Μικρός και Μεγάλος Αγιασμός
28 Ιανουαρίου 2011
Η Εκκλησία μας παρέλαβε από τον 3ο η 4ο αιώνα να αγιάζει τα ύδατα τη νύκτα των Θεοφανείων. Οι χριστιανοί έφερναν σπίτι τους αυτό τον Αγιασμό και τον διατηρούσαν 2 η 3 η και περισσότερα χρόνια και τον χρησιμοποιούσαν για τις ανάγκες καθώς αυτές αναφέρονται στις ευχές καθαγιασμού των υδάτων.
Πως έχει η ιστορια του καθαγιασμού των υδάτων; Οι αρχαιότερες πληροφορίες υπάρχουν από τις αρχές του 4ου αιώνα όταν ύδατα αγιασθέντα όχι με ιεροπραξία της Εκκλησίας, αλλά δι’ ευχών αγίων ανδρών χρησιμοποιήθηκαν για την διάλυση μαγγανιών και δαιμονικών επιρροών. Ο πρώτος που κάνει λόγο για τον αγισμό των υδάτων κατά την νύκτα των Θεοφανείων είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Ο ιερός πατήρ μας πληροφορεί, ότι τα μεσάνυκτα της εορτής αγιαζόταν πάσα η φύσις των υδάτων και οι χριστιανοί έφερναν τον Αγιασμό σε δοχεία στο σπίτι τους, τον διατηρούσαν για πολλά χρόνια και τον χρησιμοποιούσαν για τούς σκοπούς που η Εκκλησία υπεδείκνυε. Είχε δε διαπιστώσει ο ιερός πατήρ ότι το αγιασμένο νερό δεν αλλοιωνόταν, δεν «χαλούσε» αλλά παρέμενε νεαρό, φρέσκο, και διαυγές παρά την παρέλευση πολλών ετών.
Τοτε ο Αγιασμός των υδάτων γινόταν μια φορά το χρόνο. Δεν είχε ακόμη θεσπισθεί ούτε ο της παραμονής των Θεοφανείων ούτε ο Μικρός λεγόμενος Αγιασμός, μέχρι το 386 μ.Χ. Λιγο αργότερα, κατά τα μέσα του 5ου αιώνα, ο Μονοφυσίτης Πατριάρχης Πετρος ο Γναφεύς ετέλεσε τον Αγιασμό το εσπέρας της εορτής των Θεοφανείων, ίσως λόγω της ολιγωρίας των πιστών να προσέλθουν στο Ναο τα μεσάνυκτα. Τούτο έγινε αποδεκτό από όλη την Εκκλησία, ασχέτως αν εμπνευστής του ήταν αιρετικός Πατριάρχης. Εντός ολίγου γενικεύθηκε σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Μαλιστα, ο Αγιασμός ανήμερα της εορτής επολεμήθη κατ’ αρχάς, διότι ως κανονικός εθεωρείτο αυτός της παραμονής της εορτής, όπως και σήμερα στο Άγιο Όρος θεωρείται ο κανονικός, χωρίς να απορρίπτεται και ο της εορτής.
Ο Μικρός Αγιασμός θεσπίστηκε κατά τον 8ο η 9ο αιώνα και ετελείτο την 1η κάθε μηνός στούς Ναούς για να συγκρατήσει τούς πιστούς, οι οποίοι επεδίδοντο σε νεομηνίες, σε παγανιστικές πράξεις και σε μαντείες με ύδατα πηγών. Και η Εκκλησία για να εκτοπίσει αυτήν την κακοδοξία, εθέσπισε τον Αγιασμό των υδάτων στούς Ναούς κάθε πρωτομηνιά. Και τούτο τηρείται μέχρι σήμερα. Μικρόί Αγιασμοί γίνονται για πολλές περιπτώσεις.
