Ο Άγιος Μάξιμος Γραικός στην ιστορία και το παρόν
30 Ιανουαρίου 2011
του Αρχιμ. Εφραίμ
Καθηγουμένου Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου
Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Παρασκευής στον Πολυχώρο Πολιτισμού «Αθηναΐς» στο Βοτανικό, η εκδήλωση προς τιμήν του Αγίου Μαξίμου του Γραικού από το ομώνυμο Ινστιτούτο.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι η αίθουσα Silk Room του Πολυχώρου ήταν ασφυκτικά γεμάτη, αφού σύμφωνα με τους υπεύθυνους ο κόσμος ξεπέρασε τα 1.000 άτομα.
Την εκδήλωση άνοιξε ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου «Άγιος Μάξιμος ο Γραικός» κ. Νικόλαος Γκουράρος, ο οποίος αναφέρθηκε στη λειτουργία του Ινστιτούτου, το οποίο όπως ανέφερε αναδεικνύει την παράδοση της ορθοδοξίας.
Εν συνεχεία μίλησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Άρτης κ. Ιγνάτιος, ο οποίος έκανε εκτενή αναφορά στο βίο του Αγίου Μαξίμου, ο οποίος καταγόταν από την Άρτα.
Ο κ. Ιγνάτιος τόνισε ότι ο Άγιος Μάξιμος έζησε σε μια δύσκολη εποχή, όπως ζούμε και εμείς σήμερα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.
Τον λόγο έλαβε αμέσως μετά ο Ομότ. Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής κ. Δημήτριος Γόνης, ο οποίος παρουσίασε με γλαφυρό τρόπο τον Τόμο Α΄ των Απάντων του Αγίου Μαξίμου του Γραικού.
Σημαντική ήταν και η παρουσίαση του βιβλίου του Δικηγόρου κ. Κων/νου Τσιλιγιάννη με τίτλο «Η δίκη του Μαξίμου του Γραικού», το οποίο παρουσίασε ο Ομοτ. Καθηγητής της Θεολογικής Σπυρίδων Κοντογιάννης.
Ο κ. Καθηγητής αναφέρθηκε στα βασικά σημεία του βιβλίου το οποίο χωρίζεται σε δέκα κεφάλαια, τα οποία είναι πάρα πολύ συγκινητικά και ενδιαφέροντα.
Επίσης, αναφέρθηκε και στην μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλε όλα αυτά τα χρόνια ο αγαπητός φίλος κ. Τσιλιγιάννης, που τόσο πολύ αγάπησε τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό.
Εν συνεχεία τον λόγο έλαβε ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου Αρχιμανδρίτης Εφραίμ, ο οποίος στην αρχή της ομιλίας του μεταξύ άλλων τόνισε: «Στην ζωή της Εκκλησίας έχουν αναδειχθεί πολύ σημαντικά πρόσωπα που με το βίωμα, τον λόγο και το έργο τους σφράγισαν την ιστορία της εποχής τους και επηρέασαν την μετέπειτα πορεία της. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Με το σκεπτικό αυτό μπορούμε να θεωρήσουμε και τον άγιο Μάξιμο τον Γραικό ως το κατεξοχήν σημαντικό πρόσωπο του 16ου αιώνα στην Ορθόδοξη Ανατολή, που είναι τόσο γνωστό και αγαπητό στους Ρώσους, αλλά και τόσο άγνωστο στους Έλληνες.»
«Πολλοί Έλληνες κληρικοί και λαϊκοί επισκέπτονταν την Ρωσία, ιδιαίτερα μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, η για να ζητήσουν οικονομική βοήθεια η τους προσκαλούσαν οι ίδιοι οι Ρώσοι για τις εκκλησιαστικές και εκπαιδευτικές ανάγκες τους. Κανένας όμως από αυτούς δεν ευεργέτησε την Ρωσία όσο και όπως ο Μάξιμος, γι’ αυτό και κανένας δεν έχει τόσο εξέχουσα θέση στην ρωσική εκκλησιαστική και κοσμική ιστορία, γραμματεία, λογοτεχνία και την πανρωσική συνείδηση», πρόσθεσε ο κ. Εφραίμ.
