Στασιμότητα και πρόοδος στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης

Toυ Mητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. ANΘIMOY

Αφορμή για τη σύνταξη του παρόντος κειμένου μού έδωσαν οι κατά καιρούς διατυπωθείσες κατηγορίες, μέσω του Τύπου και της τηλεοράσεως, εναντίον της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης, ότι δηλαδή η πάντοτε περιώνυμος συμπρωτεύουσα του Ελληνισμού εμφανίζει συμπτώματα στασιμότητας και καθυστερήσεως, πολιτιστικής αδράνειας και πνευματικού μαρασμού. Η άδικη αυτή κατηγορία εχρησιμοποιήθηκε μάλιστα και ως πολιτικού χαρακτήρα επιχείρημα για την άσκηση στρεβλωτικής προπαγάνδας προς τον σκοπό κομματικού κέρδους. Αλλά αυτό δεν μας αφορά.

Το θέμα αυτό στο σύνολό του είναι πολύ μεγάλο, αλλά θα το προσεγγίσωμε με την παράθεση εννοιών και πρακτικών διαπιστώσεων, τόσο από τη μακραίωνη ιστορία, όσο και από την άμεση γνώση και τη σύγχρονη εμπειρία μας. Η θεμελίωση των θέσεών μας χρειάζεται στον στηριγμό του πυρήνα του προβλήματος και αυτός ο πυρήνας είναι η έννοια και η πράξη του πολιτισμού.

Παράγομε ή δεν παράγομε σήμερα πολιτισμό στη Θεσσαλονίκη και στον ευρύτερο βορειοελλαδικό χώρο, όπου πόλεις επιφανείς δίδουν τη μαρτυρία της παρουσίας και της προσφοράς στα ακραία σύνορά μας εξ ονόματος ολοκλήρου του Ελληνισμού;

Την απάντηση την παίρνομε από τον ορισμό της εννοίας του πολιτισμού, από τον αείμνηστο ακαδημαϊκό δάσκαλο Νικόλαο Λούβαρι: «Πολιτισμός είναι το άθροισμα των σκοπών, οι οποίοι διέπουν την ανθρώπινη δράση ή το άθροισμα των αξιών και των αγαθών, τα οποία παράγονται από την ανθρώπινη δράση και που επιδρούν πάλι επάνω σ’ αυτή, προς νέες δημιουργίες. Το αποτέλεσμα είναι η παραγωγή των πολιτιστικών αγαθών και των πολιτιστικών αξιών. Διακρίνεται δε ο πολιτισμός σε υλικό και πνευματικό».

Διερωτάται, λοιπόν, η κοινωνία των πολιτών της Θεσσαλονίκης:

Ποιοι μονοπωλούν υπέρ αυτών τη σύγχρονη πολιτιστική δημιουργία και αποφαίνονται για τη στασιμότητα και την καθυστέρηση των Θεσσαλονικέων;

Τι θέλουν να πουν και σε τι αποβλέπουν;

Εμείς εδώ στη Θεσσαλονίκη έχομε την ασφαλή αίσθηση ότι, και διατηρούμε τον πολιτισμό μας, και δημιουργούμε νέα δεδομένα προόδου και αναδημιουργίας, χωρίς διακρίσεις και χωρίς εκκεντρισμούς. Οι άνθρωποί μας όλοι χαίρονται τα πολιτιστικά δεδομένα, τις φυσικές ομορφιές της πόλεώς μας, τις δυνατότητες της ψυχαγωγίας, αναζητούν τη μόρφωση και σέβονται την παράδοση. Σε καμιά περίπτωση δεν παραβλέπομε την παρούσα συγκυρία της οικονομικής και γενικής κρίσεως, τη μείωση του εισοδήματος των εργαζομένων και τη σκληρή δοκιμασία της ανεργίας, που είναι φαινόμενο πανελλήνιο. Ας ελπίσωμε ότι θα είναι σύντομη αυτή η διαδικασία.