Οι Αγιασμοί,είτε είναι μικρός είτε είναι μεγάλος, δεν διαφέρουν ως προς την αγιαστική χάρη, αλλά είναι ίσοι. Είτε τελείται την παραμονή των Θεοφανείων είτε ανήμερα, είτε άλλη ημέρα, πρόκειται για αγιασμένο νερό. Λεγεται Μεγάλος ο των Θεοφανείων διότι γίνεται με μεγάλη επισημότητα και τελετουργικότητα, λόγω της εορτής. Ο Μικρός γίνεται ταπεινότερα. Αλλά είναι ίσοι μεταξύ τους. Είναι σαν την Θ. Κοινωνία, είτε αυτή ιερουργηθεί κατά το πατριαρχικό συλλείτουργο με την παρουσία πλήθους αρχιερέων και επισήμων αρχόντων κατά τις μεγάλες εορτές, είτε αυτή ιερουργηθεί από ταπεινό, άγνωστο και αγράμματο ιερέα με την παρουσία φτωχής και ταπεινής νεωκόρου και συλλαβίζοντος ιεροψάλτου. Οι δύο Θ. Κοινωνίες είναι ίδιες, διότι και οι δύο είναι ο ανάστημένος Θεάνθρωπος Ιησούς. Ο Αγιασμός, Μικρός η Μεγάλος, φυλάσσεται σπίτι με τον ανάλογο σεβασμό και τον χρησιμοποιούμε σε κάθε χρεία επιτήδειο, όπως μας λέγει η Εκκλησία. Μπορούμε να τούς αναμείξουμε. Πολλοί πιστοί νιώθουν φόβο και δέος, σαν να απειλούνται αν αναμείξουν τούς Αγιασμούς. Και αν υποθέσουμε πως ο Μεγάλος υπερέχει του Μικρού, τι θα συμβεί; Απλούστα, θα γίνει και ο Μικρός Αγιασμός Μεγάλος κατά την φράση του Απ. Παύλου, «το έλλασον ευλογείται υπό του μείζονος».
Δεν πρέπει να ταυτίζεται με την Θ. Κοινωνία. Ούτε καν σκέψη συγκρίσεως πρέπει να γίνεται. Είναι αίρεση και βλασφημία να θεωρείται ο Αγιασμός κάτι ανάλογο με την Θ. Κοινωνία και να δίδεται αντί αυτής. Η Θ. Κοινωνία είναι αυτός ο Κύριος, το Αναστημένο και θεωμένο Σώμα και Αίμα του Ιησού και δεν έχει υποκατάστατα η κάτι που να του είναι ανάλογο. Ο Χριστός είναι ο μόνος Κύριος Θεός και Δεσπότης και τίποτε δεν τον υποκαθιστά, ουδέ αυτή η Παναγία Μητέρα και οι Άγιοι Πάντες. Ο Αγιασμός είναι νεράκι αγιασμένο όση αγιαστική χάρη και αν του δοθεί. Σώμα Χριστού δεν είναι, ούτε γίνεται. Μην πλανώμεθα. Τον Αγιασμό των Θεοφανείων τον χρησιμοποιεί η Εκκλησία για τον αγνισμό μιανθέντων αγγείων η τροφίμων. Με αυτόν της παραμονής αγιάζουμε και τα ζώα μας ακόμη και τον Αγιασμό της εορτής των Θεοφανείων τον πίνουν και αυτά τα θαλάσσια ζώα η όσα ζουν σε ποτάμια η δεξαμενές όταν τα νερά τους αγιάζονται.
Νηστεία για την λήψη του Αγιασμού δεν υπάρχει. Ούτε κατά την εορτή των Θεοφανείων, ούτε σε κάποια άλλη περίπτωση. Κατά τον Άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη, η νηστεία της παραμονής των Θεοφανείων γίνεται για την δική μας προετοιμασία προς υποδοχήν του επιφανέντος Χριστού. Πολλοί χριστιανοί, από κακή πληροφόρηση, δεν κοινωνούν των αχράντων μυστηρίων τα Θεοφάνεια, διότι θα πιουν Μεγάλο Αγιασμό. Τούτο συνιστά πλάνη οικτρά. Και θα κοινωνήσουμε και στη συνέχεια Αγιασμό θα πιούμε. Η σειρά λήψεως έχει ως εξής: . Κοινωνία, διότι αυτή είναι η Σάρκα και το Αίμα του Χριστού, μετά Αντίδωρο, διότι είναι σύμβολο της κοιλίας της Θεοτόκου, ακολούθως Αγιασμό, κόλλυβα κλπ. Αυτά πρέπει να τηρούνται από τούς Ορθοδόξους χριστιανούς.
