Ο σκύλος τώρα και τότε (1)

21 Μαρτίου 2011

Κυνηγόσκυλα του τύπου όρασης που κυνηγάνε αγριόχοιρους εικονίζονται σε τοιχογραφίες του Μυκηναϊκού ανακτόρου της Τίρυνθας στην Ελλάδα. Οι τοιχογραφίες πιθανόν να χρονολογούνται μεταξύ 1400 -1125 π Χ.

VatopaidiFriend: Σκεφθήκαμε ότι θα ήταν ενδιαφέρον για τους αδελφούς μας που αγαπάνε τα ζώα, να ξεκινήσουμε ένα μικρό αφιέρωμα στους τετράποδους φίλους των ανθρώπων, τα σκυλιά. Μια μικρή εισαγωγή για την προέλευση και καθημερινά από μια παρουσίαση διαφόρων ρατσών.

Προέλευση του κατοικίδιου σκύλου

Η προέλευση του κατοικίδιου σκυλιού έχει γίνει αντικείμενο εκτεταμένων επιστημονικών μελετών. Η έρευνα στον τομέα αυτό, όπως και σε πολλές άλλες απόψεις των φυσικών επιστημών, άρχισε με τον Κάρολο Λιναίο (1707 – 1778), ο οποίος στο μεγάλο έργο του Systema Naturae ενσωμάτωσε εκείνες τις ράτσες κατοικίδιου σκυλιού που θεώρησε “καθαρές” από ζωολογική αίσθηση, δηλαδή που ξεχώριζαν σαφώς μεταξύ τους. Το 1753, ένας από τους μαθητές του, ο Έρικ Λίντεκραντζ (1727 -1788), παρουσίασε τη δική του θέση στα λατινικά με τίτλο Cynographia. Το έργο αυτό είναι μια από τις πρώτες προσπάθειες να περιγραφεί ένα είδος ζώου σύμφωνα με μεθόδους που όρισε ο Λιναίος στο έργο του Methodus Demonstrandi.

Το 1756 ο Lindecrantz εξέδωσε τμήματα της θέσης του στα Σουηδικά, με ορισμένες προσθήκες. Η Κυνογραφία ή Περιγραφή του Σκυλιού (νέα έκδοση 1962) περιέχει όχι μόνο μια πρώτη προσπάθεια μιας απλής ταξινόμησης σε ράτσες, αλλά επίσης περιγραφές της αίσθησης όσφρησης του σκυλιού, της δυνατότητας εκπαίδευσης, της μνήμης και της φύλαξης – όλων των ιδιοτήτων που αρχικά έκαναν το σκυλί χρήσιμο για τον άνθρωπο και οι οποίες έχουν στη συνέχεια αναπτυχθεί και χρησιμοποιηθεί όλο και περισσότερο.

Έρευνα σε ευρύτερη κλίμακα άρχισε στη διάρκεια του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα, όταν ο γερμανός ζωολόγος Πάλλας (ένας από τους πολλούς συνεργάτες του Λιναίου, πιο πολύ ενεργός στη Ρωσία) και ο γάλλος Μπυφόν ενδιαφέρθηκαν για την καταγωγή του κατοικίδιου σκυλιού. Στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν οι αιγυπτιακές αρχαιολογικές ανακαλύψεις που απεικονίζουν σκυλιά έγιναν γενικά γνωστές και μετά την αναγνώριση υπολειμμάτων σκυλιών σε παλιούς οικισμούς λιμνών στην Ελβετία, η έρευνα στο πεδίο αυτό άρχισε στα σοβαρά.

Όμως η επιστήμη δεν μπόρεσε να δώσει τελεσίδικη απάντηση στο ερώτημα από πού προήλθε το κατοικίδιο σκυλί. Δεν υπάρχει αμφιβολία για τη ζωολογική του κατάταξη. Γενικά συμφωνείται ότι, μαζί με το λύκο, την αλεπού και το τσακάλι, ανήκει στη σύγχρονη οικογένεια των κυνιδών. Όμως όταν φτάνουμε στον καθορισμό του πότε και πού και από ποια βασική κατηγορία εξελίχθηκε το κατοικίδιο σκυλί, υπάρχουν τρεις πιθανότητες:

ότι κατάγεται από το λύκο
ότι κατάγεται από το τσακάλι
ότι κατάγεται από ένα είδος άγριου σκυλιού ατού τώρα έχει εκλείψει και από το οποίο δεν έχουν βρεθεί ακόμα λείψανα.