Να σημειωθεί, ότι στη συνέχεια προβλήθηκε ένα καταπληκτικό ντοκιμαντέρ για την ζωή του Αγίου Μαξίμου του Γραικού και την ιστορία της Μονής Βατοπαιδίου.
Ο Ηγούμενος της Μονής Βατοπαιδίου γέροντας Εφραίμ προσέφερε στον κ. Τσιλιγιάννη μια εικόνα της Παναγίας της Παραμυθίας η οποία φιλοτεχνήθηκε στη Μονή, τιμώντας τον εν συνεχεία για το πόνημα του όλα αυτά τα χρόνια.
Ο γέροντας Εφραίμ αναφέρθηκε και στο ταξίδι που έκαναν στη Ρωσία για να παραλάβουν το τμήμα λειψάνου, από τα χέρια του μακαριστού Πατριάρχη Μόσχας κυρού Αλεξίου.
Τέλος, ο κ. Τσιλιγιάννης βαθειά συγκινημένος αναφέρθηκε στην σχέση του με τον Άγιο Μάξιμο τον Γραικό, και απευθυνόμενος προς τον Ηγούμενο της Βατοπαίδιου τόνισε: «Γέροντα μου, αυτό που σού είπα στην αγία τράπεζα επάνω το τήρησα».
Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ κ. ΕΦΡΑΙΜ ΕΧΕΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:
Κατηγορούνται οι Πατέρες σήμερα, ότι ήταν αναχρονιστικοί, ότι οδήγησαν τους πιστούς στον φονταμενταλισμό, ότι δεν έκαναν διάλογο με την εποχή τους, ότι δεν ενδιαφέρθηκαν για τον πολιτισμό.
Γι’ αυτό, λένε αυτοί που πρεσβεύουν την παραπάνω θέση, επιβάλλεται η σύγχρονη θεολογία να γίνει μεταπατερική. Οι Πατέρες ήταν τα σύννεφα που έκρυβαν τον ήλιο Χριστό, οπότε, για να φωτιστούμε απευθείας από τον Χριστό, πρέπει να απομακρύνουμε τους Πατέρες.
Οι Πατέρες όμως αποτελούν την αυθεντική και απλανή οδό της θεολογίας και της σωτηρίας. Οι Πατέρες είναι οι συνεχιστές του έργου και της διδασκαλίας των αγίων αποστόλων.
Είναι αυτοί που βίωσαν και εξέφρασαν την αποκάλυψη εν Πνεύματι Αγίω. Οι Πατέρες δεν αγνόησαν τον άνθρωπο, αλλά αγωνίστηκαν, θυσιάσθηκαν, αναλώθηκαν στην διακονία του πλησίον, στην σωτηρία όλου του κόσμου.
Ο άγιος Μάξιμος έζησε στην Ιταλία κατά την περίοδο που υπήρχε μία έντονη ανάπτυξη των επιστημών και των τεχνών, μία προβολή των ανθρωπιστικών αρχών και δικαιωμάτων· συναντήθηκε με την νεωτερικότητα, διαλέχθηκε μαζί της και προσέλαβε όσα στοιχεία ήταν ικανά να βοηθήσουν, να συμβάλουν στον αυθεντικό τρόπο ζωής του ανθρώπου.
Στο Άγιον Όρος βίωσε την θεία Χάρη, απέκτησε την πείρα του Αγίου Πνεύματος, έγινε μέτοχος του θεανθρωπίνου είναι. Στην Ρωσία, αφού είχε προηγηθεί αυτή η πείρα του ανθρωπίνου και του θεανθρωπίνου είναι απέδωσε εκατονταπλάσιους καρπούς.
Ο Μάξιμος κατά κοινή ομολογία των Ρώσων δεν έφερε μόνο τον Θεό στην Ρωσία του 16ου αιώνα αλλά και τον πολιτισμό. Στο πρόσωπο του αγίου Μαξίμου βλέπουμε την διαλογικότητα, την ελευθερία του εν Χριστώ ανακαινισμένου ανθρώπου, τον αληθινό Πατέρα.
Ο άγιος Μάξιμος εργάστηκε με αποστολικό ζήλο στον «αμπελώνα του Κυρίου» παρά τις απερίγραπτες σωματικές και ψυχικές δοκιμασίες, τις οποίες υπέστη κάτω από ανεκδιήγητες συνθήκες.