Στην πλειονότητά του ο λαός μας ζει τη μακραίωνα παράδοση της πόλεώς μας, που είναι παράδοση γηγενής και παράδοση ορθοδόξου χριστιανικής πίστεως από τις αλησμόνητες πατρίδες. Η γηγενής ορθόδοξη παράδοση ξεκινάει από το 54 μ.Χ., όταν ο Απόστολος Παύλος συνεκρότησε την πρώτη Εκκλησία των Μακεδόνων Ελλήνων Θεσσαλονικέων, προς τους οποίους απηύθυνε στα ελληνικά τις δύο υπέροχες Επιστολές που συμπεριελήφθησαν στην Καινή Διαθήκη. Κατά τους χρόνους των διωγμών των Χριστιανών, με πρώτο μεγαλομάρτυρα τον δημοφιλέστατο Αγιο Δημήτριο και τους συναθλητές του, επορφυρώθηκε ο χιτώνας της Εκκλησίας από τα αίματα των μαρτύρων της πίστεως.

Ηρθε έπειτα η ανατολή της εποχής του ελληνοχριστιανικού Βυζαντίου και η Θεσσαλονίκη ονομάσθηκε συμβασιλεύουσα με την Κωνσταντινούπολη, και έλαμψε σαν περίλαμπρη πόλη της αυτοκρατορίας, οι ηγέτες της οποίας την εθεώρησαν προέκταση της Ανατολής στην Ευρώπη και ακραίο φρούριο του Βυζαντίου και συγχρόνως κέντρο του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Τέκνα της Θεσσαλονίκης ήσαν τα αδέλφια Κύριλλος και Μεθόδιος, που εκχριστιάνισαν τους Σλάβους. Στη διάρκεια των αιώνων η Θεσσαλονίκη υπέστη από Νορμανδούς, Σλάβους, Αβάρους και Τούρκους, πολιορκίες και αλώσεις, αλλά εκράτησε με πολλές θυσίες τον ελληνικό και χριστιανικό χαρακτήρα της. Σήμερα τα αιώνια λατρευτικά μνημεία της, οι ναοί της Αγίας Σοφίας, του αναστηλωμένου Αγίου Δημητρίου, της Παναγίας της Αχειροποιήτου, του Αγίου Γεωργίου Ροτόντας, των Αγίων Αποστόλων και πολλών διατηρητέων ναών και αρχαιολογικών ευρημάτων, είναι ρίζες στις καρδιές των Θεσσαλονικέων. Οι καινούργιες σύγχρονες εκκλησίες είναι συνέχεια των παλαιών. Αν δεν είναι πολιτισμός και πρόοδος η διαφύλαξη της πνευματικής μας κληρονομιάς, τότε τι είναι πολιτισμός;

Η Θεσσαλονίκη είναι γεμάτη από μουσεία, με πρώτο το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Βυζαντινό Μουσείο, το Εκκλησιαστικό Μουσείο, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα και πολλά άλλα που κοσμούν την πόλη μας και μας συνδέουν με τον πολιτισμό των προγόνων μας. Μια μεγάλη δημιουργία είναι τα νεοκλασικά κτίρια και τα νεώτερα οικοδομήματα, πολλά των οποίων είναι εξαίρετης αρχιτεκτονικής και κατασκευαστικής προβολής. Στη Θεσσαλονίκη περίλαμπρο είναι το Μέγαρο Μουσικής, ένα νέο τεράστιο πολιτιστικό Μέγαρο για καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και συνέδρια που τώρα ολοκληρώνεται, τα γνωστά ευρύχωρα γήπεδα και οι χώροι του κλασικού αθλητισμού. Στον χώρο της Παιδείας και των Γραμμάτων, η πόλη της Θεσσαλονίκης είναι προνομιούχος. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο με το πλήθος των σχολών του και τη διοργάνωσή του είναι ένας γίγαντας εκπαιδευτικής, επιστημονικής και πνευματικής προσφοράς. Η μεγάλη αίθουσα Τελετών του Αριστοτελείου φιλοξενεί κάθε χρόνο εκατοντάδες εκδηλώσεων των δημοσίων και των ιδιωτικών φορέων της πόλεως. Αριστα οργανωμένο και με ευοίωνες προοπτικές λειτουργεί και το Πανεπιστήμιο «Μακεδονία» που το έχει αγκαλιάσει η τοπική κοινωνία. Ενα τρίτο καθίδρυμα επιστήμης, έρευνας και γνώσεως είναι το νεοϊδρυμένο «Διεθνές Πανεπιστήμιο». Η δε Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων είναι μια σημαντικότατη προσπάθεια για τους ειδικούς επιστήμονες, άνδρες και γυναίκες, των Ενόπλων Δυνάμεων, που συνεργάζεται με τα πανεπιστήμια. Και βεβαίως, βάση της παιδείας και στον τόπο μας είναι η πρωτοβάθμια και η δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η οποία συνεχώς βελτιώνεται από πλευράς κτιριακών εγκαταστάσεων, ενώ από απόψεως προσωπικού είναι σε εξαίρετο επίπεδο. Ελπιδοφόρος και αποδοτική είναι η προσφορά της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, καθώς και η εκδοτική παραγωγή βιβλίων, που παρουσιάζονται κάθε καλοκαίρι σε μια τεράστια «Εκθεση Βιβλίου» στην παραλία της πόλεως.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης επί έναν αιώνα από της απελευθερώσεώς της, ουδέποτε υπήρξε κοινωνία πολιτών με καθυστέρηση ή στασιμότητα, σε όλα τα επίπεδα. Ολοι οι Ελληνες γνωρίζουν τα φεστιβάλ κινηματογράφου, τους διαγωνισμούς ελληνικού τραγουδιού, τις θεατρικές παραστάσεις, τους μουσικοσυνθέτες, τους τραγουδιστές, τις εκθέσεις, τη Διεθνή Εκθεση, τους ποιητές, την αρίστη παράδοση της εκκλησιαστικής μουσικής, την πρότυπη αγιογραφία, τις φιλόμουσες εκδηλώσεις και προπάντων την καλή καρδιά των Θεσσαλονικέων. Σημειώνομε επιπλέον την έντονη παρουσία των τριών αθλητικών ομάδων του δημοφιλούς ποδοσφαίρου ΠΑΟΚ – ΑΡΗ – ΗΡΑΚΛΗ με το πλήθος των οπαδών τους.

Η Θεσσαλονίκη είναι ευγνώμων προς ολόκληρο τον ελληνικό λαό, εντός και εκτός της Ελλάδος, που την αγαπάει, την επισκέπτεται και την επαινεί. Κι εμείς από την πλευρά μας αγαπάμε όλη την Πατρίδα με κέντρο την ιστορική πρωτεύουσά μας, την Αθήνα μας. Πιστεύομε δε ακράδαντα, πως όλοι οι Ελληνες, παρά τις δύσκολες συγκυρίες, παράγομε πολιτισμό που μας παρέχει πολλές καλές προοπτικές. Ο πλήρης πολιτισμός είναι αυτός που συμπίπτει με την ιδέα του ανθρωπισμού. Αυτό σημαίνει την πλήρη, τελεία και αρμονική ανάπτυξη όλων των ανθρωπίνων προδιαθέσεων και δυνατοτήτων. Η ιδέα του πλήρους πολιτισμού αποτελεί το κριτήριο της πολιτιστικής προόδου. Η πραγματοποίηση του ιδανικού αυτού, προϋποθέτει πλήρη κυριαρχία του πνευματικού ανθρώπου.

Πνευματικός άνθρωπος όμως χωρίς Χριστιανισμό δεν υπάρχει. Ας θυμηθούμε τον Γκαίτε που έγραψε: «Τελικά ο αγώνας μέσα στον κόσμο είναι μεταξύ πίστεως και απιστίας».

Πηγή: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_21/11/2010_423330