντείο, ενώ λίγα ακόμη χιλιόμετρα θα σας οδηγήσουν στις πηγές του Αχέροντα.

Η Αρχαία Νικόπολη

Οταν ο Οκτάβιος νίκησε το στόλο του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στο κοντινό ακρωτήρι Ακτιο (31 π.Χ.), αποφάσισε να κτίσει μια πόλη εκεί κοντά, για να αποκτήσει η Ρώμη ένα ισχυρό σημείο στήριξης της κυριαρχίας της στην Ηπειρο και την Αιτωλία. Ο Οκτάβιος περιτείχισε με ογκώδεις λίθους την τοποθεσία όπου είχε το στρατηγείο του, τη στόλισε με τα έμβολα των καραβιών και το 29 π.Χ. άρχισε την οικοδόμηση της Νικόπολης, της πόλης δηλαδή της Νίκης. Συγκέντρωσε εδώ τους κατοίκους της Αμβρακίας και άλλων πόλεων (συχνά βιαίως) και εγκατέστησε μαζί τους σημαντικό αριθμό Ρωμαίων αποίκων. Η νέα πόλη αναπτύχθηκε γρήγορα και το 293 μ.Χ., με πληθυσμό 300.000, έγινε η πρωτεύουσα της Ηπείρου και της Ακαρνανίας.

Στολίστηκε δε με όμορφα οικοδομήματα αλλά και με πλήθος αγαλμάτων που μεταφέρθηκαν και από άλλες πόλεις. Με εντολή του Οκταβιανού Αυγούστου κτίστηκε ο μεγαλοπρεπής ναός του Απόλλωνος. Από τότε η Νικόπολη εθεωρείτο ιερά πόλη και έπαιρνε μέρος στην Αμφικτυονία των Δελφών με πέντε ιερομνήμονες. Ο Αύγουστος καθιέρωσε και αγώνες, τα «Ακτια», προς τιμήν του Απόλλωνος.

Οι κάτοικοι της πόλης φαίνεται πως είχαν ορισμένες ελευθερίες περισσότερες από τους άλλους κατοίκους της περιοχής και στη Νικόπολη αναπτύχθηκε αξιόλογη πνευματική κίνηση. Ο στωικός φιλόσοφος Επίκτητος ίδρυσε εδώ τη σχολή του, ενώ δεν είναι εξακριβωμένο αν αργότερα κήρυξε εδώ το χριστιανισμό ο Απόστολος Παύλος. Οι Βησιγότθοι, οι Βάνδαλοι και οι Γότθοι κατέλαβαν διαδοχικά τη Νικόπολη. Τον 10ο αιώνα κατελήφθη από τους Βούλγαρους και αυτή ήταν η αρχή του τέλους της. Το 1204 πέρασε στην κυριαρχία των Ενετών και από τότε ερήμωσε.

Σήμερα, ο χώρος όπου ανθούσε η πολυάνθρωπη και δυνατή πολιτεία είναι γεμάτος ερείπια ναών, σπιτιών, του σταδίου κ.λπ. Τα τείχη βρίσκονται σε καλή κατάσταση και έχουν πελώριες τριπλές μνημειακές πύλες. Εξω από τα τείχη ήρθαν στο φως δύο νεκροπόλεις. Σώζεται η σκηνή και 25 σειρές καθισμάτων του μικρού θεάτρου. Υπάρχει και μεγάλο θέατρο που θυμίζει το Κολοσσαίο της Ρώμης, όπως είναι ανοιγμένο στην πλαγιά του λόφου. Πιο ψηλά ανακαλύφθηκαν ίχνη ναών του Αρεως και του Ποσειδώνος, μεγάλο υδραγωγείο με 4 υδατοσωλήνες και ίχνη από ρωμαϊκές θέρμες, γνωστές σήμερα σαν «μπάνια της Κλεοπάτρας».

Η Πρέβεζα του Καρυωτάκη (Κείμενο: Κ. Ξ. Γιαννόπουλος)