Από τα τριάντα οκτώ χρόνια της ακούσιας και αναγκαστικής παραμονής του στην Ρωσία ως την κοίμησή του, είκοσι έξι χρόνια παρέμεινε φυλακισμένος ως κοινός εγκληματίας.
Κατά τα έξι δε πρώτα χρόνια στην Μονή του Οσίου Ιωσήφ στο Βολοκολάμσκ ήταν σιδηροδέσμιος και υπέστη φρικτά μαρτύρια, ενώ οι εκκλησιαστικές αρχές του είχαν απαγορεύσει την Θεία Κοινωνία για δεκαοκτώ χρόνια.
Ο Μιχαήλ Τριβώλης, ο μετέπειτα Μάξιμος ο Γραικός, γεννήθηκε στην Άρτα το 1470 από ευσεβείς γονείς, άρχοντες του τόπου. Αφού έλαβε την βασική εγκύκλια μόρφωση στην πατρίδα του, έχοντας μία ακόρεστη δίψα για ανώτερη μάθηση, πήγε στην Ιταλία, όπου σπούδασε στα σπουδαιότερα πανεπιστήμιά της, στις πόλεις Βενετία, Πάδοβα, Φερράρα, Φλωρεντία και Μιλάνο.
Η Ιταλία είχε γίνει το σχολείο της Ευρώπης κατά τον 15ο και 16ο αιώνα. Οι σπουδαιότεροι Έλληνες λόγιοι, και προ της πτώσεως της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά ιδιαίτερα μετά από αυτήν, μεταναστεύουν στην Δύση, κατά προτίμηση στην Ιταλία, για να αποφύγουν τα δεινά των Τούρκων κατακτητών. Με την σοφία τους μεταλαμπαδεύουν το φως της αρχαίας ελληνικής φιλολογικής και φιλοσοφικής γνώσεως.
Στην Δύση η Αναγέννηση με την ανάπτυξη των επιστημών και των τεχνών κέρδιζε τόπο σε όλο τον κοινωνικό, πολιτικό και θεολογικό χώρο, ενώ η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όλο και περισσότερο εκκοσμικευόταν. Ο άγιος Μάξιμος έζησε όλες αυτές τις κοινωνικές και θεολογικές ζυμώσεις την περίοδο που σπούδαζε στην Ιταλία.
Αφού έμεινε περίπου για μία δεκαπενταετία στην Ιταλία, δέχεται την ιδιαίτερη, χαρισματική κλήση από τον Θεό, για να εισέλθει στην μοναχική πολιτεία. Κάνει την αποταγή του την άνοιξη του 1506 και επιλέγει ως χώρο της μοναχικής ασκήσεως την Ιερά Μονή Βατοπαιδίου.
Η Μονή εκείνη την περίοδο είχε γίνει χώρος συναντήσεως επιφανών πνευματικών προσωπικοτήτων και μεγάλων μορφών της Εκκλησίας μας. Ο Μάξιμος συναναστράφηκε εκεί με τον άγιο Νήφων και τους μαθητές του οσιομάρτυρες Μακάριο και Ιωάσαφ, τον προηγούμενο Ιώβ, τον λόγιο ιερομόναχο Σάββα, τον Πρώτο του Αγίου Όρους Συμεών, τον μητροπολίτη πρώην Βεροίας Μεθόδιο, τον άγιο Θεόφιλο τον Μυροβλύτη, τον επίσκοπο πρώην Μηθύμνης Μαλαχία, τον οσιομάρτυρα Ιάκωβο και πολλούς άλλους.
Η Μονή, λόγω της δύσκολης οικονομικής κατάστασης που βρισκόταν, εκτιμώντας τα προσόντα του, του ανέθετε το διακόνημα να πηγαίνει σε περιοχές εκτός Αγίου Όρους για εράνους.
Η ανάθεση των αποστολών αυτών φανερώνει και την καθολική εκτίμηση των μοναχών προς το πρόσωπό του.
Όπως γράφει ο ίδιος, «κατ’ εντολήν των πατέρων» έκανε περιοδείες στην Τουρκοκρατούμενη Μακεδονία και τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, τα οποία βρίσκονταν στην κατοχή των Ενετών, κηρύττοντας και στηρίζοντας τους Ορθόδοξους Έλληνες στην πίστη τους.
