Βλέπεις τί σου εύχομαι;

Ανάγκη ανακαινίσεως και καθάρσεως.

Σου ευχήθηκα, γενικά, “ευτυχισμένο το νέο έτος”. Ύστερα σκέφτηκα να σου δώσω και μια ειδική ευχή γι’ αυτό: Να γίνεις καινούρια! Καινούρια πώς; Να, όπως ένα καινούριο φόρεμα: Αψεγάδιαστο, λαμπερό, χωρίς τον παραμικρό λεκέ, χωρίς το παραμικρό τσαλάκωμα. Έτσι εύχομαι να γίνει η ψυχή σου. Την πρωτοχρονιά να είσαι σωματικά σαν το φόρεμα που ανέφερα, ολοκαίνουρια, «του κουτιού». Ψυχικά, όμως, πώς να είσαι;… Η ψυχή μας, από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο, έχει επάνω της κάτι το παλαιό. Αν δεν απαλλαγεί απ’ αυτό, δεν θα ανακαινιστεί. Τί είναι; Η ματαιότητα και τα πάθη. Βγάλε τα από τη ψυχή σου, και θα γίνεις καινούρια. Άκου τι γράφει σχετικά ο απόστολος Παύλος στους Εφεσίους: «Να πετάξετε από πάνω σας τον παλιό εαυτό σας, που σας συνδέει με την προηγούμενη ζωή σας και που φθείρεται με τις απατηλές επιθυμίες του. Να ανακαινιστείτε σ’ όλο το βάθος του πνεύματός σας. Να ντυθείτε τον καινούριο άνθρωπο, που ο Θεός, κατά το σχέδιο του, τον έπλασε για να ζει με αρετή και αγιότητα, που προέρχονται από την αλήθεια» (Εφ. 4:22-24).

Για να καταλάβεις τι εννοώ, θα σου διηγηθώ μια ιστορία από το Γεροντικό. Ένας ηλικιωμένος μοναχός ζούσε βαθιά στην έρημο. Κάποτε αρρώστησε βαριά. Πονούσαν αφόρητα και τα πνευμόνια και η καρδιά και το συκώτι του. Θαρρούσε πως θα πέθαινε. Ανθρώπινη βοήθεια δεν μπορούσε να περιμένει. Στράφηκε, λοιπόν, στο Θεό με ολόθερμη προσευχή. Ο Κύριος εισάκουσε την προσευχή του. Την ίδια νύχτα είδε στον ύπνο του ένα όραμα: Ήρθαν δύο άγγελοι με μαχαίρια, έσκισαν το σώμα του κι έβγαλαν τα αρρωστημένα όργανα. Αφού τα καθάρισαν, τα έχρισαν με κάποιο υγρό και τα ξανάβαλαν στη θέση τους. Τέλος, με το ίδιο υγρό ράντισαν όλο του το σώμα. Και ύστερα απ’ αυτό αναχώρησαν. Ο γέροντας όχι μόνο ξύπνησε ολόγερος, μα και ένιωθε ανανεωμένος, σαν παλικάρι εύρωστο και σφριγηλό.

Βλέπεις τί σου εύχομαι; Μέσα στη ψυχή σου καθετί να καθαριστεί, καθετί αρρωστημένο και παλιό ν’ αποβληθεί, καθετί που συντελεί στη θεραπεία και την ανακαίνιση να μπει στη θέση του και να ραντιστεί με το ζωντανό νερό της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Κι έτσι η ψυχή σου ν’ ανανεωθεί, ν’ αναζωογονηθεί, να ξεχειλίσει από ζωντάνια και ευφροσύνη.