«Γυρτός που βρέθηκα ξανά στο αχάριστο τραπέζι», έγραφε πριν πάει στην Πρέβεζα ο Καρυωτάκης. Εκεί βρέθηκε με δυσμενή μετάθεση και άντεξε να ζήσει σ’ αυτήν μόλις τριάντα πέντε μέρες. Μέσα σ’ αυτό το μικρό χρονικό διάστημα έγραψε τουλάχιστον πέντε από τα ελάχιστα πεζά του και τρία ποιήματα. Ανάμεσα σ’ αυτά, το τελευταίο είναι αυτό με το οποίο τον ταυτίζουν οι πάντες, η «Πρέβεζα». Στο πεζό «Κάθαρσις» γράφει: «Σήμερα επήρα τα κλειδιά κι ανέβηκα στο ενετικό φρούριο, επέρασα τρεις πόρτες, τρία πανύψηλα κιτρινωπά τείχη με ριγμένες επάλξεις». Πρόκειται βέβαια για το ενετικό φρούριο της πόλης, που σώζεται μέχρι σήμερα και το οποίο επισκέφτηκε σ’ έναν απ’ τους μοναχικούς περιπάτους του ο ποιητής. Η Πρέβεζα, που γνώρισε ο Καρυωτάκης και που του προκάλεσε αλγεινή εντύπωση (την αποκαλούσε «άσχημο χωρίο»), είχε ελεύθερη ζωή μόλις δεκαεφτά ετών. Είδε λοιπόν χαμηλά τουρκόσπιτα, σπαρμένα άτακτα κι ακατάστατα, αγράμματους, κακοντυμένους ανθρώπους, φτωχούς και υπαλλήλους που αδημονούσαν να φύγουν από κει. Στις 20 Ιουλίου του 1928 έπεσε στη θάλασσα να πνιγεί, αλλά πάλεψε δέκα ώρες με τα κύματα και βγήκε σώος. Την επομένη επήγε στη θέση Μονολίθι, ξάπλωσε κάτω από έναν ευκάλυπτο και πυροβολήθηκε στο μέρος της καρδιάς.

Το σπίτι όπου έμενε ο ποιητής βρίσκεται στην οδό Δαρδανελλίων 12 και διατηρείται έως σήμερα σε καλή κατάσταση. Το ίδιο και το τραπέζι όπου έγραφε, χάρη στον Δημήτρη Ε. Σολδάτο. Η έφηβη τότε ανιψιά της σπιτονοικοκυράς του αφηγείται πως ακούγανε με τη θεία της το περπάτημά του στα σανίδια της κάμαρής του, το ανοιγόκλεισμα των συρταριών του τραπεζιού και καταλάβαιναν ότι έγραφε. «Ηταν τζέντλεμαν, λέει η ανιψιά της σπιτονοικοκυράς, ολιγόλογος, ευγενέστατος και καλοντυμένος!» Οι κουβέντες του ήταν τυπικές, δεν έφερνε ποτέ κόσμο στο σπίτι.

Λέει ακόμη πως λίγες μέρες πριν αυτοκτονήσει της είχε προπληρώσει αρκετά νοίκια και ότι κάποια κείμενά του που έφτασαν στα χέρια της αναγκάστηκε τελικά να τα κάψει, γιατί ο άντρας της ζήλευε. «Αυτά που γράφει στο ποίημα «Πρέβεζα» -αφηγείται πάντα η ίδια- είναι όλα αλήθεια, είχε τόσες κάργιες τότε που έπεφταν πάνω στα σπίτια των νοικοκυραίων, έσπαγαν τα τζάμια κι έπεφταν μέσα. Εδώ πιο κάτω στη γειτονιά, υπήρχε μια γυναίκα που της έδιναν απ’ το εστιατόριο να τα καθαρίζει και δεν έκανε άλλη δουλειά».

Η αυτοκτονία του Καρυωτάκη στοίχειωσε την Πρέβεζα για καιρό. Οι δε ντόπιοι άργησαν να αποδεχτούν ότι η επιλογή της πόλης τους από τον ποιητή για να τελειώσει εκεί τη ζωή του δεν αποτελούσε αρνητική διαφήμιση γι’ αυτήν. Γι’ αυτό και έστησαν το άγαλμά του στην πλατεία Δαρδανελλίων μόλις το 1991, ενώ ο δήμος διοργάνωσε συνέδριο για τον Καρυωτάκη λίγα χρόνια αργότερα, στην επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννησή του.

Είναι περιττό μάλλον να τονίσουμε πως η σημερινή Πρέβεζα καμία σχέση δεν έχει με την πόλη που επισκέφτηκε ο Καρυωτάκης και κάθε άλλο παρά «άσχημο χωριό» είναι πια.

Πώς πάμε

Με το αυτοκίνητό μας διανύουμε 385 χλμ. από την Αθήνα μέσω Pίου – Aντιρρίου – Aμφιλοχίας – Bόνιτσας και σήραγγας Aκτίου για Πρέβεζα. Επίσης, με ΚΤΕΛ Ν. Πρέβεζας από το σταθμό Κηφισού (Τ/210-51.54.179) και με αεροπλάνο από το «Ελ. Βενιζέλος» με πτήση της Sky Express (Τ/2810-223.500, www.skyexpress.gr). Τα ΚΤΕΛ εξυπηρετούν επίσης τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα, τα Γιάννενα κ.λπ., ενώ το αεροδρόμιο Ακτίου – Πρέβεζας (Τ/26820-26.113) συνδέεται μεταξύ άλλων και με το αεροδρόμιο της Σητείας στην Κρήτη.

Πηγή: Ντίνος Κιούσης