Παραμύθια
25 Μαΐου 2011
Έβλεπα πέρυσι μία σειρά βίντεο στο Youtube, ένας Γέροντας ξεναγούσε στην Έρημο του Αγίου Όρους. Δεν ήταν απλός οδοδείκτης, ήταν επί της ουσίας πρεσβευτής του μεγαλείου, μυσταγωγός- όσο αυτό γίνεται. Ο λόγος του γλυκός. Οι βιωματικές του αναφορές στους Οσίους γεροντάδες που έμεναν σ’εκείνα τα κατ’επίφασιν “σπίτια” (γκρεμισμένα κι ετοιμόρροπα παραπήγματα, λαμαρίνες να πασχίζουν να καλύψουν σπηλιές, θεληματικές παραιτήσεις από κάθε υποψία άνεσης και συνδετικής με την ιδιοκτησία εγκατάστασης, εικόνες που θύμιζαν πραγματικά φωλιές πουλιών πάνω στους θαλασσινούς γκρεμούς) ήταν μελίρρυτες. Ο Γέροντας, μιλώντας, αλλοιωνόταν στο ύφος και γινόταν γλυκός. Όταν για λίγο η προσοχή του ξεναγούμενου, κοσμικού cameraman περισπάσθηκε, ο Γέροντας διέκοψε την ροή του, τον ανακάλεσε με άλλο ύφος, μπήκε για λίγο στην ανάγκη της προσωπικής επικοινωνίας που προσδιορίζεται από τις ιδιαιτερότητες και τις ποιότητες του δέκτη, κάνοντας ένα μικρό διάλειμμα από τον λόγο του, ενοχλημένος ευγενικά για την προσγείωση και την διακοπή της ροής, για να ξαναγυρίσει τελικά στην διήγησή του.
Η διήγηση δεν είναι γραμμικά λεκτική: δεν εξυπηρετεί μόνη την ανάγκη επικοινωνίας με τον δέκτη. Προεχόντως αποκαθιστά την επαφή του αφηγητή με έναν άλλον κόσμο, εξώκοσμο, αναλαμβάνοντας τον ίδιο τον αφηγητή στο αφηγούμενο πλαίσιο. Αυτό που μεταδίδεται δεν είναι η απλή γραμμική εξιστόρηση βιοτικών επεισοδίων, είναι κάτι πολύ περισσότερο: είναι η αίσθηση της αναλήψεως και μεταφοράς της ύπαρξης, είναι η μεταφορά του αφηγούμενου πλαισίου στο νυν που αναβιβάζει το νυν από την παροντική, αγωνιζόμενη ιστορικότητα στην θριαμβεύουσα, μεταποιώντας το σε αεί. Ο αφηγητής δεν δίνει απλές πληροφορίες: εκπροσωπεί τον άλλο τρόπο. Εδώ: την αλληλοπεριχώρηση μεταξύ του ενθάδε προσώπου και του εκεί πλαισίου, την αναγωγή και αποδοχή ως ορίζοντα ενός πλαισίου που άλλοι, νωρίτερα, έχουν επεξεργασθεί, γενιές ολόκληρες, τελοιοποιώντας την χορογραφία ενός μυστικού χορού κάλλους και φωτός, που προσφέρει το υποκείμενο ως πρόσφορο και κατάλληλο στον Θεό για να το αναλάβει και να το διαχειρισθεί όπως θέλει.
Οι μοναχοί αρέσκονται στο να επαναλαμβάνουν τέτοιες ιστορίες. Τους αρέσουν τα παραμύθια. Φυσικά δεν εννοώ ως παραμύθι εδώ κάτι ψευδές- χρησιμοποιώ τον όρο για την λειτουργική του σημασία, για το τί δημιουργεί μια τέτοια εξωκοσμική αφήγηση στον δέκτη και μεταφορέα, για το πώς φτιάχνεται ένας παραμυθένιος κόσμος εσωτερικά, πώς τα μάτια βλέπουν αίφνις αλλιώς και μεταφράζουν αλλιώς, τα κριτήρια είναι άλλα και η ζωή γίνεται παραμύθι. Όχι ψεύτικη: παραμυθένια.