Η εξέλιξη των ράτσων

Περισσότερο από κάθε άλλο θηλαστικό, το σκυλί έχει διακλαδωθεί σε μια πλειονότητα ράτσων. Έχει εκτιμηθεί ότι υπάρχουν περισσότερες από 300 ράτσες σε όλο τον κόσμο. Πριν αρχίσει η υποδιαίρεση σε ράτσες, μια φυσιολογική εξέλιξη έλαβε χώρα σε διαφορετικά μέρη του κόσμου, δημιουργώντας τύπους σκυλιών πιο κατάλληλους στο δικό τους περιβάλλον και συνθήκες. Υποτίθεται ότι, αρχικά, το σκυλί ήταν ένα συγκριτικά αργό ζώο που βασιζόταν όχι μόνο στη λεπτή όσφρηση και ακοή του -και κύρια- στην επιμονή και αντοχή του στην παρακολούθηση και τελικά στη σύλληψη του θηράματος του. Όμως στις πεδιάδες και την έρημο, η ταχύτητα ήταν το μόνο μέσο διαφυγής του θηράματος όταν το καταδίωκαν οι εχθροί του. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο άνθρωπος χρειαζόταν ιχνηλάτες με ικανότητες εντελώς διαφορετικές από εκείνες του τυπικού “τροχαστή”. Ένας νέος τύπος εξελίχτηκε -ένας ψηλόλιγνος, μακροπόδαρος, με κοντή πλάτη, γρήγορος κυνηγός- που βασιζόταν περισσότερο στην όραση παρά στη μύτη όταν καταδίωκε το θήραμα σε ανοιχτό έδαφος. Αυτός ο τύπος έγινε η κεντρική ρίζα τον κυνηγόσκυλων όρασης των σημερινών ημερών που είναι γρήγορα αλλά έχουν μικρή δύναμη συνεχούς αντοχής. Όταν το Μπορζόι χρησιμοποιήθηκε στη Ρωσία για κυνήγι λαγών -μερικές φορές λύκων και αλεπούδων- ήταν δεκτό ότι ο λαγός θα έφευγε οπωσδήποτε αν δεν τον έπιανε το σκυλί σε εξήντα δευτερόλεπτα. Αυτό δείχνει ότι το σκυλί δεν μπορούσε να διατηρήσει την ταχύτητα του για πολύ χρόνο.

Πέρα από αυτούς τους φυσικά εξελιγμένους τύπους σκυλιών, μερικές ράτσες ήρθαν στην επιφάνεια σαν αποτέλεσμα μεταλλαγών, δηλαδή τελείων παρεκκλίσεων από τον τύπο, που ο άνθρωπος εκμεταλλεύτηκε με επιλεκτική αναπαραγωγή. Τέτοιες μεταλλαγές δεν είναι ασυνήθιστες ανάμεσα στα άγρια ζώα αλλά επειδή τα σκυλιά αυτά είναι συνήθως ελαττωματικά κατά κάποιο τρόπο, συνήθως υποκύπτουν στον αγώνα για επιβίωση και εξαφανίζονται. Για παράδειγμα μια μεταλλαγή που προκαλεί έλλειψη χρωστικής ουσίας σε ένα μικρό σπίνο, τον κάνει λευκό αντί για το κανονικό προστατευτικό του χρώμα. Τότε γίνεται ευκολότερο θήραμα για τους φυσικούς του εχθρούς και σπάνια ζει για να φτάσει στην ωριμότητα και να αναπαραχθεί.

Χρήσιμες μεταλλαγές σε κατοικίδια ζώα έγιναν πάντα αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον άνθρωπο που, με σχεδιασμένη αναπαραγωγή, έχει καθιερώσει την παραδοξότητα αυτή. Αυτές οι παραδοξότητες εξελίχτηκαν σταδιακά σε χαρακτηριστικά ράτσας. Το Ντάτσχουντ είναι ένα παράδειγμα ράτσας που προέρχεται από μεταλλαγή. Στην περίπτωση αυτή, η μεταλλαγή επηρέασε τα πόδια που έγιναν νανοειδή σε πρώιμο στάδιο, με αποτέλεσμα εκείνο που είναι σήμερα τα χαρακτηριστικά κοντά πόδια της ράτσας. Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό σαν χονδροδυστροφία. Το Μπουλντόγκ επίσης ανήκει στην ομάδα ρατσών που έχει κληρονομήσει χονδροδυστροφικά χαρακτηριστικά.

Διασταυρώνοντας τις “βασικές ράτσες” μεταξύ τους, νέες ράτσες δημιουργήθηκαν κάνοντας μια μεγάλη ποικιλία σκυλιών διαφόρων τύπων και μεγεθών – από τα πολύ μικρά που ζυγίζουν λίγα κιλά μέχρι εκείνα που φτάνουν το σημείο των 100 κιλών.

Διαίρεση σε ομάδες

Οι προσπάθειες που έγιναν σε διάφορα μέρη του κόσμου για τη δημιουργία μιας συστηματικής ταξινόμησης των σκυλιών, δεν είναι ούτε λογικές ούτε συνεπείς. Μερικές φορές η ταξινόμηση βασίζεται σε σωματικές ομοιότητες ή κοινή καταγωγή. Μερικές ομάδες αποτελούνται από ράτσες που χρησιμοποιούνται για παρόμοιους σκοπούς. Οι προσπάθειες που έχουν γίνει στο πεδίο αυτό έχουν αποδείξει ότι είναι αδύνατο να καθιερωθούν άκαμπτοι κανόνες για μια πλήρη και συνεπή διαίρεση σε ομάδες. Αποτέλεσμα είναι να χρησιμοποιούνται διαφορε-τικές ταξινομήσεις σε διάφορες χώρες.

Το 1965 η Διεθνής Κυνολογική Ομοσπονδία (FCI) καθόρισε ένα σύστημα, που περιλάμβανε δέκα ομάδες και το οποίο χρησιμοποιείται τώρα στις πιο πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αυτές οι ομάδες είναι: