“Βάσανο” της άνοιξης η αλλεργική ρινίτιδα
25 Μαΐου 2011
Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΣΚΟΥΡΑΣ, χειρουργός ΩΡΛ, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής τμήματος λειτουργικής ρινοπλαστικής Νοσοκομείου ΙΑΣΩ GENERAL
Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια συχνή πάθηση που εκδηλώνεται συνήθως την εποχή της άνοιξης. Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν κάποιο άτομο που κάθε άνοιξη ή φθινόπωρο (σπανιότερα) παρουσιάζει συμπτώματα αλλεργίας από τη μύτη όπως μπούκωμα, πταρμούς, φαγούρα και ρινόρροια.
Η αλλεργική ρινίτιδα είναι ιδιαίτερα συχνό νόσημα τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Η συχνότητά της έχει αυξηθεί τα τελευταία 10-20 χρόνια και αποδίδεται στην επίδραση των παραγόντων του περιβάλλοντος και ιδίως αυτών που σχετίζονται με το σύγχρονο τρόπο ζωής. Πιστεύεται ότι ο αριθμός των ασθενών που πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα στις δυτικές κοινωνίες αγγίζει και το 20%. Ετσι, το νόσημα αυτό καθίσταται μία από τις 10 πιο συχνές αιτίες για να επισκεφθεί ένας ασθενής το γιατρό.
Ποια είναι τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας;
Οι ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα διακρίνονται αδρά σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που φταρνίζονται και στάζει η μύτη τους (ρινόρροια) και σε αυτούς που μπουκώνει η μύτη τους. Η συνηθέστερη κατηγορία είναι η πρώτη. Αλλα συνοδά συμπτώματα είναι η φαγούρα στο λαιμό, η ξηρότητα του φάρυγγα, η επιπεφυκίτιδα, η δακρύρροια, η φαγούρα στα μάτια, οι διαταραχές της γεύσης και της όσφρησης (κυρίως ανοσμία) και αρκετές φορές οι ασθματικές κρίσεις. Επιπλέον, μπορεί να παρουσιαστούν διαταραχές του ύπνου, εύκολη κόπωση και κακοδιαθεσία, καθώς και υπερευαισθησία και εκνευρισμός.
Θεωρείται μία ρινίτιδα αλλεργική όταν τα συμπτώματά της διαρκούν περισσότερο από μία ώρα την ημέρα και για πολλές ημέρες.
Κατηγορίες και αίτια της αλλεργικής ρινίτιδας
1. Η αλλεργική ρινίτιδα διακρίνεται σε εποχική, όταν τα συμπτώματα περιορίζονται μόνο κατά τη διάρκεια μιας ορισμένης χρονικής περιόδου, και σε συνεχή, όπου η συμπτωματολογία παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις κατά τη διάρκεια όλου του έτους.
2. Στην εποχική αλλεργική ρινίτιδα συνήθως κυριαρχούν τα πολλά φταρνίσματα που εκδηλώνονται κυρίως με μορφή παροξυσμών, η συνεχής υδαρής καταρροή και ο κνησμός της μύτης. Αντιθέτως, στη συνεχή αλλεργική ρινίτιδα, η ρινική συμφόρηση (μπούκωμα) είναι το κυρίαρχο ενόχλημα των ασθενών. Η επιπεφυκίτιδα και τα υπόλοιπα οφθαλμικά συμπτώματα είναι συνηθέστερα συμπτώματα της εποχικής και όχι τόσο της συνεχούς αλλεργικής ρινίτιδας.
3. Η εποχική αλλεργική ρινίτιδα οφείλεται στις περισσότερες περιπτώσεις σε αλλεργιογόνα γύρεων (κυρίως την άνοιξη, από Μάρτιο μέχρι Ιούνιο) και λιγότερο σε σπόρους μυκήτων και σε ακάρεα οικιακής σκόνης (το καλοκαίρι και το φθινόπωρο). Στη χώρα μας, τα περισσότερα αλλεργιογόνα γύρεων προέρχονται από την ελιά, το φυτό περδικάκι, τη μαργαρίτα και τα αγρωστώδη.
4. Στη συνεχή αλλεργική ρινίτιδα τα οφθαλμικά συμπτώματα συνήθως απουσιάζουν και ο ασθενής αναφέρει ένα αίσθημα «μπουκώματος» της μύτης (ρινική συμφόρηση) καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με εξάρσεις και υφέσεις. Η συνεχής αλλεργική ρινίτιδα οφείλεται συνήθως στα ακάρεα οικιακής σκόνης, τα αλλεργιογόνα των κατοικίδιων ζώων και λιγότερο σε σπόρους μυκήτων.
5. Οι ασθενείς με συνεχή αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζουν περισσότερο συχνά και δευτεροπαθή ενοχλήματα, όπως στοματική αναπνοή, παρατεταμένο ροχαλητό, υπνική άπνοια, παραρρινοκολπίτιδες (ιγμορίτιδες), ωτίτιδες, φαρυγγίτιδες και λαρυγγίτιδες.
Τι επιπλοκές μπορεί να προκαλέσει στον ασθενή η αλλεργική ρινίτιδα;
1. Η αλλεργική ρινίτιδα είναι μια πάθηση φαινομενικά «αθώα», η οποία όμως μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές στην υγεία και την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
2. Η αλλεργική ρινίτιδα θεωρείται σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη βρογχικού άσθματος και σε πολλούς μάλιστα ασθενείς τα δύο αυτά νοσήματα συνυπάρχουν. Η εμφάνιση αλλεργικής ρινίτιδας στην παιδική ηλικία δείχνει μια αλλεργική προδιάθεση του ατόμου και θεωρείται παράγων κινδύνου για την εκδήλωση άσθματος.
3. Συνήθως πρώτα εμφανίζεται η αλλεργική ρινίτιδα και έπεται το άσθμα, ενώ σε ποσοστό 25% τα δύο νοσήματα ξεκινούν ταυτόχρονα.
Πώς αντιμετωπίζεται
1. Ο ασθενής, ο οποίος υποπτεύεται την ύπαρξη αλλεργικής ρινίτιδας ή εμφανίζει τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν, πρέπει το συντομότερο να απευθύνεται σε έναν ιατρό ωτορινολαρυγγολόγο.
2. Εκείνος λαμβάνει λεπτομερές ιστορικό του ασθενούς (το οποίο από μόνο του ενίοτε θέτει τη διάγνωση) και εξετάζει προσεκτικά το εσωτερικό της μύτης του ασθενούς για την ανεύρεση τυχόν ανατομικών ανωμαλιών που μπορεί να συνυπάρχουν και να επιδεινώνουν την κατάσταση του ασθενούς όπως η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, η υπερτροφία των ρινικών κογχών, η ύπαρξη πολυπόδων, κ.ά.
3. Κατόπιν, ανάλογα με τα ευρήματα, μπορεί να συστήσει τη διενέργεια ορισμένων ειδικών εργαστηριακών εξετάσεων (εξετάσεις αίματος, δερματικά test, κ.ά.) ή και αξονικών τομογραφιών.
Ερεθιστικοί παράγοντες
Για την αντιμετώπιση της αλλεργικής ρινίτιδας σημαντικό ρόλο παίζει κατ’ αρχήν η αποφυγή των ερεθιστικών παραγόντων με καλό καθημερινό αερισμό του οικιακού περιβάλλοντος, την απομάκρυνση των οικόσιτων ζώων αν υπάρχει αλλεργία σε αυτά, ενώ σε περιπτώσεις εποχικής αλλεργικής ρινίτιδας συστήνεται η μετακίνηση του ατόμου με κλειστά τα παράθυρα του αυτοκινήτου, η τοποθέτηση σιτών στα παράθυρα του σπιτιού και το λούσιμο των μαλλιών τόσο του ασθενούς όσο και του/της συντρόφου του πριν από τον ύπνο.
Τα φάρμακα
1. Ο γιατρός διαθέτει στη φαρέτρα του μία πληθώρα φαρμάκων (αντιισταμινικά, κορτικοστεροειδή, κ.ά.) τόσο από το στόμα όσο και σε μορφή σπρέι, για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας. Η ανοσοθεραπεία για την απευαισθητοποίηση από ορισμένα αλλεργιογόνα χρησιμοποιείται επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις με καλά αποτελέσματα.
2. Σε κάποιες περιπτώσεις οι ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση με σκοπό την αποκατάσταση της ρινικής αναπνοής και τον καλύτερο αερισμό και παροχέτευση των παραρρίνιων κόλπων.
3. Η ύπαρξη ευμεγέθων ρινικών πολυπόδων που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή ή αποφράσσουν τη μύτη απαιτεί την αφαίρεσή τους.
4. Η υπερτροφία των κάτω ρινικών κογχών συνεπάγεται επιδείνωση της ρινικής απόφραξης και απαιτεί τη σμίκρυνσή τους με διάφορες μεθόδους (αφαίρεση, ηλεκτροκαυτηρίαση, ακτίνες Laser, κ.ά.)
5. Η ύπαρξη ενός στραβού (σκολιωτικού) διαφράγματος, ασυμμετρίας ρωθώνων ή εξωτερικών ανωμαλιών της μύτης είναι παράγοντες οι οποίοι επιδεινώνουν τη ρινική αναπνοή και πρέπει να διορθώνονται για την αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας της ρινός. Η αποκατάσταση αυτής με ταυτόγχρονη βελτίωση και της αισθητικής εικόνας της σε μία επέμβαση καλείται λειτουργική ρινοπλαστική και εκτελείται από τον ίδιο χειρουργό. Τον χειρουργό ωτορινολαρυγγολόγο που έχει εκπαιδευτεί στην πλαστική χειρουργική του προσώπου και ο οποίος διορθώνει τόσο τις ανατομικές ανωμαλίες του εσωτερικού της ρινός όσο και την εξωτερική της εμφάνιση ώστε να ταιριάζει αρμονικά με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά και τις αισθητικές γραμμές του προσώπου. Ετσι, επιτυγχάνεται διττό αποτέλεσμα: η μύτη λειτουργεί σωστά, αναπνέει καλά, οι αεραγωγοί είναι ελεύθεροι και ταυτόχρονα η αισθητική της εμφάνιση βελτιώνεται χωρίς να γίνονται δραστικές αλλαγές που να δείχνουν ότι το άτομο έχει υποβληθεί σε επέμβαση στη μύτη. Το ζητούμενο είναι η δημιουργία μιας «φυσικής» εικόνας του ασθενούς που κολακεύει τα χαρακτηριστικά του προσώπου του και δένει αρμονικά με αυτά.
Σε γενικές γραμμές, πρέπει να σημειώσουμε πως η αλλεργική ρινίτιδα είναι ένα σημαντικό νόσημα του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και φαίνεται ότι πλέον αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα υγείας διότι :
- παρουσιάζει υψηλή συχνότητα στο γενικό πληθυσμό
- επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών
- επιδρά αρνητικά στην απόδοση των παιδιών που πάσχουν στο σχολείο και των ενηλίκων στην εργασία
- σχετίζεται ή και μπορεί να προκαλέσει άσθμα και έχει σοβαρές επιπλοκές.
Γι’ αυτούς τους λόγους παίζει καίριο ρόλο η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή αντιμετώπισή της.
Οι συχνές παραρρινοκολπίτιδες
Μία άλλη σοβαρή επιπλοκή της αλλεργικής ρινίτιδας είναι οι συχνές παραρρινοκολπίτιδες που εκδηλώνονται κυρίως σε όσους πάσχουν από συνεχή αλλεργική ρινίτιδα.
Η ρινική συμφόρηση εμποδίζει τη φυσιολογική παροχέτευση των παραρρίνιων κοιλοτήτων στη μύτη με αποτέλεσμα η παραμονή των εκκρίσεων εντός των κοιλοτήτων και η επακόλουθη επιμόλυνσή τους να οδηγεί σε επανειλημμένες παραρρινοκολπίτιδες. Τα άτομα με συνεχή αλλεργική ρινίτιδα λόγω της ρινικής συμφόρησης έχουν κακή ποιότητα ζωής και διαταραχές του ύπνου με ροχαλητά ή ακόμα και κρίσεις υπνικής άπνοιας. Εμφανίζουν συχνά και ρινικούς πολύποδες, οι οποίοι με την πάροδο του χρόνου αυξάνονται σε μέγεθος και αποφράσσουν πλήρως τη ρινική κοιλότητα. Λόγω της ρινικής απόφραξης εμφανίζονται υποτροπιάζουσες ωτίτιδες με συλλογή υγρού στο αυτί καθώς και υποτροπιάζουσες φαρυγγολαρυγγίτιδες.
Η υπερτροφία των κάτω ρινικών κογχών (μικρά οστά στο εσωτερικό της μύτης) είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο σε ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα και οδηγεί σε επιδείνωση της ρινικής απόφραξης.
Τα παιδιά με αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζουν διαταραχές στη φυσιολογική σύγκλειση των δοντιών καθώς επίσης και συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.