Γιατί το τί βλέπουμε και ζούμε δεν αλλάζει. Αλλάζει ο τρόπος που αυτό προσλαμβάνεται, επεξεργάζεται, μεταφράζεται, αξιολογείται και κρίνεται. Αλλάζει, συνακόλουθα, ο τρόπος που θα το προσεγγίσουμε και θα το διαχειριστούμε. Ως υποκείμενα δεν αποτελούμε απλούς μηχανικούς μεταφορείς ερεθισμάτων, ώστε να είναι πάντα το συμπέρασμα για το εκάστοτε προσληφθέν ερέθισμα το ίδιο: εμείς το προσλαμβάνουμε και το “φτιάχνουμε” κατά το πώς είμαστε και τί έχουμε μέσα μας. Κατά την γνωστή, αν και όχι ευρέως, διαφορά της οπτικής (που λέει και πολλά για τις τρέχουσες αντιλήψεις): το μάτι ερεθίζεται απλώς παθητικά και μηχανικά από κάποια αντανάκλαση φωτός που δείχνει το ορώμενο; Σε αυτήν την περίπτωση τα πράγματα είναι συγκεκριμένα κι εμείς δέσμιοι, κανένας δεν διαφέρει από κανέναν, καμμία εσωτερική ποιοτική διαφοροποίηση δεν υφίσταται ούτε και παίζει ρόλο και ο Προκρούστης δικαιώνεται πανηγυρικά κι ανόητα. Αυτό που έλεγαν παλιά όμως, το “έχασα το φως μου” τί σημαίνει; Κατά την αρχαία οπτική, το φως του ορωμένου συναντά το φως του ορώντος, ο οποίος γίνεται αποφασιστικός συνδιαμορφωτής του κόσμου. Οι εσωτερικές μας ποιότητες, οι παραδοχές, τα πλαίσια, παίζουν ρόλο. Ο κόσμος αλλάζει. Όπως έγραφε κι ο Σεφέρης: “κατά βάθος είμαι ζήτημα φωτός”.
Νομίζω, εν τέλει, είναι ζήτημα επιλογής η προσωπική μας στάση. Επιλογής του πλαισίου αναφοράς στο οποίο θέλουμε να συμμετάσχουμε. Αν θέλουμε να ανήκουμε σε κάποια τρέχουσα γραμμική εγκοσμιότητα έχει καλώς, είναι επιλογή μας. Και θα βρούμε πολλούς να το πρεσβεύουν αλλά κανέναν, νομίζω συνοδοιπόρο- στην γραμμικότητα που δεν καταλαβαίνει από προσωπικές ποιοτικές διαφοροποιήσεις, ακριβώς οι προσωπικοί αγώνες και δρόμοι δεν αναγνωρίζονται για να συν-οδοιπορούνται. Όσο το ζήτημα όμως είναι η συμμετοχή, άλλες είναι οι ποιότητες που αποκτούν σημασία. Εν τέλει επιλέγεται συγκεκριμένο σύστημα, με συγκεκριμένες τοποθετήσεις και παραδοχές, συγκεκριμένο πνεύμα που επιθυμούμε.
Εμένα μου αρέσουν αυτά τα παραμύθια που κουβαλάνε ευωδιά, ευγένεια και παράδεισο. Κατατάσσομαι σε όσους πιστεύουν ότι το φεγγάρι της Σαπφούς θα επιζήσει του φεγγαριού του Armstrong.
Γιατί:
“Χρειάζονται άλλης λογής υπολογισμοί…
Ο ήλιος σκάει μέσα μας κι εμείς κρατάμε την παλάμη στο στόμα έντρομοι.
Ο αέρας σηκώνεται. Το θείο θριαμβεύει.” (από τον Μικρό Ναυτίλο