Αφού πέρασε μία δεκαετία παραμονής στην Μονή, μετά από πρόσκληση του μεγάλου ηγεμόνα της Ρωσίας Βασιλείου του Γ ἐπιλέγεται και αποστέλεται στην Μόσχα, για να μεταφράσει και να διορθώσει διάφορα εκκλησιαστικά βιβλία και ειδικά τον Ερμηνευμένο Ψαλτήρα.
Το έργο αυτό του Μαξίμου η Σύνοδος της Εκκλησίας της Ρωσίας το χαρακτήρισε «πηγήν ευσεβείας». Μετά το πέρας αυτού του έργου δεν του επετράπη όμως η επιστροφή στο Άγιον Όρος όπως αρχικά είχε συμφωνηθεί. Ο Μάξιμος έπρεπε να παραμείνει.
Ο Βασίλειος Γ πολλὲς φορές κατέφευγε σε αυτόν αποκομίζοντας πολλά από την σοφία του και την διακριτική γνώμη του. Η εργασία πάνω στον Ερμηνευμένο Ψαλτήρα απέδειξε ότι θα μπορούσαν να επωφεληθούν αρκετά από τον πολυμαθή αυτόν Έλληνα.
Ο άγιος Μάξιμος ανέλαβε με ζήλο το μεταφραστικό και ερμηνευτικό έργο που του ανέθεταν. Παράλληλα ερχόμενος σε επαφή με όλα τα κοινωνικά στρώματα της Ρωσίας, γνώρισε πολύ καλά τον τρόπο ζωής τους και ανέλαβε ένα εξίσου μεγάλο ποιμαντικό έργο. Ρώσοι και Ευρωπαίοι ιστορικοί χαρακτηρίζουν την εποχή που έζησε ο άγιος Μάξιμος ως την σκοτεινότερη περίοδο της ρωσικής ιστορίας.
Οι αιρέσεις, οι δεισιδαιμονίες, η υποκριτική ευσέβεια, η αμαρτωλότητα και η κάθε είδους πλάνη κυριαρχούσαν στο κοινωνικό και θεολογικό γίγνεσθαι της τότε Ρωσίας. Στην κοινή συνείδηση ο άγιος Μάξιμος υψώθηκε σε μοναδική αυθεντία, η οποία μπορούσε να δείχνει τα πρέποντα και τα ορθά στα πράγματα της Εκκλησίας και της Πολιτείας, και θεωρήθηκε μεγάλος μεταρρυθμιστής στην πολύ δυσάρεστη κατάσταση, στην οποία βρισκόταν η ρωσική κοινωνία.
Ο άγιος Μάξιμος, αν και δεν είχε το θεσμικό εκκλησιαστικό αξίωμα του ποιμένος ως επίσκοπος η ιερέας, είχε όμως την χαρισματική ιερωσύνη· ήταν ο χαρισματικός ποιμένας. Όλη η ζωή και οι ενέργειές του ήταν μία ανιδιοτελής προσφορά για τον άνθρωπο, για την σωτηρία του ποιμνίου.
Αν έβλεπε ότι κάτι δεν γινόταν σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, δεν ξεχώριζε αν αυτός που το έπραττε ήταν βασιλιάς η ένας απλός χωρικός. Νουθετούσε και έλεγχε, αγαπούσε και συμπονούσε τον λαό αλλά και τους άρχοντες για την αμάθεια και την μη ορθοπραξία τους.
Έτσι θεώρησε καθήκον του να περιγράψει με υπομνήματα και επιστολές το πρότυπο του γνησίου ηγεμόνα, να δώσει συμβουλές για μια καλή διακυβέρνηση και να στιγματίσει τις εγκληματικές παρεκτροπές των αρχόντων από τις οποίες έπασχε ο ρωσικός λαός.
Ο λόγος του πολλές φορές γίνεται ελεγκτικός, στηλιτευτικός. Αλλά αυτό το κάνει, όταν το επιβάλλει το ποιμαντικό του καθήκον. Πως θα μπορούσε διαφορετικά ο Μάξιμος να πείσει τους σκληρούς, αγροίκους και χονδροειδείς χαρακτήρες να μετανοήσουν, να αλλάξουν τρόπο ζωής;
Τα πρώτα επτά έτη της παραμονής του στην Ρωσία είχε την προσωπική εύνοια του μεγάλου ηγεμόνα Βασιλείου του Γ καὶ του μητροπολίτη Μόσχας Βαρλαάμ, την φιλία των μορφωμένων βογιάρων, των λογίων και των πιστών όλων των κοινωνικών τάξεων, είχε την κατά κόσμον καταξίωση.
Ο άγιος Μάξιμος όμως στην συνέχεια κατέστη «σημείον αντιλεγόμενον», όπως γίνεται συνήθως με πολλούς πνευματικούς ανθρώπους.
Πολλές φορές η πορεία προς τον ουράνιο Πατέρα γίνεται πολύ σκληρή. Μήπως όμως και για τον ίδιο τον «άνθρωπον Χριστόν Ιησούν» η πορεία προς τον Πατέρα Του δεν ήταν οδυνηρή;
Δεν δειλίασε κατά το ανθρώπινο προς στιγμή; Και το ποτήριο των παθημάτων, της αδικίας, της συκοφαντίας, της σταυρώσεως δεν ήθελε να το πιεί; Τελικά όμως το ήπιε, και αυτό συνετέλεσε στην δόξα Του. Το ίδιο επαναλήφθηκε και στον άγιο Μάξιμο τον Γραικό, που υπήρξε τέλειος μιμητής του Χριστού.
Τελικά για διαφόρους ιδιοτελείς σκοπούς της εκκλησιαστικής και πολιτικής ηγεσίας ο Μάξιμος καταδικάζεται αδίκως από δύο Συνόδους το 1525 και το 1531. Η καταδίκη είχε προαποφασισθεί από τον μεγάλο ηγεμόνα μετά από εισήγηση του μητροπολίτη Δανιήλ. Όλες οι κατηγορίες ήταν προφανώς αναπόδεικτες. Σε όλους τους βίους του αγίου Μαξίμου τονίζεται ότι οι κατηγορίες εναντίον του ήταν συκοφαντικές.
Ο Μάξιμος γιὰ εἴκοσι ἕξι χρόνια ἀπὸ τὸ 1525 ἕως τὸ 1551 ὑπέμεινε τὰ πάνδεινα στὶς φυλακὲς τῶν Μονῶν Ὁσίου Ἰωσὴφ στὸ Βολοκολὰμσκ καὶ Ὄτροτς τῆς Τβέρ, ἀποκλεισμένος ἀπὸ τὴν Θεία Κοινωνία γιὰ δεκαοχτὼ χρόνια. Ὁ μητροπολίτης Μόσχας Μακάριος ἀπαντώντας σὲ ἐπιστολὴ τοῦ ἁγίου Μαξίμου, μὲ τὴν ὁποία παρακαλοῦσε νὰ τοῦ ἐπιτραπεῖ ἡ Θεία Μετάληψη, ἔγραφε: «Ἀσπαζόμαστε τὰ δεσμά σου ὡς ἑνὸς τῶν ἁγίων, ἀλλὰ ἀδυνατοῦμε νὰ βοηθήσουμε»
Βέβαια και στο συνεχές αίτημά του για να επιστρέψει στην Μονή της μετανοίας του δεν έβρισκε ανταπόκριση. Ο Ρῶσος ιστορικός Νικόλαος Κοστομάροφ γράφει σχετικά: «Η Μόσχα φοβόταν να τον αφήσει να φύγει, διότι έμαθε στην Ρωσία όλα τα καλά και όλα τὰ κακά της, και διότι είχε υπερβολική επιμονή στὴν στηλίτευση των κακών.
Στην Μόσχα δεν άρεσε να λένε άσχημα πράγματα στο εξωτερικό για τον ρωσικό τρόπο ζωής και την εκεί τάξη των πραγμάτων, και μετά από αυτό κάτι τέτοιο ήταν επόμενο να γίνει από τον Μάξιμο μετά από το πικρό ποτήρι που ήπιε στην χώρα, στο καλό της οποίας αφιέρωσε την ζωή του».
Πολλές φορές η θεία Πρόνοια ενεργεί πίσω από την εμπάθεια των ανθρώπων. Αν ο άγιος Μάξιμος δεν υπέμεινε τέτοιου μεγέθους αδικία, δεν θα ήταν σήμερα ένας μεγάλος άγιος της Εκκλησίας μας.
Μπορεί να γινόταν ένας καθηγητής πανεπιστημίου στην Ιταλία, μπορεί να γινόταν ηγούμενος στην Μονή της μετανοίας του, στο Βατοπαίδι, μπορεί να γινόταν οικουμενικός πατριάρχης αν τα πράγματα εξελίσσονταν διαφορετικά από ότι έγιναν, όμως δεν θα γινόταν άγιος.
Ο Μάξιμος εμφανίστηκε σαν ένα αστέρι που δεν έσβησε, αλλά που επιμένει να φωτίζει τον πνευματικό ουρανό της Ρωσίας. Στην γη της Ρωσίας υπέμεινε το μακρόχρονο μαρτύριό του, αλλά και ο λαός της Ρωσίας τον τίμησε και τον τιμά ως έναν μεγάλο άγιό της.
Το έργο του είχε μεγάλη επίδραση στην Ρωσία για αιώνες πάνω στην θεολογία και στην ορθόδοξη πνευματική ζωή. Όπως ομολογεί ο σύγχρονος Ρώσος καθηγητής της φιλοσοφίας, Μιχαήλ Γκρομόφ, «ως άξιος συνεχιστής του υψηλού ελληνικού πολιτισμού, ο άγιος Μάξιμος δικαιωματικά έγινε σοφός φιλόσοφος και διάσημος συγγραφέας της ρωσικής γης, που πρόσφερε τα μέγιστα στην εξέλιξη του πολιτισμού μας».
Στις ημέρες μας στην Ρωσία έχουν γραφεί τα τελευταία σαράντα χρόνια πάνω από εκατό επιστημονικές μελέτες στον χώρο της θεολογίας, της φιλολογίας, της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της δημοσιολογίας, της κοινωνιολογίας, που αφορούν το πρόσωπο και το έργο του αγίου Μαξίμου του Γραικού. Δυστυχώς ο Έλληνας αυτός Αγιορείτης άγιος παραμένει σχεδόν άγνωστος και στο ακαδημαϊκό και στο ευρύ κοινό της χώρας μας.
Ελπίζουμε ότι τώρα με την έκδοση των Απάντων του στα ελληνικά από την Μονή μας θα δοθεί έναυσμα για συγγραφή εργασιών και περαιτέρω έρευνα από τους Έλληνες επιστήμονες.
Η ζωή και το έργο του αποτελούν ένα διαχρονικό πρότυπο ζωής. Αφού διαλέχθηκε με όλα τα κοινωνικά, θεολογικά, πολιτισμικά ρεύματα της εποχής του, τα οποία και διύλισε μέσω της εμπειρίας του Αγίου Πνεύματος προσφέρει και σήμερα τον αυθεντικό, εμπειρικό, διακριτικό, πατερικό λόγο, που τόσο ανάγκη τον έχει ο σύγχρονος «κεκοπιακώς και πεφορτισμένος» από την αμαρτία άνθρωπος.
Ακολουθώντας την Πατερική παράδοση απαντούσε στα προβλήματα και τις ανάγκες των πιστών της εποχής του. Η διδασκαλία του ήταν σύμφωνη με τις ποιμαντικές ανάγκες που αντιμετώπιζε, αυτό δηλαδή που ονομάζουν ορισμένοι σήμερα συναφειακή θεολογία. Η διδασκαλία του είναι τόσο επίκαιρη.
Ο σύγχρονος άνθρωπος με την αφθονία των υλικών αγαθών, τα τεχνολογικά του επιτεύγματα, την κοινωνική ευημερία, που χαρακτηρίζει την εποχή μας θα μπορούσε να ζει άνετα και ευτυχισμένα. Δεν είναι όμως έτσι η κατάσταση. Η εποχή μας είναι δύσκολη.
Διότι κυριαρχεί ο ευδαιμονισμός, ο πνευματικός αποπροσανατολισμός, ο καθαρά υλιστικός τρόπος ζωής, η πληθώρα και σύγχυση των θεωριών, η κρίση των αξιών και θεσμών, η πολιτισμική κρίση, η παγκοσμιοποίηση στον τρόπο ζωής και σκέψεως.
Η χώρα μας διέρχεται τώρα μία οικονομική κρίση. Η βασική όμως κρίση είναι πνευματική. Όσο και αν αλλάζουν κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά οι καιροί, ο άνθρωπος παραμένει ουσιαστικά ο ίδιος με αμαυρωμένο το κατ’ εικόνα.
Ο άγιος Μάξιμος μας παρουσιάζει σήμερα τον εν Χριστώ ανακαινισμένο άνθρωπο, το αληθινό πρόσωπο, το κατ’ εικόνα Χριστού. Προβάλλει τον ολοκληρωμένο άνθρωπο που δεν φοβάται για τίποτε επί της γης, που δεν έχει αγωνία, άγχος και ανησυχία για τίποτε εφήμερο, γιατί έχει μόνιμα τον φόβο και την μνήμη του Θεού στην καρδιά του, έχει ακλόνητη εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού Πατέρα.
Ο άγιος Μάξιμος ήταν ο Έλληνας Ορθόδοξος μοναχός, ο ακέραιος, ο αληθινός, που στο πρόσωπό του μαρτυρείται ότι η Ελλάδα βρίσκει τον εαυτό της όταν συναντάται και ενώνεται με την Ορθοδοξία.
Δεν λύγισε από τους πειρασμούς και τις θλίψεις ο γίγαντας αυτός της υπομονής. Κράτησε ανόθευτη την πίστη και την εν Χριστώ μαρτυρία του. Αποτελεί μέγα καύχημα για τον ορθόδοξο μοναχισμό να συμπεριλαμβάνει στις τάξεις του τέτοιου μεγέθους προσωπικότητες, όπως τον άγιο Μάξιμο τον Γραικό.
Ο Μάξιμος προβάλλει σήμερα τον ορθόδοξο και ειδικά τον αγιορείτικο μοναχισμό ως αυθεντικό και τέλειο τρόπο ζωής και υπάρξεως. Είχε εσωτερική πνευματική κατάσταση, ζούσε με μία συνεχή εγρήγορση και νήψη, με την μελέτη της Κρίσεως, του θανάτου, της κολάσεως, του παραδείσου.
Ο νους του ήταν βουτηγμένος συνεχώς σε θείες θεωρίες. Αυτήν την εμπειρική πνευματική του κατάσταση μπορούμε να μιμηθούμε και εμείς σήμερα κατά δύναμη, και να την θέσουμε ως αντιστάθισμα στις κάθε είδους προκλήσεις του πονηρού και γενικώς της αποστασίας που επικρατεί στην οικουμένη.
Αν ζούσε ο άγιος Μάξιμος σήμερα στην μετανεωτερική εποχή μας, στην εποχή του παραλογισμού, της ευρύτατης αποδοχής της αμαρτίας, του κατακερματισμού του ανθρωπίνου προσώπου, της αποδόμησης κάθε αξίας και θεσμού, θα χρησιμοποιούσε βέβαια διαφορετικό τρόπο εκφράσεως λόγου, όμως το πνεύμα του θα ήταν το ίδιο. Δηλαδή θα στηλίτευε την αμαρτία, θα αγαπούσε και θα συμπονούσε όμως τον αμαρτωλό.
Θα επέμενε στην τήρηση των εντολών του Θεού ως την μοναδική οδό θεογνωσίας και αυτογνωσίας. Θα αγωνιζόταν κατά της εκκοσμικεύσεως της Εκκλησίας, της θρησκειοποιήσεως της Ορθοδοξίας, της τηρήσεως των εξωτερικών τύπων αλλά και της νοησιαρχίας και θα πρότασσε την εν Αγίω Πνεύματι εμπειρία, την εμπειρική γνώση του Θεού, την ένωση με τον εν Τριάδι Θεό.
Αυτήν την θεία ένωση ευχόμεθα με τις πρεσβείες του αγίου Μαξίμου του Γραικού να βιώσουμε όλοι μας από αυτήν εδώ την ζωή, και στην μέλλουσα στην πληρέστερη και αέναη μορφή της.