Την ιστορία αυτή από το Γεροντικό τη διηγήθηκα σε κάποιον που αγωνίζεται για την ανακαίνιση της ψυχής του. Όταν την άκουσε, αναφώνησε με λαχτάρα: “Αχ, μακάρι να ‘ρχονταν οι άγγελοι να κάνουν στη ψυχή μου ό,τι έκαναν στο σώμα του γέροντα!”. Με τα λόγια τούτα εκφράζονται τόσο μια ευχή όσο και μια επιθυμία, η επιθυμία να μετατεθούν σε άλλον η ευθύνη και ο κόπος του πνευματικού αγώνα. Απ’ όλους μας περνάει κάπου-κάπου αυτή η πονηρή σκέψη. Ξέρουμε ότι πρέπει να μην είμαστε παρά ενάρετοι και αγαθοί, λιποψυχούμε όμως μπροστά στο κόπο που απαιτείται για την οικείωση της αρετής και του αγαθού. Ας το πάρουμε απόφαση: Οι άγγελοι δεν πρόκειται να έρθουν, για να καθαρίσουν και να θεραπεύσουν τη καρδιά μας. Όλα πρέπει να γίνουν από μας τους ίδιους. Τα μέσα, τα «εργαλεία» και τα «χειρουργικά όργανα», μας έχουν δοθεί. Πάρε τα, λοιπόν, και κόψε καθετί σάπιο και άχρηστο, χωρίς να λυπάσαι τον εαυτό σου. Μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις αυτό, κανένας άλλος. Ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν μπαίνει στο ιερό της ψυχής μας με τη βία. Ζητάει πρώτα ταπεινά την άδειά μας.

Δεν θα σε ρωτήσω αν κάνεις τίποτα για την κάθαρσή σου ή αν τη «φορτώνεις» σε άλλους. Ακόμα, πάντως, δεν έχεις καταπιαστεί μ’ αυτό το έργο όπως πρέπει. Όταν θα καταπιαστείς, δεν αμφιβάλλω πως αρκετές φορές θα σου περάσει από το νου η σκέψη: “Αχ, πώς θα ‘θελα να ‘ρχονταν οι άγγελοι και να με καθάριζαν!”. Οι άγγελοι, βέβαια, δεν θα κάνουν αυτό που πρέπει να κάνεις εσύ, θα βρίσκονται ωστόσο δίπλα σου, όσο θ’ αγωνίζεσαι. Η κάθαρση είναι προσωπική υπόθεση του καθενός μας. Για να την πραγματοποιήσουμε, χρειαζόμαστε ως κινητήρια δύναμη εκείνον τον δραστικό, τον ζωντανό πνευματικό ζήλο, για τον οποίο σου έγραψα την προηγούμενη φορά.

Είναι πελέκι μαζί και μαχαίρι ο πνευματικός ζήλος, που έχει πάντα εξαιρετικά αποτελέσματα, όταν ακονίζεται από τη θεία χάρη και ενεργεί με τις υποδείξεις της. Όταν εγκαθίσταται στην καρδιά, γίνεται αδίστακτος και ανελέητος· κόβει ό,τι σάπιο, εμπαθές και αμαρτωλό βρίσκει, αγνοώντας τις κραυγές του «θύματός» του. Γι’ αυτό, όμως, έχει επιτυχία και κατορθώνει σύντομα το σκοπό του. Άλλα το κόψιμο και το καθάρισμα δεν είναι το μόνο πράγμα που κάνει ο ζήλος. Ύστερα απ’ αυτό, παύει να ενεργεί πια σαν πελέκι και μαχαίρι, παραμένει όμως στη καρδιά και ενεργεί σαν φρουρός· φρουρός, που στρέφει όλη τη μανία του εναντίον των έχθρων της σωτηρίας μας, εναντίον των αναίσχυντων και ενοχλητικών δαιμόνων, που κανέναν μας δεν αφήνουν ήσυχο.

Όλη αυτή τη συζήτηση την έκανα, για να σταθμίσεις με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια αν έχεις πνευματικό ζήλο και πόσο. Χωρίς αυτόν, η πνευματική σου δραστηριότητα δεν θα έχει αποτελέσματα. Όταν ο ζήλος λείπει, το πνεύμα κοιμάται. Και όταν κοιμάται το πνεύμα, είναι ανώφελο να μιλάμε για πνευματική ζωή.

(Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, «Ο δρόμος της ζωής», εκδ. Ι.Μ.Παρακλήτου)